ايمني و مهندسي شيمي

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: مقدمه
" ایمنی ", کلمه ای است که بارها آن را شنیده ایم !! ولی شاید کمتر با آن به صورت جدی و برنامه ریزی شده دست و پنجه نرم کرده باشیم !! نوشیدن یک لیوان آب, ساختن سازه ها , برج ها , پالایشگاه ها , و رآکتورهای هسته ای و . . . همگی مستلزم رعایت نکات ایمنی خاص خود هستند. اگر اطلاعات ما به اندازه ای غنی باشد که راه را از چاه تشخیص دهیم , ایمن سازی نیز برای ما مثل آب خوردن خواهد بود. " ایمنی" , تنها مختص مهندسی شیمی نیست , ولی ما در اینجا به ایمنی در مهندسی شیمی می.پردازیم.

ایمنی یا دقت؟
" ایمنی " را گاهی با دقت در محاسبات اشتباه میگیرم!! اگر در محاسبه متغییر ها , رعایت اصول و جزییات مهندسی شیمی و زیر شاخه هایش , کم کاری کنیم و طرح مربوط را دچار نقص علمی کنیم , بحث دیگری است. در آن صورت باید به علوم مرتبط مراجعه کنیم تا طرح مورد نظر را بازبینی و در صورت نیاز اصلاح کنیم. پس " ایمنی" دقت در حل مسئله نیست.

ایمنی چیست؟
" ایمنی " , ایمن سازی شرایط مساله می.باشد! در عمل , شرایط اعمال شونده به یک فرآیند , بسیار متغیرند. مثلا دما و فشار , به دلایل مختلف 100% ثابت نیستند. پس طراحی یک پروژه یا فرآیند , مسائلی با شرایط ثابت نمی باشند . گاهی وقت ها تغییرات شرایط - به صورت تصادفی و یا یک اشتباه کوچک در عملیات نیروی انسانی - می.تواند از حد متعارف بسیار بیشتر باشد که فاجعه آفرین بودن آن بسیار محتمل خواهد بود. البته در هنگام ساختن پروژه, مهندسان مواد و مکانیک بخوبی ضرایب اطمینان برای دما و فشار نیروهای اعمال شونده به دستگاه ها و لوله ها را در نظر خواهند گرفت, و ضمن مشورت با شما برای اطمینان از هماهنگی کار آنها با کل پروژه , شما را در برآورد کردن هزینه ساخت پروژه یاری خواهند نمود, چرا که با سخت تر شدن شرایط ( مثل دما و فشار . . . ) هزینه ساخت نیز بالا می.رود.

عوامل مختلفی توانایی تغییر شرایط پروژه را دارند , که عمده آنها ناشی از واکنش های شیمایی ناخواسته و پیش بینی نشده بین مواد مختلف , با فازهای متفاوت , در دما ها و فشارهای مختلف می.باشد. به این خاطر در هنگام طراحی فرآیند باید به مشخصات فیزیکی و شیمیایی موادی که در مجاورت یکدیگرند، توجه ویژه ای داشته باشیم. حتی توجه به مشخصات خود مواد به تنهایی اهمیت فراوان دارد, زیرا نکات ایمنی در نحوه نگهداری , انتقال , دمای نگهداری و . . . دیگر مشخصات هر ماده با ماده ای دیگر متفاوت است. در این هنگام , اگرچه با توجه به منابع گسترده اطلاعاتی, می.توانیم با تقریب بسیار خوبی چگونگی رفتار مواد را پیش بینی کنیم , اما به هیچ وجه نباید در این مسئله ریسکی را متحمل شویم.

با انجام آزمایش های لازم در شرایطی که احتمال حضور مواد در آنها هست و با مشاوره گرفتن از یک شیمیست قابل , میتوان از نتیجه کار تا حد بسیار زیادی مطمئن شویم , و در صورت مشاهده خطرهای احتمالی تدابیر مهندسی جدیدی را بیاندیشیم و به پروژه اعمال نماییم.

ایمنی، سلامتی، بهداشت و حفاظت محیط زیست
ایمنی محیط زیست , برای ما بسیار اهمیت دارد (؟). در اینجا منظور ما از ایمنی , تدابیری است که از ورود مواد شیمیایی سمی و مضر به محیط زیست (خاک، آب، هوا) جلوگیری کند. اگر محیط زیست را بشناسیم و ازعواقب آلودگی آن در طولانی مدت با خبر باشیم , مطمئنا از آلودگی آن جلوگیری می.کنیم. ولی آیا به واقع چنین است؟ فاضلاب.ها و پسآب های خانگی و صنعتی که در زمین دفع می.شوند و در بسیاری از مواقع مواد سمی بسیاری را با خود به اعماق زمین فرو می.برند و آبهای زیر زمینی و خاک را آلوده می.کنند، پسآب.هایی که مستقیما وارد اب.های رودخانه ها می.شوند، گازهای سمی که وارد هوا می.شوند و ... هر یک به شیوه های متعددی محیط زیست را با خطر تخریب مواجه می سازند.

