تحليلي بر فيلم سينمايي دعوت آخرين ساخته ابراهيم حاتمي كيا تماشاگران حاتمي كياي متفاوت را به جا نياوردند!

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: تحليلي بر فيلم سينمايي "دعوت" آخرين ساخته ابراهيم حاتمي كيا تماشاگران حاتمي كياي "متفاوت" را به جا نياوردند!
گروه تحليل و تفسير اخبار - سيد حسين علوي : ديدار با حاتمي كيا پس از "دعوت" بنا بر اعتراف خودش ديدار با حاتمي كيايي متفاوت است . او "فاطمه" آژانس را در سايه قرار داده تا ما در عين ناباوري "تفاوت" را در حاتمي كياي جديد باور كنيم !

اكران فيلم "دعوت" آخرين ساخته ابراهيم حاتمي كيا شايد مهمترين واقعه سينمايي روزهاي اخير باشد . فيلمي كه به قول سازنده اش از ما بقي آثار وي "متفاوت" است . داستان فيلم كه به سبك اپيزوديك و در پنج اپيزود ساخته شده حاوي پيامهاي خاصي است كه پيش از پرداختن به آن پيامها بايد داستان هر اپيزود را باز خواني كرد. در اپيزود اول قهرمان داستان زني هنرپيشه (مهناز افشار)است كه در اوج شهرت بازيگري به يكباره متوجه مي شود كه باردار است اما او از اين بارداري به دليل اينكه موجب وقفه در درخشش سينمايي او مي شود خوشحال نيست . اين در حالي است كه شوهرش به نحو تحكم آميزي خواهان بچه است .اين كنتاكت به جايي مي رسد كه زن براي سقط جنين پايش به اتاق جراحي كشيده مي شود و شوهرش با قلدرمابي خاص "مردان ضد زن" در فيلمهاي فمنيستي ،همسرش را از اين كار منصرف مي كند . به هر حال تلاش زن براي سقط جنين بارها ادامه مي يابد تا نهايتا در يك صحنه فيلمبرداري در كوهستان زير بهمن گرفتار مي شود و اين اپيزود بدون هيچ نتيجه گيري اي با نمايش پرواز هليكوپتر نجات پايان مي يابد . اپيزود دوم حول شخصيت زني فقير دور مي زند كه همسر يك كارگر تخليه چاه است . او نيز به ناگاه متوجه بارداري بي موقع خود شده و به سراغ سقط جنين مي رود. مشكل او فقر شديد شوهرش است . از قضا شوهر او نيز شديدا مخالف سقط جنين است . به هر حال زن فقير كه به دليل ناتواني از پرداخت هزينه سقط حسابي نااميد شده با پيرزني مواجه مي شود كه حاضر است بچه را به قيمت بالايي بخرد ! مشروط به اينكه زن تا پايان بارداري در خانه او زندگي كند . پيرزن در اين ايام آنچنان به زوج فقير سخت مي گيرد كه از خير ماندن در خانه او و فروش بچه مي گذرند و در خفا فرار مي كنند . برداشت پيرزن از اين اقدام آنها انصراف از سقط جنين است لكن اين برداشت از زبان زوجين بيان نمي شود كه زن باردار واقعا از سقط جنين دست كشيده يا نه ؟ اپيزود دوم نيز همينجا به پايان مي رسد. قهرمان اپيزود سوم زني مسن است كه در سنين شك به يائسگي باردار شده است. شوهر او مردي به ظاهر متدين است كه در صحنه اي از فيلم به نحو مضحكي در حال قرائت قرآن است ! زن مسن نيز از قضا باردار شده و به خاطر خوف از حرف و حديث مردم به قصد سقط جنين راهي مطب مذكور مي شود . اما در آنجا پس از مشاجره اي لفظي با دستيار دكتر ،مطب را ترك مي كند . به هر حال در اين اپيزود نيز براي مخاطب مشخص نمي شود كه در نهايت زن مسن از سقط جنين منصرف مي شود يا نه؟ اين اپيزود هم بدون نتيجه گيري عيني و با القاء نتيجه دلخواه سازندگان فيلم به ناخوداگاه مخاطب پايان مي يابد. اپيزود چهارم ماجراي پزشك زنان و زايماني است كه به دليل ناباروري خودش ، از زني بيوه تخمك خريده تا با بارداري مصنوعي باردار شود . اما در اوج خوشحالي از بارداري پس از سالها نازايي متوجه مي شود شوهرش با زني كه از او تخمك خريده ،ازدواج كرده است . زن باردار كه از شوهرخائنش متنفر است به سراغ مطب دكتر مي رود تا جنين را سقط كند . پزشك جراح در اين ميان سعي مي كند وي را از اين كار منصرف كند. در پايان اين اپيزود زن باردار بدون سقط جنين از مطب خارج شده و اپيزود به پايان مي رسد . قهرمان آخرين اپيزود زني نازاست كه منشي دانشمندي به ظاهر مذهبي است و در خفا متعه وي شده است . به هر حال اين زن از مرد مذهبي باردار شده و به رغم اصرار مرد "مذهبي" بر سقط جنين ، بر حفظ آن پافشاري مي كند . در پايان اين اپيزود نيز براي مخاطب مشخص نمي شود كه عاقبت مرد مذهبي از سقط جنين منصرف مي شود يا نه؟
آنچه خوانديد خلاصه اي بود از پنج داستان اپيزوديك فيلم سينمايي "دعوت" ساخته ابراهيم حاتمي كيا . فيلمي كه در خور تاملي بسيار است و به جا خواهد بود پيرامون آن نكاتي يادآوري شود.
الف)ابتدا بايد از حاتمي كياي عزيز پرسيد ؛ طرح مسائلي همچون سقط جنين در يك فيلم سينمايي با چه انگيزه اي صورت گرفته است ؟ شايد ايشان معتقد باشند كه چون عده اي در جامعه ما با اين موضوع در گيرند و اين يكي از موضوعات مبتلا به جامعه ماست پس بايد از آن فيلم ساخت . در اينجا بد نيست از ايشان پرسيده شود كه مگر هر چه در جامعه وجود دارد را بايد وارد پرده عمومي سينما كرد ؟ مساله اين نيست كه براي هر فيلم سازي بايد حريم ممنوعه سوژه تعريف شود . كارگردان در انتحاب سوژه آزاد است ولي با قيد خود آگاهي . چه اينكه اگر نسبت به وجوه خاص چنين سوژه هاي حساسي خود آگاهي درستي وجود نداشته باشد پاي كارگردان به اشتباهات فاحشي همچون هنجارشكني باز مي شود . به واقع براي نگارنده محل سوالي اساسي است كه نمايش تخت سقط جنين با آن حالاتي كه زنان روي آن مي خوابند يا نمايش سونوگرافي جنين در سينما يا شنيدن الفاظ ناشايستي كه كاركترهاي فيلم پيرامون كيفيت بارداري و دعواي آنها در اين زمينه رد و بدل مي كنند و بيان كردن و به تصوير كشيدن كاري كه بسياري از مردم خصوصا جوانان مجرد از كيفيت آن بي خبراند و در گير كردن ذهن مردم به چنين موضوعاتي ، با چه توجيهي صورت گرفته است؟
