بايد به سمت فقه تخصصى برويم

واضح آرشیو وب فارسی:ابرار: بايد به سمت فقه تخصصى برويم
اكبر هاشمى رفسنجانى، با تأكيد بر فوايد فقه مقارن براى حل مسائل روز، خواستار تدريس آن در حوزه ها شد. به گزارش ايسنا، رئيس مجلس خبرگان رهبرى كه در همايش « اجتهاد در دوره معاصر» كه از سوى دانشگاه مذاهب اسلامى در تالار علامه امينى دانشگاه تهران برگزار شده بود، سخن مى گفت، افزود: اگر توجه به عقل و خواست قرآن در اجتهاد جدى گرفته شود، به تخصص در رشته هاى مختلف فقهى بها دهيم، بحث هاى فقه مقارن را جدى بگيريم، تقليد را تخصصى كنيم، شوراى فقهى حداقل براى مسائل عمده مديريت كشور تشكيل شود و علماى اهل تسنن و تشيع در دانشگاه ها و اجلاس ها با هم همراهى كنند، مى توان به وحدت جهان اسلام اميد داشت و براى اداره جهان به ظرفيت اسلام اتكا كرد تا از اين طريق بتوانيم به اهداف اسلام، پيامبر، انقلاب اسلامى و خواست علماى شيعه و سنى دست پيدا كنيم. وى در ادامه با اشاره به نوآورى هاى حضرت امام اظهار كرد: امام (ره) نوآورى هاى زيادى داشتند كه يكى از آن ها تأسيس مجمع تشخيص مصلحت نظام بود كه كارى بزرگ و ريشه اى در اداره جامعه است. هاشمى افزود: نمى توان جامعه اى را كه تحت عنوان اسلام اداره مى شود، با برخى رواياتى مديريت كرد كه هزار و چند سال پيش در آن شرايط بدون اجتهاد، بدون توجه به عقل و بى توجه به مصالح و مفاسد، نقل شده است. در آن دوران موضوع هوا و فضا، اعماق چند هزار مترى زمين و مسائل پيچيده امروزى وجود نداشت. مسائل مستحدثه مسائلى هستند كه هر لحظه اتفاق مى افتند و در دوران كنونى، ما بايد با عقل و منابعى كه در اختيار داريم، آن ها را حل كنيم. رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام ادامه داد: فقه امروز علما و حوزه هاى ما با دوران هاى قبل قابل مقايسه نيست. درست است كه فقه سياسى در اعماق فقه ما وجود دارد، ولى بايد قدرى تغيير كند و بزرگ تر شود. احكام سياسى اداره كشور، قانون گذارى و قضا ده ها برابر آن چه در گذشته نوشته ايم، فروع دارد؛ پس بايد درباره اين مسائل بحث شود و اين ها هم وارد قوانين ما شوند. هاشمى رفسنجانى همچنين با اشاره به غلبه حاكميت جهانى بر حاكميت ملى در عصر حاضر يادآور شد: جهانى شدن يعنى هر روز قدرت دولت هاى محلى به نفع اداره جهانى كم شود. ما در بسيارى مسائل اختيار را به دست سازمان هاى بين المللى مى دهيم. اسلام هم كه يك دين جهانى و هميشگى است كه به زمان و مكان محدود نيست و حتما براى اين ها اصول دارد؛ از اين رو حوزه علميه بايد وارد اين گونه اصول نيز بشود. وى در ادامه، تأسيس دانشگاه مذاهب اسلامى را گام عملى مهمى در جهت پرداختن به فقه مقارن خواند و تصريح كرد: بايد از واعظ زاده كه در آن زمان به دنبال تأسيس اين دانشگاه بودند و توانستند با كمك دولت آن را عملى كنند، تشكر كرد. اين دانشگاه امروز بسيار پيشرفت كرده، اما امكانات ضعيفى دارد و يكى از وظايف نظام كه ضرورت زمان ماست، تقويت اين دانشگاه است. رئيس مجلس خبرگان رهبرى ادامه داد: اين روزها كارهاى بسيار خوبى در حوزه هاى علميه قم و مشهد براى رفتن به سمت فقه مقارن انجام شده و اين از كارهايى است كه امروز بايد به شكل جدى دنبال شود. همچنين بايد دانشگاه هاى متعدد فقه در كشورمان و به ويژه در مناطق اهل سنت به وجود بيايد. تقاضاهاى زيادى هم از سراسر دنيا در