نوعي معماري حروف است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: با هنرمندان قرآني؛ محمد احصايي / 56يعقوب آژند: ساختار بصري تركيب‌بندي‌ آثار «احصايي» نوعي معماري حروف است
گروه هنر: «احصايي روايت و خبر را از خط نوشته مي‌گيرد و شكل حروف را دستمايه كار خود قرار مي‌دهد و از اين راه به تركيب‌بندي‌هاي كاملا فردي كه ساختار بصري آن نوعي معماري حروف است، دست مي‌يابد.»
آنچه خوانديد بخشي از يادداشت «يعقوب آژند» استاد دانشگاه تهران، محقق و مدرس نقاشي، است كه با موضوع زندگينامه و آثار «محمد احصايي» در اختيار خبرگزاري قرآني ايران(ايكنا) قرارد داده و پيش از اين آن را در كتاب فرهنگ ناموران ايران به چاپ رسانده است. وي در ادامه اين يادداشت آورده است:

«محمد احصايي خوش‌نويس و عضو هيأت علمي دانشگاه تهران در 3 تير 1318 در تهران متولد شد. تحصيلات ابتدايي را در قزوين گذراند و سيكل اول دبيرستان را در دبيرستان محمد قزويني اين شهر به پايان برد.

او سپس در تهران به تحصل پرداخت. پس از اتمام دوره دانش‌سرا در 1327 به خدمت وزارت آموزش و پرورش درآمد و در دبستان‌هاي دولتي تهران و دبستان جهان تربيت، آموزگار ادبيات فارسي شد. از 1341 تا 1344 مدير گرافيك و خوش‌نويس سازمان جوانان شير و خورشيد سرخ ايران بود و در مؤسسات پاريس و گردونه امور مربوط به خوش‌نويسي را بر عهده گرفت. از ارديبهشت 1343 تا 1354 در سازمان كتاب‌هاي درسي ايران در زمينه امور گرافيك كتاب‌هاي درسي، تاليف و ويرايش كتاب‌هاي هنري اشغال داشت و حاصل تجربه‌هاي وي در اين دوره تاليف بخش خط كتاب‌هاي هنر دوره سه ساله راهنمايي و روش تدريس آن‌ها بود.

احصايي ضمن كار معلمي و اشتغال در سازمان كتاب‌هاي درسي و خطاطي در موسسه‌هاي پاريس و گردونه، براي تحصيل نقاشي وارد دانشكده هنرهاي زيبايي دانشگاه تهران شد. در 1347- 1348 كه رشته گرافيك به گروه هنرهاي تجسمي دانشكده افزوده شد او نيز از رشته نقاشي به رشته گرافيك منتقل گرديد. يكي از موارد درسي اين رشته، خطاطي بود كه در آن شيوه‌هاي سنتي خط فارسي و طراحي حروف مورد بحث قرار مي‌گرفت، گروه هنرهاي تجسمي در 1350 از احصايي دعوت كرد تا اين درس را تدوين كند.

احصايي پس از اتمام تحصيلات دانشگاهي، همكاري خود را با گروه هنرهاي تجسمي دانشكده هنرهاي زيبا ادامه داد و در 1357 با انتقال از وزارت آموزش و پرورش به دانشگاه تهران، رسما از اعضاي هيأت علمي اين دانشگاه شد. چندي بعد نيز به رتبه استادياري رسيد. او هم‌زمان با تدريس در دانشگاه تهران به همكاري با بعضي مؤسسات فرهنگي ديگر هم پرداخت، از جمله از 1361 تا 1362 مشاور رييس موسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگي در بخش چاپ و انتشارات، از 1364 تا 1367 دو دوره عضو شوراي عالي انجمن خوشنويسان ايران و شوراي عالي تعيين شايستگي استادي، و از 1364 تا 1365 عضو كميته هنر شوراي عالي انقلاب فرهنگي و فعال در برنامه‌ريزي دروس بخش خط و گرافيك در اين شورا بود.

احصايي در 1367 در شوراي عالي هنرهاي تجسمي كشور، در 1375 در هيأت امناي انجمن خوشنويسان ايران، در سال 1367 در هيأت موسس انجمن هنرمندان نقاشي ايران، در 1377 در شوراي عالي صنف طراحان گرافيك ايران و از 1380 تا 1382 در هيدت سه نفره ميراث فرهنگي كشور براي ارزياي خط خوش‌نويسان ايران عضويت داشت. همچنين عضو هيأت انتخاب آثار و داوري نمايشگاه‌هاي متعدد و داوري در بي‌ينال‌هاي نقاشي، گرافيك و جشنواره نقاشي و خوش‌نويسي جهان اسلام بود.