محیط زیست، محل زندگی ماست پس باید همیشه از عواقب زیست محیطی فرایندهایی که طراحی می.کنیم با خبر باشیم و تدابیری را بیاندیشیم تا محیط زیست را آلوده نکنیم . در غیر این صورت به کل طبیعت و البته جامعه آسیب خواهیم رساند و گاهی جان تعداد زیادی از انسان ها را تهدید خواهیم کرد.

دو عاملی که باعث عدم توجه به مسائل زیست محیطی می.شود: (1) جهل و نادانی (2) سودجویی (کنترل آلودگی هزینه ساز است) هستند.
به نظر شما چه راهکارهایی را برای اطلاع رسانی عمومی و تخصصی, و مبارزه با سودجویانی که همه ما را با خطرهای مختلف مواجه می.سازند , می.توان اتخاذ نمود؟
ایمنی و صرفه اقتصادی
" ایمنی " و " صرفه اقتصادی " دو اهرم مهم در طراحی یک فرآیند هستند. گاهی ايمن سازی یک فرآیند آنقدر هزینه ساز می.باشد که ساختن آن توجیه اقتصادی نخواهد داشت. در این هنگام باید به دنبال طرحی جدید باشیم , تا ضمن کاهش خطرات احتمالی , ایمن سازی را نیز راحت تر و ارزان تر کنیم . به عنوان مثال: تولید مواد سمی را کاهش دهیم.
اگر مجبور به استفاده از ماده ای سمی در یک رآکتور شویم، فرآیند را به گونه ای طراحی کنیم که رآکتور کوچکتر و یا حتی چند رآکتور موازی به کار ببریم تا در صورت وقوع خطرات احتمالی که موجب نشت مواد سمی مي.شود، آلودگی های ناشی به حداقل برسد و کنترل آن نیز آسانتر شود.

گاهی اوقات از میان چند فرآیند که همگی یک هدف را دنبال می.کنند، ناگزیریم فرآیندی را انتخاب نماییم که سود کمتر ولی ایمنی بسیار بیشتری دارد.
مهندسی کنترل و ایمنی فرآیند
اگر چه نمی.توان فرآیندی را صد در صد امن طراحی نمود، ولی با بهره گیری از علم احتمال می.شود آن را بسیار امن طراحی نمود. همچنین مهندسان شیمی گرایش "کنترل فرآيندها" در تیم طراحی فرآیند، نقشی موثر در کنترل خطرات احتمالی بازی می کنند. مهندسان کنترل، با تسلطی که بر فرآیندها و احتمالات گوناگون دارند و همچنین با بهره گیری از برنامه نویسی و تسلط به نرم افزارهای کنترل فرآیند و دانش الکترونیک به خوبی شرایط لازم را برای طراحی سیستم کنترلی یک فرآیند و کنترل آن پس از ساخت خواهند داشت.

ایمنی در هنگام ساخت واحد صنعتی و پس از آن
پس از آنکه طرح فرآیند کامل و به تایید مهندسان مشاور قدر رسید و بررسی های علمی، مهندسی، ایمنی و اقتصادی بر روی آن انجام گرفت، نوبت بودجه بندی و ساخت آن می.رسد.
در هنگام ساخت، باید تمامی بازرسان و مهندسات ناظر دقت لازم را به کار گیرند تا واحد تولیدی آن گونه که طراحی شده است، ساخته شود. پس از ساخت نیز، نگهداری واحد صنعتی بسیار اهمیت دارد. باید هر از گاهی از عملکرد تمامی قسمت ها، حتی زنگ خطر و یا یک دما سنج ساده نیز مطمئن شویم. بازرسی و نگهداری صحیح از تاسیسات، دو عامل تضمین کننده حفظ ایمنی می باشند.

ضرورت آموزش نکات ایمنی
در بسیاری از موارد ایرادهایی که در یک واحد صنعتی پیش می آید و گاهی جان تعدادی از کارکنان را تهدید می.کند، ناشی از خطای انسانی می باشد. به این دلیل از ورود افراد فاقد صلاحیت به واحد صنعتی باید جلوگیری شود، مگر آنکه راهنمای مطمئنی وی را همراهی نماید. همچنین دوره های آموزشی تخصصی که شامل نکات امینی در هنگام کار، نحوه کار صحیح با دستگاه ها , چگونگی مواجه شدن با خطرات احتمالی و ... را باید برای کارکنان، حتی مهندسان با سابقه و حرفه ای، در نظر گرفت و دور از عقل نیست اگر امتحاناتی را نیز از آنها بگیریم تا از صلاحیت آنها برای حضور در قلب واحد صنعتی مطمئن شویم!!

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 199]