اين باره وجود دارد. اين مراكز بايد توسعه پيدا كند و حمايت بيشترى از آن ها صورت گيرد. وى در ادامه با اشاره به تدوين دايرة المعارف فقه مقارن از سوى آيت الله مكارم شيرازى خاطرنشان كرد: ايشان كار بسيار بزرگى انجام دادند و شيعه و سنى هم بايد به دنبال اين كار باشند؛ چرا كه اگر فقه مقارن را بخوانيم و آن را درس بدهيم، فقه مان بسيار متفاوت خواهد بود. هاشمى رفسنجانى همچنين با اشاره به لزوم تغيير برخى احكام در دوره جديد اظهار كرد: من يك بار به خاطر مسأله ارث در خانواده خودمان فكر كردم كه چرا حكمى وجود دارد كه مى گويد همسران نمى توانند از زمين ارث ببرند ؟ اين مسأله براى من قابل توجيه نبود؛ چرا كه قرآن اين را نمى گويد و تنها بحث يك چهارم از اموال همسر مطرح است. پس از بررسى اين مسأله متوجه شدم به خاطر موضوعى كه در زمان فوت پيامبر درباره مالكيت زمين از سوى يكى از همسران ايشان وجود داشته، بحثى بر سر اين امر بين شيعه و سنى پديد آمده است. رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام افزود: اين فتواى بسيار معروفى است كه اكنون هم به آن عمل مى شود و زن ها نمى توانند حق خود را از ارث همسر بگيرند؛ پس از اين كه به قم رفتم و با مراجع ديگر صحبت كردم آن ها گفتند با احتياط و مصالحه در اين زمينه عمل شود. صحبتى هم با رهبرى در اين باره داشتم، ايشان دستور دادند علما در جلسه شب هاى پنجشنبه در اين باره بحث كنند. شاهروى اين بحث را آغاز كرد و اين فتوا خيلى اصلاح شد. اكنون هم به مجلس رفته تا به صورت قانون درآيد. وى تأكيد كرد: توجه كنيد ۱۴ قرن است حق زنان در ارث شوهرانشان پايمال مى شود. موارد بسيار زياد ديگرى هم از اين قبيل وجود دارد. خاصيت فقه مقارن، پيداكردن همين حقيقت هاست؛ اين طور جلسات و سمينارها هم بسيار مفيد است و دانشگاه فقه مقارن هم مى تواند در اين زمينه بسيار مفيد باشد. موضوع مهم اين است كه فقه مقارن را در حوزه ها جزو درس علما قرار دهيم. هاشمى رفسنجانى با تأكيد بر لزوم تخصصى شدن اجتهاد اظهار كرد: يك مجتهد به تنهايى در همه ابواب مورد نياز فقهى مردم نمى تواند متخصص باشد. چه طور فردى مى تواند در عمر ۳۰-۴۰ ساله تحصيل خود، همه اين حقوق را كه هر كدام تخصص بزرگى است بداند ؟ لذا ما بايد به سمت فقه تخصصى در يك حكومت اسلامى برويم؛ زيرا دخالت در امور مردم با فقه تخصصى امكان پذير است. رئيس مجلس خبرگان رهبرى همچنين گفت: اگر فقه تخصصى را بپذيريم بايد تقليد تخصصى را هم بپذيريم و اين گونه لازم نيست كسى در همه امور از يك نفر تقليد كند. اگر اين دو را پذيرفتيم بايد شوراى فقهى را هم بپذيريم. وقتى با سياست مى خواهيم همه جامعه را اداره كنيم، شوراى نگهبان ناظر مجلس بايد همه تخصص ها را در خود داشته باشد و نظر تخصصى بدهد.هاشمى رفسنجانى اظهار كرد: من پيشنهادى در فقه مقارن دارم كه علماى شيعه و سنى مى توانند بنشينند و در اين باره بحث كنند؛ اين كه طبق روايت متواتر ثقلين بايد مرجعيت اهل بيت را پذيرفت؛ البته نه به شكل انحصارى بلكه به عنوان يك مرجع مطمئن. اگر فقه مقارن وجود داشته باشد و علما و فقهاى ما با يكديگر بنشينند مى بينند كه مرجعيت اهل بيت از مراجع قابل اتكاست. رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام يادآور شد: زمانى كه بسيار جوان بودم و در درس آيت الله بروجردى شركت مى كردم ايشان مى