احصايي از كودكي به خوش‌نوييسي روي آورد و از همان ابتدا طرفه كاري‌هاي او در خط، موجب شد تا او ساعت‌ها را به مشق خط بپردازد. از اينها گذشته، ديدن هر روزه كتيبه سر در ورودي باغ عمارت عالي قاپوي قزوين كه از آثار دوره صفوي به خط عليرضا عباسي، خوش نويس زبردست اين عصر بود، او را هرچه بيشتر شيفته نرمش و زيبايي تركيب خطوط مي‌كرد. او به تقليد خط سنگ قبرهاي امامزاده حسين قزوين و تقليد خط ثلث كتبيه‌هاي مسجد سلطاني مي‌پرداخت. در دانش‌سراي تهران تحت نظر يكي از استادان خط به تجارب جديدي دست پيدا كرد، به طوري كه در تابستان 1137 ش در زمره دانش‌آموزان ممتاز هنر سراسر كشور به اردوگاه هنري رامسر رفت و در اين گردهمايي هنري، در خوش‌نويسي به مقام نخست رسيد.

اين واقعه پيوند او و استادش را عميق‌تر كرد و موجب شد تا استادش او را از آثار و احوال ميرزا رضا كلهر، خوش‌نويس برجسه دوره ناصري آگاه كند و هرچه بيشتر او را دلبسته خوش‌نويسي سازد. احصايي با آثار عمادالكتاب سيفي قزويني هم آشنا شد و دفترچه‌هاي رسم‌المشق عمادالكتاب را الگوي خود قرار داد. او به مشق خط شكسته نستعليق پرداخت و آثار ميرعماد و ميرحسين خوش‌نويس‌باشي هم در تكوين هنر احصايي مؤثر بود.

احصايي پس از فارغ‌التحصيل شدن از دانش‌سرا حدود دو سال نزد سيد حسين ميرخاني، خطاط پرآوازه شاگردي كرد و از او فنون خطاطي آموخت. كار احصاصي در موسسه گرافيك و چاپ او را با تجربه‌هاي گرافيكي و نقاشي آشناتر كرد و موجبات وضع سبك نقاشي‌خط را در او فراهم ساخت. احصاصي و چند هنرمند ديگر، مثل رضا مافي (د 1361 ش)، فرامرز پيل‌آرام (د 1362 ش) حسين زنده‌رودي، نصرالله افجه‌اي و جليل رسولي، از پيشگامان اين سبك بوده‌اند. به نظر احصايي، اين سبك از دوره قاجار آغاز شد كه بعضي از خطاطان مثل اسماعيل جلابر، حسن زرين‌قلم و ملك‌محمد قزويني خط را مي‌نوشتند و كپي مي‌كردند و سپس داخل خط يا متن صفحه را رنگ آميزي مي‌كردند و گل و بته مي‌انداختند.

از ديد احصايي، نقاشي‌خط يعني نقاشي با خط. ظاهرا آثار حسين زنده‌رودي و بعضي ديگر از هنرمندان مكتب سقاخانه در او مؤثر بوده است. او با انگيزه‌هايي از كارهاي اين نقاشان به تجربه نقاشي با خط مي‌پرداخت و به خصوص از شيوه خط ثلث بيشتر بهره مي‌گرفت. او بعدها با بهره‌گيري از فن رنگ روغن روي بوم و نيز نقش‌برجسته‌هاي سفالين و آجرهاي لعابي، به نقاشي‌خط غناي بيشتري مي‌بخشد. او روايت و خبر را از خط نوشته مي‌گيرد و شكل حروف را دستمايه كار خود قرار مي‌دهد و از اين راه به تركيب‌بندي‌هاي كاملا فردي كه ساختار بصري آن نوعي معماري حروف است، دست مي‌يابد.

از آثار چشمگير احصايي در نقاشي‌خط، طراحي و اجراي 450 متر مربع سفال نقش برجسته به سفارش دانشگاه تهران براي دانشگاه الهيات بود كه كار آن از 1354 تا 1357 طول كشيد. طراحي و اجراي 230 متر مربع سفال لعابدار نقش‌برجسته سفارت خانه ايران در ابوظبي از 1367 تا 1370، نگارش پنچ قطعه كتبيه به قلم محقق براي مسجد الغدير تهران در 1359، نگارش و سفالگري نقش برجسته كتيبه ايوان ورودي موزه ملي ايران به قلم محقق در 1364، تحرير سي متر كتيبه به قلم محقق براي بخش روابط فرهنگي وزارت آموزش و پرورش در 1368، تحرير قرآن كريم به قلم ريحان از 1364 كه 10جزو آن به پايان رسيده و كار آن ادامه دارد، تحرير سوره يوسف و ديوان حافظ به قلم نستعليق كه از 1382 كار آن را شروع كرده است.