ب ) در شناخت آثار فمنيستي يك نكته را همواره بايد به عنوان فاكتوري اساسي و تعيين كننده در نظر آورد و آن اين است كه قاعده در چنين آثاري بر "مظلوميت زنان و سيطره غير عقلاني مردان بر زنان است" . حال با اين وصف به بررسي هر پنج اپيزود فيلم مي پردازيم . در اپيزود اول قهرمان داستان زني باردار است كه هم از جانب يكي از همكاران مردش و هم از جانب شوهرش تحت فشار قرار گرفته و او در موقعيتي سخت و ملال آور تلاش مي كند تا با سقط جنينش ضمن صيانت از شغلش ،مقابل شوهرش نيز ايستادگي كند . در اينجا "سوژه " زن مظلوم است و ما بقي عناصر، در تقابل با اين سوژه مظلوم . در اپيزود دوم باز زني باردار را در مقابل مردي لمپن و غير منطقي مي بينيم . در اين اپيزود هم شاهد درگيري زن و مرد – با گرايش داستان به مظلوميت زن- هستيم . در اپيزود سوم زن باردار مظلوم تحت فشار شوهرش قرار گرفته تا جنين را سقط نكند . شوهري كه به گمان نگارنده هيچ مخاطبي از او تصور مردي عاقل و منطقي ندارد. در چهارمين اپيزود زن بيچاره باردار به يكباره متوجه پنهان كاري و خيانت شوهرش مي شود و تصميم به سقط جنين مي گيرد .كاري كه زن مي خواهد و مرد نمي خواهد! اما در آخرين اپيزود ماجرا برعكس است . زن خواهان حفظ جنين و مرد خواهان سقط آن است . اما اينجا نيز پروژه زن مظلوم و مرد ظالم – آن هم از نوع مذهبي اش – كاملا مشهود است ! اينجا منفعت مرد متديني (!) كه در عين داشتن چند فرزند بزرگ زن بيوه اي را متعه كرده در سقط جنين است و زن بيوه كه پيش از اين نازا بوده و اتفاقا مرد ظالم (!) ديگري او را به همين گناه (!) طلاق داده ،اكنون باردار شده و خواهان حفظ آن است !... چقدر زنان مظلومند ! و چقدر اين مردهاي خشن و خود بين ، ظالم و سنگ دلند ! در جاي جاي اين فيلم ماجراي مظلوم نمايي زنان و ظالم نمايي مردان در دوزهاي متفاوت قابل مشاهده است . با اين وصف آيا نمي توان "دعوت" را از اين منظر فيلمي فمينيستي تلقي كرد ؟! فيلمي كه محمد خاتمي – حامي خط فكري حاكم بر وزارت ارشاد عصر اصلاحات – مشتاقانه پنج روز پيش از اكران عمومي آن شخصا در مراسم افتتاحيه اكران خصوصي آن شركت كرد ! ستايش مهناز افشار – هنرپيشه دعوت و بازيگري كه ده ها فيلم عليه مباني و شرايع اسلام بازي كرده است – از حاتمي كيا و فيلمش در روزنامه تكنوكرات "كارگزاران " ،با اين الفاظ كه ؛(( حاتمي كيا – در فيلمي زنانه – واقعا به نظرات ما گوش مي داد و از اينكه در فيلمي متفاوت بازي كردم خوشحالم ... فيلم حاتمي كيا حس لطيف زنانه را منتقل مي كرد .))آيا تامل برانگيز نيست ؟(1)
اما نكته درخورتامل تر آنكه ؛ هرچند دعوت رنگ و بوي آثار فمينيستي را دارد ودر لايه هاي ظاهري اش به سمپاتي عنصر زن پرداخته ولي با تاسف بايد عرض كرد كه عملا متقاضي اصلي سقط جنين را زنان معرفي كرده است . آنهم زن ايراني كه همه دنيا به مهر ورزي و فرزند حواهي وي معترفند . به واقع در دعوت جاي خالي "فاطمه" آژانس شيشه اي كاملا مشهود است . زن مذهبي به نمايندگي ازخيل كثير زنان مومنه ايراني كه حاضر است براي رضاي معبود خويش همه نوع فداكاري براي همسر و فرزندانش بنمايد .... و صد البته آرزوي نگارنده آن است كه توانايي هاي انكار ناپذير اين فيلمساز را در قواره كارهاي اثرگذار و ارزشي گذشته وي همچون آژانس شيشه اي ببيند .