گفتند چرا بر سر خلافت با اهل سنت دعوا مى كنيد كه متعلق به زمان گذشته است. بايد روى مرجعيت اهل بيت بحث كنيد كه موضوع روز است. هاشمى رفسنجانى همچنين خاطرنشان كرد: امروز دنياى اسلام نسبت به دوره هاى واسط در بعد تفقه و اجتهاد بسيار نزديك تر به صدر اسلام است. اكنون ما حركتى در جهت اصالت و عمق اجتهاد و نزديك شدن به اصل تشريع مى بينيم. در مقابل هم البته دست هاى زيادى در كار است كه نگذارد اين نتيجه مبارك از آن گرفته شود، اما اميدواريم بتوانيم بر شيطنت ها غلبه كنيم. وى افزود: در عصر بعثت، اجتهاد وجود داشت و جاى تعجب است كه هنوز در اين باره بحث وجود دارد. اين مسأله بسيار بديهى است؛ البته در آن زمان وقتى قرآن بر مردم مكرر نازل مى شد، احتياجات مردم هم پيچيده نمى شد و حداكثر با يك واسطه موضوع حل مى شد؛ اما حتى پيغمبر هم غير از وحى و الهام، اجتهاد و مشورت مى كردند. رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام يادآور شد: مشكلى كه ايجاد شد پس از رحلت پيامبر بود؛ گرچه در زمان خلفاى راشدين هم عده معدودى از صحابه، مرجع اصلى بودند و شاگردان هم براى مردم و جامعه مرجع قرار مى گرفتند. مردم به على(ع)، عايشه، ابن عباس، ابن مسعود و . .. مراجعه مى كردند و احكام را از آن ها مى گرفتند تا دينشان را با آنها تنظيم كنند؛ البته در اين ميان على ابن ابيطالب از همه نيرومندتر بود. هاشمى رفسنجانى با بيان اين كه در آن دوران صحابه يا تابعين مرجع فكرى مردم بودند، گفت: در قرن اول بسيارى اختلافات مسلكى و مذهبى مانند قرن دوم وجود نداشت. دو مدرسه بود كه اشتراكاتى داشتند و انتقادى هم به يكديگر وارد مى كردند. آنها دو شيوه را براى رسيدن به احكام ارائه مى دادند. در قرن دوم هم در بين اهل سنت، اجتهاد بسيار توسعه پيدا كرد و بيش از ۱۰۰ مسلك در شهرهاى جهان اسلام وجود داشت. وى اضافه كرد: در بين شيعيان مسأله به گونه ديگرى بود. آنها ائمه معصوم را مرجع اصلى مى دانستند؛ البته در آن دوران اهل سنت هم امام صادق(ع) و امام باقر(ع) را مرجع مى دانستند و به شاگردى آن ها افتخار مى كردند. در بين شيعه اجتهاد وجود داشت اما نه به فراوانى اجتهاد در اهل سنت؛ زيرا بين سنى ها اجتهاد بسيار قوى تر بود. شيعيان متكى به اظهارات معصوم عمل مى كردند و مسائل عملى از متن روايات تبيين مى شد. رئيس مجلس خبرگان رهبرى تصريح كرد: در پايان قرن سوم و شروع غيبت در شيعه، شرايط جديدى پيش مى آيد و اوضاع معكوس مى شود. در اهل سنت به خاطر افراط در مذاهب اجتهادى، خلفا جلوى آزادى اجتهاد را كه قطعا آثار سياسى داشت گرفتند. اين دوره دوره انسداد نسبى در تاريخ تفقه اهل سنت بود؛ برعكس شيعه كه از حالت حديث و روايت گويى به فضاى جديدى وارد شد كه تقريباً فضاى اجتهاد بود. هاشمى رفسنجانى ادامه داد: از آن زمان فقهاى ما در عالم تشيع هم شروع به كارهاى فقهى كردند. علم و اصول تبيين شد، مبانى اجتهاد به وجود آمد و روى عقل تكيه بيشترى شد. امروز اتكا به عقل و تعقل لازمه تفقه و اجتهاد است و به آسانى نمى شود از توجه ويژه اى كه قرآن به تعقل دارد، گذشت. خداوند انبيا را نزد ما فرستاده تا گنجينه عقل را استخراج كنند؛ به همين خاطر، عقل، پيامبر باطن ناميده شده است. وى اضافه كرد: در عصر غيبت، علماى پيشتاز شيعه وارد شدند و فقه را تبيين كردند. فقاهت در قرن چهارم به معناى مصطلح در كنار