احصايي در 1387 نوعي قلم شكسته‌نستعليق براي نرم‌افزار سينا طراحي كرد. او تاكنون آثار خود را در نمايشگاه‌هاي فردي و جمعي داخل و خارج از كشور به نمايش گذاشته كه از مهمترين آنها است:

الف) نمايشگاه‌هاي فردي: گالري سيحون در تهران، 1352 انجمن فرهنگي ايران و امريكا در تهران، 1353 گالري ليتو در تهران، 1354 گالري سيرويس در پاريس، 1356 مروري بر آثار 1374 تا 1375 گالري زند در امارات متحده عربي، 1379 گالري زيبا در ونكور كانادا، 1380 برپايي مجدد همان نمايشگاه.

ب) نمايشگاه‌‌هاي مهم جمعي: احصايي از 1374 تا 1382 در بيش از دويست نمايشگاه جمعي در ايران و جهان شركت كرده است كه اهم آن‌ها عبارت‌اند از: به مناسب 25 سالگي هنر ايران در تالار نوبنياد موزه ايران باستان، 1354 ارائه اولين تابلوي نقاشي‌خط رنگ و روغن روي بوم در هتل هيلتون تهران، 1347 نخستين نمايشگاه هنري بين‌المللي تهران، 1353 گروه آبي، 1354 جشنواره بين‌المللي كاني سورمر در فرانسه، نمايشگاه جهاني بال سوئيس، 1355 نمايشگاه جهاني بولونياي ايتاليا، 1356نمايشگاه هنرمندان ايراني درشانگهاي چين، 1356 نمايشگاه جهاني بال سوئيس، 1357 نمايشگاه هنرمندان ايران سازمان ملل، يونسكو در پاريس، 1362 بي‌ينال داكا در بنگلادش، 1363 هنر ايران در دوسلدورف آلمان، 1370 هنرمندان ايران در عربستان، 1378 نمايشگاه هنر ايران در مقر سازمان ملل در ژنو، 1379 نمايشگاه سه نفره در آفريقاي جنوبي، پروتاريا و كيپ تاون، 1379 نمايشگاه هنر معاصر ايران در باربيكن لندن، 1380 نمايشگاه هنر معاصر ايران در تگزاس و فلوريداي امريكا، 1318-1382 نمايشگاه چهار نفره در فرهنگستان هنر چين، 1382 شركت در تمام بي‌ينال‌هاي نقاشي، گرافيك، خوش‌نويسي و نقاشي جهان اسلام از 1370 تا 1382.

احصايي در 1347 نفر اول مسابقه نقاشي دانشجويان هنرهاي تجسمي، در 1352 اولين نقاش برگزيده سال و در 1353 برنده جايزه ملي دولت فرانسه در جشنواره جهاني كاني سورر شد. در 1370 در قلمرو فعاليت‌هاي هنري خويش از هيات داوران لوح قدرداني و افتخار گرفت.

وي در 1387 به عنوان احياكننده قلم محقق، تحرير و طراحي صفحات متعدد قرآن كريم، هنرمند برگزيده خادم قرآن كريم شد. در 1379 نيز براي آثار نقاشي‌خط و بينش تازه و دستيابي به عنصر ناب خطاطي، تقديرنامه ويژه هيأت داوران را دريافت كرد.

او در دي 1382 از طرف آيسسكو و نيز از طرف وزيران آموزش و پرورش 51 كشور مسلمان به مناسبت قعاليت‌هاي پنجاه ساله هنري خود تقديرنامه بين‌المللي دريافت كرد.

با احصايي تاكنون مصاحبه‌هاي متعددي درباره آموزش خط و خوش‌نويسي انجام شده كه در نشريات داخلي به چاپ رسيده است وي در 1381 در مصاحبه‌اي تلويزيوني از شبكه جهاني الجزيره درباره هنر خطاطي اسلامي و آثار و سوابق خود صحبت كرد. همچنين در چندين سمينار داخلي و خارجي در باب هنر ايران سخنراني كرده است.

احصايي كتاب‌هاي درسي راهنمايي معلمان و يك دوره سه ساله راهنمايي تحصيلي بخش خط و خوش‌نويسي را تاليف كرده است. وي در غالب فعاليت‌هاي موزه هنرهاي معاصر به عنوان عضو هيأت داروان نمايشگاه‌هاي متعدد در بي‌ينال‌هاي نقاشي، گرافيك و جشنواره نقاشي و خوش‌نويسي جهان اسلام حضور داشت و در دانشگاه هنرهاي زيبا تاكنون صدها طرح تحقيقاتي دوره كارشناسي زير نظر او اجرا شده است. احصايي در نهمين جشنواره عكس و پوستر دهه فجر در 1369 جزو هيأت داوران بود.»
يکشنبه 12 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 996]