حقيقت تقواو ديندارى عملى

واضح آرشیو وب فارسی:شبکه خبر: حقيقت تقواو ديندارى عملى
تقوا به معناى حفظ كردن خويشتن از چيزى است كه انسان از آن مى ترسد. اين واژه از ريشه وقى گرفته شده است كه به معناى حافظ و سپر است. انسان براى آن كه خود را از زيان جنگ حفظ كند و آثار شمشير و نيزه و تير را از خود دفع سازد تن را به سپر مى سپارد تا وى را نگه دارد و آسيبى به او نرسد.
تقوا در اصطلاح شرعى به معناى نگهدارى نفس از چيزى است كه موجب گناه مى شود و گرفتار خشم و غضب الهى مى گردد. براى دستيابى به مقام تقوا و رهايى از خشم الهى شخص مى بايست از هر آن چه خداوند از آن بازداشته است پرهيز كرده و به هر چه فرمان داده انجام دهد. بنابراين تعريف تقوا به ترك و پرهيز از آنچه نهى كرده و بازداشته است، تعريف جامعى نيست؛ چنان كه ترجمه آن به پرهيز و پرهيزگارى بيانگر معنا و مفهوم قرآنى آن نمى باشد؛ اگر چه حتى در اين تعريف پرهيزگارى را به معناى ترك برخى مباحات نيز معنا كرده و ترك آن را كمال تقوا قرار دهيم؛ زيرا تقوا درحقيقت، چيزى جز حركت در راه راست و صراط مستقيم نيست كه اين راه دربردارنده همه آن چيزى است كه ما از آن به دين ياد مى كنيم؛ از اين رو مى توان تقوا را در اصطلاح و فرهنگ قرآنى به معناى عمل به دين دانست و يا پا از اين فراتر نهاده و تقوا را به معناى ديندارى در حوزه ايمان و عمل دانست. بنابراين مى توان گفت كه در مفهوم قرآنى تقوا در همان معناى ديندارى به كار رفته است و متقى همان ديندار است كه در حوزه هاى مختلف خود را به اشكال گوناگونى نشان مى دهد.
اتحاد، محصول تقوا
از جمله كاركردهايى كه قرآن براى تقوا برمى شمارد اتحاد و وحدت در ميان مسلمانان است؛ زيرا تقوا زمينه ساز تمسك به حبل الله و نيل به وحدت و اتحاد اجتماعى جامعه اسلامى و امت قرآن است.
خداوند در آيه ۱۰۲ و ۱۰۳ سوره آل عمران درباره كاركرد تقوا در اين حوزه مى فرمايد: يا ايهاالذين آمنوا اتقواالله حق تقاته.‎/‎/ و اعتصموا بحبل الله جميعاً ولاتفرقوا؛ اى كسانى كه ايمان آورده ايد تقواى الهى را به نحو احسن و كمال آن به جا آوريد.‎/‎/ و همگى به ريسمان الهى تمسك جوييد و متفرق نشويد.
در حقيقت تقواى الهى در حالت كمالى آن تمسك به ريسمان الهى است كه در روايات از آن به قرآن و عترت و سنت ياد شده است. بنابر تفسير يادشده از حبل الهى، مسلمان متقى مى بايست به حبل الهى تمسك جويد كه همان دين است؛ از اين رو گفته مى شود كه تقوا همان ديندارى است و كسى كه ديندارى و تقوا را پيشه خويش كند به وحدت دست مى يابد؛ زيرا در اين حالت در حوزه بينشى و نگرش و عمل مى بايست در چارچوب دين (قرآن و سنت و عترت) عمل و حركت كند و از آن جايى كه وحدت نيز چيزى جز يگانگى در بينش و نگرش و روش نيست، به خودى خود اتحاد پديدار مى گردد و اختلافات به كنارى مى رود.
جامعه اى كه بر پايه تقوا استوار است به وحدت و اتحاد دست مى يابد و از آثار آن برخوردار مى شود. از اين روست كه خداوند مى فرمايد: ان هذه امتكم امه واحده و انا ربكم فاتقون فتقطعوا امرهم بينهم زُبُراً كُلُ حزب بمالديهم فرحون؛ اين امت اسلام، امت واحد و هم هدفى است و من پروردگار شمايم پس، از من تقوا گيريد ولى مردم، دين و كتابى را كه به وسيله پيامبران به آنان عرضه شده بود قطعه قطعه كرده و هر يك به بخشى ايمان و به بخشى ديگر كافر شدند و دين را اين گونه در ميان خويش تقسيم كردند و هر يك بخشى را گرفتند و به همان شادمان شدند. (مؤمنون آيه ۵۲ و ۵۳)
در اين آيه به خوبى بيان شده است كه مردم چون تقواى الهى را پيشه نكردند و هر يك به بخشى از دين عمل كردند و بخشى را فرو گذاشتند و هر يك به آن بخشى كه عمل مى كردند افتخار كرده و آن را درست و كامل دانستند، همين امر موجب شد تا خود گروه گروه شوند و اتحاد و وحدت در دين و روش از ميان آنان رخت بربندد.