ج) نكته ديگري كه به شكل آزاردهنده اي در فيلم "دعوت" خود نمايي مي كند پرده دري هاي ضد اخلاقي مكرر عناصر فيلم است . كاراكتر هاي اين فيلم در برخي ديالوگها از الفاظ ركيكي استفاده مي كنند كه اين قلم از انتشار آن شرم دارد . ماجراي بارداري زن مسن در كربلاي معلي جداي از وهني كه نسبت به سفر مقدس و زيارتي به بارگاه حضرت سيدالشهدا (روحي له الفداء) در آن نهفته است حاوي الفاظ بسيار زشتي است كه تنها گوشه اي از آن بي حيايي هاي مكرر فيلم است .
د) يكي از فجايعي كه در ساليان حاكميت اصلاح طلبان سكولار بر سر سينماي اين كشور آمد آن بود كه غالب كاراكتر هاي منفي و ظالم سناريو هاي آن عصر مردان و زنان مذهبي با ظاهر خاص ايشان بودند به نحوي كه پژوهشگر تيز بين به وضوح شاهد يك "خط" آلوده براي تخريب مردان و زنان با پوشش خاص مي بود . اين خط آلوده در "دعوت" هم قابل مشاهده است . اپيزود آخر كه شايد تير خلاص چيستا يثربي (2) بر آنچه در فيلمنامه دعوت با آن ستيزيده بوده ، باشد،به روشني حاوي چنين كاراكتر ظالمي است .
مرد مذهبي با دكمه بسته بالا و محاسن بلند براي پنهان كردن چهره حقيقي اش با قساوت تمام زن مظلوم را امر به سقط جنين مي كند! جاي سوال است كه در جامعه اي كه 70 ميليون جمعيت با تيپهاي مختلف در آن زندگي مي كنند و مساله متعه در مورد يك يك آنها ممكن است رخ دهد چرا كارگردان به سراغ اين تيپ ظاهري خاص رفته است؟! چرا تنها مردحامي سقط جنين بايد از قشر مذهبي باشد ؟! در اين مورد گفتني هاي ديگري نيز هست كه آنها را مي گذاريم و مي گذريم ...
ه) ماجراي تخطئه و وهن متعه - اين حلال الي الابد اسلام – كه در پليد ترين آثار سينماي عصر اصلاحات آمريكايي موج مي زد نيز متاسفانه به وضوح در "دعوت" قابل مشاهده است . كافي است ديالوگهاي رد و بدل شده ميان زن و مرد اپيزود آخر بازخواني شوند تا توهين به ازدواج موقت و نه نقد عالمانه و منصفانه معضلات اجراي بعضا غلط آن در جامعه ما بر خوانندگان آشكار گردد .
