واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: سیدحیدر آملی، آیت عرفان (6)
تفسیر آیاتدانش سید حیدر آملی در زمینهی تفسیر و تأویل قرآن كریم، چنان چه خود فرموده است، تنها از راه كشف و شهود بوده است. او مطالب كتاب تفسیریاش، موسوم به «محیط الاعظم» را از افاضات حق تعالی میداند و در این باره مینویسد: «همانطوری كه حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) دو كتاب دارد یكی نازل بر او و یكی صادر از او و جناب محییالدین هم دو كتاب دارد، یكی فایض بر او و دیگری صادر از او، ما نیز دو كتاب داریم یك فایض بر ما و دیگری صادر از ما.سید حیدر آملی، با آن همه كمالات و فضایل، عالمی است بسیار متواضع، كتاب نازل بر پیامبر، قرآن و فایض بر محییالدین «فصوص» و فایض بر ما «المحیط الاعظم» است كه مشتمل بر علوم و معارف الهیهی قرآنیه و در بر دارندهی رموز و كنایات مصطفویه و دقایق و حقایق محمدیه است كه خداوند در مورد این معارف، در حدیث قدسی میفرماید: «برای بندگان صالحم معارفی آماده كردهام كه هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و بر قلب هیچ بشری خطور نكرده است» و اما صادر از پیامبر، فصوصالحكم و صادر از محییالدین، فتوحات و صادر از ما، شرح فصوص یعنی نصالنصوص است و اگر قدرت حق و فضل او بر ما نبود، برای ما قوت و توان شروع تفسیر و تأویل قرآن نبود زیرا تأویل قرآن مخصوص خداوند و عالمان خاص است. آنچه گفتم، نه از روی خودخواهی و خودپسندی بود بلكه از باب معرفی و ترغیب مخاطب است تا قدر و ارزش آن را بداند و از معارف آن پیروی كند و به درك محضر و قرب الیالله برسد» (1)حضرت آیتالله حسن زاده آملی در مورد مبانی تفسیری سید حیدر آملی میفرماید: «گرچه ارزیابی روش تفسیر مرحوم سید حیدر مجال وسیعتری را میطلبد، زیرا دارای دقایق و لطایفی بسیار است ولی به سه مطلب اساسی كه مبنای تفسیری آن جناب است اكتفا میكنم: 1. ولایت: آثار ایشان و بزرگان معاصر آن جناب، همه شاهدند كه آن بزرگوار با ولایت عجین بوده است. در پایان دوباره تأكید میكنم كه جناب سید حیدر با ولایت عجین بوده و چقدر در كتابهای خود ابتهاج میكند به ائمه اطهار (علیهمالسلام) كه اجداد او بودند. (2) و نگاه كوتاهی به آثار درخشان او، این معنی را به اثبات میرساند كه بیشتر نظریات او با تكیه بر روایات معصومین (علیهمالسلام) میباشد به طوری كه كتب ایشان منابع غنیای از روایات را در بر دارد. 2. تفسیر انفسی: تفاسیر عرفا، تفسیر انفسی است. به این معنا كه برای قرآن بطون مختلفی قائلاند و بیانات خود را یكی از این بطون میدانند و تفسیر انفسی یعنی انطباق دادن آنچه را كه در جهان بیرون است بر جهان درونی انسان؛ كه نمونههای روایی در این باب بسیار داریم از جمله در تفسیر مجمعالبیان ذیل آیهی «وسقاهم ربهم شرابا طهورا» (یعنی: و پروردگارشان به ایشان شراب پاك نوشاند) كه از امام صادق (علیه السلام) نقل شده كه «یطهرهم عن كل شئ سوی الله اذ لا طاهر من تدنس بشئ من الاكوان الا الله» (یعنی: آنان را از هر چیز غیر از خدا پاك میكند، زیرا هیچ پاككنندهای به غیر از خدا وجود ندارد كه از آلودگی به موجودات پاك نماید) 3. مبنای دیگر مرحوم سید حیدر آملی، علم حروف است كه عرفا توجه و عنایت خاصی به آن دارند و بسیاری از رموز قرآن را براساس این دانش حل میكنند. مرحوم سید در تفسیر خود، كه تفسیر انفسی است، بسیار به علم حروف عنایت دارد و در كتاب نصالنصوص در ارتباط با عدد 19 بیاناتی دارد و استفادههای معرفتی بسیاری از آن كرده است. (3) مرحوم سید حیدر آملی علم تفسیر را نزد فخرالمحققین (فرزند علامه حلی) تلمذ نمود و خود نیز بعد از طی مراحل كمال و تقریبا در اواخر عمر شریفش، در چند مرحله به تفسیر و تأویل قرآن پرداخت و نهایتا تفسیر هفت جلدی «محیطالاعظم» را به جهان تشیع هدیه كرد.آثار ایشان و بزرگان معاصر آن جناب، همه شاهدند كه آن بزرگوار با ولایت عجین بوده استاو انسانی است كه قرآن در وجودش پیاده شد و واضح و روشن است كه باطن چنین انسانهایی با علم بیحد و بینهایت پیوند میخورد و حكمت و معارف الهی بر قلب آنان سرازیر میشود و خزاین علم الهی یعنی قرآن كه مرتبهی نازلهی علم الهی است بر آنها گشوده میگردد.سیرهی مقدسسید حیدر آملی، با آن همه كمالات و فضایل، عالمی است بسیار متواضع، با این كه خود، صفحات زرینی از زندگی و مراحل سیر و سلوكش را برای ما به یادگار گذاشته است، در كمال تواضع از دیگران میخواهد كه اگر در آثارش نقص و كاستیای دیدند، «اگر چنان چه خود شایستگی آن را دارند، خود به اصلاح آن اقدام كنند و صاحب آن را به جهل متهم نكنند. زیرا غرض ما، رساندن معنی است و زیاد در قید و بند بلاغت الفاظ و استواری تركیبات نیستیم و مخلصانه قصد رساندن معانی بلند معارف الهی را داریم و قصد اظهار فضیلت و شهرتطلبی در سایهی فصاحت و بلاغت را ندارم.» (4)دانش سید حیدر آملی در زمینهی تفسیر و تأویل قرآن كریم، چنان چه خود فرموده است، تنها از راه كشف و شهود بوده استدیگر رفتار شایسته و آموزندهی سید حیدر، اخلاص او در فعالیتهای علمی است. تنها انگیزهی او در نوشتن آن همه آثار درخشان، رضایت خدا و اطاعت امر او و برآوردن حاجت دوستان و یاران و بعضا اساتید بزرگش چون فخرالمحققین است.پذیرش مسئولیت اجتماعی و توجه به پیوند بین دانشمندان و مردم و اصلاح ذات البین، از ویژگیهای دیگر سیرهی این عالم شیعی است. كه نمونهی آن، پیوند و اصلاحی است كه بین فرقههای صوفی و شیعیان به وجود آورده است. از جمله با نوشتن كتاب جامعالاسرار. پیوند به :سید حیدر آملی، آیت عرفان: قسمت پنجم
1) مقدمه نصالنصوص، مقدمه دوم، ص148 2) فصلنامه بینات، سال اول ش3 پاییز 1373 ص 45 3) همان4) جامعالاسرار ص 613 منبع: گلشن ابرار ج4 ص 85-87
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 2188]