بنابراين عمل به دين يعنى تقواى الهى داشتن كه خود زمينه اى براى اتحاد و وحدت در هدف و روش است و دورى از تقوا يعنى فروگذارى بخشى از دين و عمل به بخشى از آن كه در نتيجه آن هر يك تنها به آن بخشى كه عمل مى كنند، باور داشته و بدان شاد شده و ديگران را منكر مى شوند و تخطئه مى كنند و اين گونه است كه جامعه دچار تشتت و اختلاف مى گردد. اين درحالى است كه اگر به ريسمان الهى و حبل خداوندى تمسك مى كردند و به همه قرآن و سنت و عترت عمل كرده و وفادار بودند؛ وضعيت ايشان اين گونه نمى شد.
دستاوردهاى جامعه باتقوا
جامعه اى كه تقوا در آن به رشد و بالندگى رسيده است از طاغوت و بندگى حكومت هاى فاسد و باطل رهايى مى يابد و هرگز دچار آن نمى شود. (زمر آيه ۱۶ و ۱۷) ظلم و بى عدالتى در آن به صورت پديده اجتماعى وجود ندارد (مريم آيه ۱۳ و ۱۴ و جاثيه آيه ۱۹) و مردمانش از عجب و خودپسندى رهايى يافته (بقره آيه ۲۰۶) و از گناه عيب جويى ديگران مبرا و پاك شده اند. (حجرات آيه ۱۱ و ۱۲) در جستوجوى عيب ديگرى و يا غيبت از ايشان نيستند (همان) و در حوزه مسائل اقتصادى گرفتار كم فروشى (شعرا آيه ۱۷۹ و ۱۸۳) و حرام و باطل خورى و تجاوز و معصيت به حقوق ديگران (مجادله آيه ۹) نيستند.
اينها بخشى از كاركردهاى اجتماعى تقوا در آيات و آموزه هاى قرآنى است كه به طور خلاصه مى توان گفت كه براساس آيات قرآنى، جامعه متقى جامعه اى برتر و نمونه است كه مى بايست آن را جست و در پى تحقق آن تلاش كرد.
به يك معنا تقوا در آموزه هاى قرآنى چيزى جز دين دارى و عمل به تمام دين نيست همان چيزى كه از آن در قرآن به حق تقاته (كمال تقوا) ياد شده است.بسيار از تقوا سخن گفته شده و مى شود. شايد سبب اهتمام ويژه به اين موضوع جايگاه و اهميتى است كه اين موضوع در نظام فكرى و عملى تفكر اسلام و قرآن دارا مى باشد. اگر بخواهيم عناصر كليدى و مقومات اساسى دين اسلام را در چند چيز خلاصه كنيم؛ بى گمان پس از باورهايى كه از آن به اصول دين ياد مى شود موضوع تقواست.
هر چند كه در حوزه هاى مختلفى چون بينشى و فقهى و اخلاقى از تقوا و مراتب آن با توجه به كاركردهاى آن در هر يك از حوزه ها، سخن گفته شده است ولى بايد توجه داشت كه تقوا بيش از آن كه مسئله فقهى و اخلاقى بويژه در حوزه فردى باشد امرى اجتماعى است. تقوا از درون و باطن و از حوزه بينشى آغاز مى شود و به بيرون و عمل اجتماعى و هنجارى كشيده مى شود. در بينش قرآنى، تقوا هم راه و هم روش و هم بينش و هم عمل است.
تقوا داراى مراتبى است كه ارتباط تنگاتنگى با مراتب ايمانى دارد. هر چه ايمان شخص استوارتر مى شود، تقوا در او نمودارتر مى گردد. از اين رو مى توان گفت كه تقوا بازتاب بيرونى ايمان است كه در حوزه هاى مختلف اخلاقى و فقهى و هنجارى خود را نشان مى دهد.
چهارشنبه 13 آذر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: شبکه خبر]

[مشاهده در: www.irinn.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 128]