و) مساله ديگر در فيلم جديد حاتمي كيا استفاده از زناني با پوشش هاي بسيار نا مناسب و زننده است. اين موضوع را از دو زاويه مي توان مورد مداقه جدي قرار داد. به خاطر دارم در طليعه طرح ارتقاي امنيت اجتماعي عده اي از دوستان با اين داعيه كه مبارزه فيزيكي پليس با بد حجابي – به رغم آنكه پليس با استناد به قانون عمل مي كرد- امري غلط است . آنها به جاي برخورد فيزيكي كار فرهنگي را در اين زمينه توصيه مي كردند لكن همين دوستان در برخورد با دستگاه هايي كه موظف به كار فرهنگي در راستاي اشاعه فرهنگ اسلامي حجاب بودند با بي تفاوتي عبور مي كردند. همين افراد اينجا نيز به جاي اتخاذ موضع شفاف و صريح در قبال اشاعه بد حجابي در سينما سكوت كرده اند تا نشان دهند ماجراي كار فرهنگي بيش از آنكه حاوي عزمي عملي براي كار جدي باشد كشك است! به هر حال دغدغه هاي ارزشي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي دولت نهم به هيچوجه قابل خدشه نيست و درست به خاطر همين دغدغه ها است كه دوستان و حاميان اصولگراي دولت نهم از برادران ارشادي خود تقاضاي مدد در برخورد جدي با كساني را دارند كه به رغم در اختيار داشتن امكان بي نظير ورود به عرصه "فرهنگسازي" دغدغه احياي ارزشهاي اسلامي را ندارند. از منظر ديگر بايد به خود حاتمي كيا نگريست . كسي كه مهاجر، وصل نيكان ، از كرخه تا راين و آژانس شيشه اي را ساخته كجا و آنكه امروز "دعوت" را ساخته كجا؟! حاتمي كياي امروز خود را "متفاوت" از گذشته اش ارزيابي مي كند . مهناز افشار او را تحسين مي كند و احساسات لطيف زنانه اش را مي ستايد ! او امروز حال و روز جديد خود را ذيل عنوان "ضد جنگ" بازتعريف كرده است ! گويا فراموش كرده كه پير و مرادمان حضرت روح الله جنگ را براي ما نعمت شمردند ! روزنامه شرق – همان روزنامه اي كه در ايام جنگ 33 روزه به نحو غريبي عليه حزب الله لبنان كوك شده بود و تا آخرين روزي كه توقيف شد سردمدار سكولاريسم و تكنوكراتيسم در عرصه مطبوعات بود – برايش ويژه نامه اي ستايش آميزچاپ مي كند ! شهروند امروز - همان پس مانده گروه شرق كه بي پرده عليه حكومت اسلامي شمشير را از رو بسته و وقيحانه در شماره شصت و چهارم خود جامعه كامل آرماني آخرالزمان را صرفا محصول ذهنيات آدمهاي آرمان گرايي مثل "سعيد محسن" – سركرده معدوم مجاهدين خلق – خوانده و مدعي شده كه چنين جامعه اي فاقد وجود خارجي است !! ؛ براي حاتمي كيا هورا مي كشد و عكس بزرگش را بر پشت جلد شهروند چاپ مي كند ! خاتمي و اعوانش كه اكنون از كارزاري 8 ساله با فرهنگ اصيل اسلام و انقلاب بيرون آمده اند براي او كف و سوت مي زنند و در افتتاحيه فيلمش حضور مي يابند ! .... گويا حاتمي كياي امروز فراموش كرده كه حجاب زن از ضروريات اسلام است مثل خيلي چيزهاي ديگري كه اكنون به فراموشي سپرده است . جا دارد جناب حاتمي كيا سري به گذشته درخشان سينمايي خويش بزنند تا خاستگاه رشد سينمايي ايشان عيان گردد . از ايشان بايد پرسيد كه ؛ آيا عزت و درخشش گذشته ايشان مديون چيزي غير از اسلام و انقلاب است ؟! .... به هر حال ما دشمن شخص نيستيم ، براي جناب حاتمي كيا نيز به خاطر خدمات انكار ناپذيري كه در عرصه فرهنگ و هنر به اسلام و انقلاب كرده اند نيز هنوز جاي ويژه اي در حافظه خويش گشوده ايم و حاتمي كياي امروز را به رغم آنكه نقدهاي مشفقانه فراواني بر او داريم باز هم يار فرهنگ و هنر انقلاب تلقي مي كنيم . لكن آنكه حق را با اقدار رجال بسنجد در هميشه تاريخ شرمنده اهل حق و در جرگه اهل باطل بوده و هست و خواهد بود . براي قضاوت عادلانه ملاك حال فعلي افراد است .... به اميد ملاقاتي دوباره با حاتمي كيايي در رداي درخشان سازنده "آژانس" ...
------------------------------------------------------------------
1 : روزنامه كارگزاران 17 مهر
2 : نويسنده منادي سينماي فاسد غرب در روزنامه هاي زنجيره اي
چهارشنبه 24 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 101]