واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: اقتصاد > کشاورزی - علیمراد حسنلی موضوع تغییر اقلیم و گرمایش زمین و راهکارهای سازگاری با آن و یا کاهش آثار این پدیده، موضوع مورد بررسی در این گزارش راهبردی است. بر اساس گزارشهای مراکز معتبر جهانی، دمای کره زمین در طول قرن گذشته 0.5 درجه سانتیگراد افزایش یافته و شدت آن در دهههای اخیر بیشتر شده و به میانگین 0.18 درجه در هر دهه رسیده است. این در حالی است که میانگین گرمایش در پهنه ایرانزمین بین 0.25 تا 0.35 درجه در دهههای اخیر گزارش شده و پیامدهای پدیده خشکسالی ابعاد مختلف زندگی شهروندان، حتی دسترسی آنان به هوای سالم برای تنفس در کلانشهرها را تحتالشعاع قرار داده است. در پی تغییرات اقلیمی، پدیدههای غیرعادی بهصورت خشکسالیهای خسارتزا با شدت و تواتر بیشتر، سیلهای برقآسا، طوفانهای تندر، شُکهای گرمایی، افزایش سطح آب دریاها، ذوب یخچالها و بهطور کلی تغییر در الگوی بارشها خود را نشان میدهند. در مجموع، در پاسخ به این تحولات، دو راهکار عمده بهصورت بازخورد مدیریتی پیشنهاد میشود؛ «سازگاری» و «کاهش اثر». توسعه روشهای جدید تأمین آب، ارزیابی و طراحی سامانههای تأمین آب و افزایش ضریب امنیت آبی با تنوعبخشی به منابع آب، بهکارگیری شیوههای کاهش مصرف آب، افزایش بهرهوری آب، افزایش بازده سامانههای آبیاری، مدیریت عرضه و تقاضا، ایجاد بازار آب، عرضه آب با قیمت تمامشده، توجه به آب مجازی و کاشت گیاهان مقاوم به خشکی و کممصرف، از جمله مواردی هستند که لازم است مورد توجه تصمیمسازان و برنامهریزان قرار گیرند. در رابطه با کاهش اثر، رویکردهای کاهش انتشار گازهای گلخانهای، توسعه جنگلها و پوششهای گیاهی برای ترسیب کربن، مدیریت عملیات کشاورزی و ... پیشنهاد میشود. در این میان نباید فراموش کرد کشور ایران در ناحیه خشک و نیمهخشک کره زمین و از نظر جغرافیایی در عرضهای میانی واقع است، بیش از بسیاری از مناطق جهان تحت تأثیر تغییرات اقلیمی است. هم گرم شدن تدریجی آن بههمراه گرم شدن جهانی کره زمین تا حدودی محسوس است و هم تغییراتی در الگوی بارشهای آن مشاهده میشود. پیشبینیهای آیپیسیسی نشان میدهد که اثرات تغییر اقلیم باعث کاهش بارندگیها در عرضهای جغرافیایی میانی میشود. بر اساس همین گزارشها (IPCC، 2000) هرچند میانگین رشد دما در سطح کره زمین در 50 سال اخیر حدود 0.12 درجه سانتیگراد بوده است اما میانگین این رشد در 50 سال اخیر برای ایران، چیزی بین 0.2 تا 0.25 درجه سانتیگراد بوده است. تنوعبخشی به منابع آب قابل دسترس بهویژه منابعی که کمتر تحت تأثیر تغییرات اقلیمی هستند یکی از استراتژیهای ممکن برای افزایش ضریب امنیت آب کشور است. یکی از این راهکارها، استفاده از پساب فاضلابها در آبیاری و بهرهگیری از فناوری نمکزدایی آب دریاست. صرفهجویی در مصرف آب با اجرای برنامههای آموزشی در راستای فرهنگسازی، صرفهجویی از طریق ایجاد محدودیت در مصرف آب و عرضه آب با قیمت تمامشده البته با ملاحظاتی، راهکارهای دیگری است که مورد نظر هستند. کاهش انتشار گازهای گلخانهای با کنترل سوختهای فسیلی و دیگر منابع انتشار این نوع گازها و توسعه جنگلها بهمنظور جذب بخشی از این گازها و کاهش غلظت آنها در جو، از جمله مواردی هستند که برای مدیریت تأثیر تغییرات اقلیمی بر منابع آب و محیط زیست مورد توجه هستند. بدون تردید حل بحران کمبود آب در ایران که ناشی از تخلیة بیرویه و ناپایدار منابع ارزشمند زیرزمینی، استفادة بیرویه با بازده بسیار پایین آب در بخش کشاورزی و نبودن نگاه یکپارچه به مدیریت جامع آّب که تغییر اقلیم و گرمایش زمین و در پی آن خشکسالیهای پیدرپی آن را تشدید کرده، نیازمند توجه جدی و تغییر نگاه به مقولة آب و رویکردهاست. بحران آب و پیامدهای آن بر کیفیت زندگی، توسعه و تعالی کشور و محیط زیست بسیار جدیتر از آن است که از آن غفلت شود. بسیار سادهانگاری است که تصور شود تخلیه شدن سفرههای زیرزمینی که هماکنون بهصورت خطرناکی اتفاق افتاده با رفع خشکسالیها و