حديث در شيعه به وجود آمد. همچنين در بغداد شرايطى پيش آمد و شيخ طوسى مجبور شد حوزه را به نجف بفرستد و اين نقطه روشنى بود؛ زيرا آن جا كانون عظيم تفقه، حديث و درايت شد. رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام تأكيد كرد: اهل سنت قرن ها به چهار مذهب بزرگ خود محدود بود. پس از پايان دوره خلفا، در دوره عثمانى كه تكيه اصلى بر فقه حنفى بود، باب اجتهاد باز شد اما پس از اين كه عثمانى ضعيف شد آن چهار مذهب مجددا ًًًًگسترده شد. پس از آن آنها به دوره نوآورى رسيدند كه اين مسأله را بايد به عبده و سيد جمال الدين اسدآبادى متكى دانست. امروز هم نوآورى هاى اهل سنت بسيار قابل توجه است. هاشمى رفسنجانى در ادامه خاطرنشان كرد: همان طور كه امام (ره) اكنون جايگاهى در جامعه دارد كه وقتى ايشان چيزى گفته، بسيارى از شخصيت هاى فقهى به خودشان اجازه نمى دهند خلاف آن را بگويند، در قرن چهارم تا ششم و هفتم هم شيخ طوسى اين شرايط را در جامعه پيدا كرده بود؛ گرچه تفقه وجود داشت ولى مبنا و محور، حرف هاى شيخ طوسى بود. وى اضافه كرد: در قرن هفتم محققان نوآورى هايى انجام دادند. محققان ما در جبل عامل، نجف و حله دوره هاى خوبى داشتند. همان طور كه در بين اهل سنت هم كسانى هستند كه بسيار جدى روى روايت و حديث كار مى كنند، در شيعه هم اخبارى ها به وجود آمدند كه به مكتب محدثين با تعصب بيشترى تعلق داشتند. محدثين، متون حديث را جمع مى كردند اما اخبارى ها مسائلى را جمع كردند كه با علم اصول مخالف است؛ آنها با استفاده از عقل در اجتهاد مخالفند. رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام همچنين اظهار كرد: بسيارى از شخصيت هاى بزرگ پس از آن آمدند و آنها را منزوى كردند و اين گونه فقه بر مبناى درايت شكل گرفت. پس از شيخ انصارى كه او را قله بلندى در فقه مى دانند، فقه شيعه رو به كمال گذاشت؛ گرچه در دوره رضاخان پهلوى فقها آسيب ديدند ولى نجف روى پاى خود ايستاد تا كم كم به دوره جديد رسيديم. پس از اين كه رژيم پهلوى به اين جريان ضربه زد، بعد از آن فقها جان گرفتند و نوآورى هايى در عصر مشروطه، خود را در عالم سياست نشان داد؛ گرچه بسيارى از آنها سركوب شد. هاشمى رفسنجانى افزود: بعد از شهريور ۲۰ كه حوزه دوباره شكل گرفت و بعد از ۲۰ سال كه دوران طفوليت و جوانى اش را پشت سر گذاشت، در اواخر دهه ۳۰ و ۴۰ به بلوغ رسيد تا شخصيتى مثل امام راحل وارد فقاهت نوين مى شود. يكى از مهم ترين نوآورى هاى ايشان هم ولايت فقيه بود كه مى گفت اين مسأله تشريفاتى نيست بلكه به اداره همه امور كشور مرتبط مى شود. تعبير امام (ره) اين بود كه فقه اسلامى تئورى كامل و جامع اداره انسان و جامعه از گهواره تا گور است. اين موضوعى بود كه هيچ كس تا آن زمان به صراحت در آن وارد نشده بود و امام (ره) در حالى اين درس هاى ولايت فقيه را در نجف مى گفت كه دوران تبعيد خود را مى گذراند. هاشمى در پايان با تشكر از دانشگاه مذاهب اسلامى براى برگزارى همايش اجتهاد در عصر معاصر گفت: اين حركت شريف در جهت تعميق اجتهاد و نزديك كردن مذاهب اسلامى به يكديگر صورت گرفته و من مطمئن هستم بحث ها مى تواند گامى در جهت وحدت جهان اسلام بردارد.
سه شنبه 3 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ابرار]

[مشاهده در: www.abrarnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 388]