احیاناً با چند بارندگی جبران خواهد شد. تغییر الگوی بارشها از شکل برف و بارش تدریجی به بارانهای شدید و سیلابی، طولانیتر شدن دورههای خشکی، از بین رفتن جنگلها و پوششهای گیاهی، توسعة شهرها و دخلوتصرفهای شتابزده در زیستبومها و طبیعت و افزایش جمعیت بدون توجه به جمعیت پایدار، همگی عواملی هستند که مانع از تغذیه طبیعی سفرههای زیرزمینی میشوند چهآنکه سفرههای تخلیهشده در سالهای اخیر حاصل تغذیة طبیعی هزاران سال بوده است. با توجه به موارد ذکرشده، راهکارهای محوری زیر بهمنظور بهبود وضعیت و ایجاد سازگاری با شرایط جدید، قویاً پیشنهاد میشود: الف ـ بخش کشاورزی چون بخش کشاورزی بیش از 90 درصد از آب در دسترس را مصرف میکند، هر نوع اقدام در مدیریت بهینه آب در این بخش میتواند اثرات چشمگیری داشته باشد. 1. تغییرالگوی کشت با رویکرد حرکت بهسوی محصولات با نیاز آبی کمتر و مقاوم به خشکی؛ 2. بر اساس عبارت "No Measurement No Management" اندازهگیری و آگاهی از کمیت نهادهها، امکان مدیریت بهینه و مؤثر وجود ندارد، راهاندازی نهضت نصب کنتور در تمامی مجاری خروجی آب در سطوح مختلف برای اندازهگیری آب و تحویل آب بهصورت حجمی ضروری است؛ 3. افزایش و بهبود کارایی مصرف آب (بازده مصرف آب) در تمامی محصولات و تولید بیشتر محصول در هر واحد آب مصرفی و نه در واحد سطح؛ 4. افزایش راندمان سیستمهای آبیاری و حل مشکلات سیستمهای ماکرو و خرد آبیاری؛ 5. پایش شوری خاک و مدیریت آن در حد آستانة تحمل شوری، با توجه به لزوم آبیاری دقیق و کمآبیاری؛ 6. توجه به اقتصاد آب، مدیریت منابع آب مجازی و فروش آب با قیمت تمامشده (با راهکارهای حمایتی از کشاورزان برای جبران آن)؛ 7. جلوگیری از تبخیر بیرویة منابع آب و رطوبت خاک و استفاده از آب سبز با راهکارهای مناسب؛ 8. استفاده از آبهای نامتعارف (استفاده مجدد و بازچرخانی فاضلابها، آبهای شور و لب شور، استفاده از رطوب هوا و شبنم و....). ب ـ بخش شهری، شرب و صنعت 1. تغییر بنیادی در انتخاب گیاهان مورد استفاده در فضای سبز و استفاده از معماری ترکیبی (سنگ و گیاه) بهمنظور کاهش آب مصرفی در آبیاری فضای سبز و استفاده از پساب فاضلاب تصفیهشده در آبیاری فضای سبز و استفاده از دیگر آبهای نامتعارف؛ 2. تحویل آب با قیمت تمامشده و محدود کردن آب شهری برای آبیاری فضای سبز؛ 3. طراحی ماشینهای لباسشویی، ظرفشویی، دوشهای حمام، شیرهای نازل... و فلاش تانکها و.... که آب کمتری مصرف میکنند؛ 4. کار پیوسته و مؤثر فرهنگی برای کاهش مصرف آب؛ 5. افزایش بهرهوری آب در تولیدات صنعتی و استفادة چندباره از آب در واحدهای صنعتی؛ 6. تولید آب شیرین از دریا با استفاده از انرژیهای نو وتجدیدپذیر. ج ـ بخش فرهنگی 1. اختصاص برنامههای مؤثر و پیوسته و هنری در صدا و سیما، روزنامهها و در مدارس و حتی دانشگاهها برای افزایش آگاهی و حساسیتهای آحاد جامعه نسبت به این واقعیت که ایران کشور خشک و کمآبی است و باید همیشه در مصرف آب صرفهجویی اساسی بهعمل آید. د ـ بخش منابع طبیعی 1. حفاظت از جنگلها و پوششهای گیاهی بهطور جدی و پیوسته؛ 2. توسعه جنگلها و پوششهای گیاهی و مرتعی بهصورت ملی و همهجانبه؛ 3. کار گسترده در حوضههای آبخیز برای توسعة عملیات آبخیزداری برای کنترل سیلابها و کمک به تزریق روانابها در گستره آبخیزها؛ 4. حفظ و افزایش رطوبت خاک و تغذیه سفرههای زیرزمینی در سطح حوضههای آبخیز و عرصههای مرتعی با استحصال نزولات جوی. ﻫ ـ منابع آب جدید 1. شیرینسازی آب دریاها با توجه به مزیت تأثیرناپذیری از خشکسالیها و با درنظر داشتن اثرات زیستمحیطی و هزینة تمامشده، از طریق بهرهگیری از انرژیهای نو؛ 2. بهرهگیری از سایر آبهای نامتعارف همانند پسابها، آبهای شور و لبشور، باروری ابرها، یونیزاسیون لایه یونوسفر و بهرهگیری از شبنم و رطوبت هوا در نواحی مساعد و ساحلی. *دکترای تخصصی مهندسی آب با گرایش توسعه منابع آب و خاک، هیات علمی مرکز مطالعات استراتژیک مجمع /22231
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 316]