نگاهي به روابط پاكستان و چين (‪( ۲‬

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: نگاهي به روابط پاكستان و چين (‪( ۲‬
كليات. پاكستان . چين . روابط دو جانبه
‪ .۲‬آمريكا
دولت‌هاي پاكستان در مواجهه با تهديد از جانب هند همواره به دنبال تامين حاكميت و استقلال كشور از طريق توسعه ترتيبات امنيتي با قدرت‌هاي بزرگ بوده اند.

پس از جنگ دوم جهاني و شكل‌گيري بلوك‌هاي غرب و شرق دو تشكل نظامي ناتو و ورشو از سوي آمريكا و شوروي (سابق ) تاسيس شد.

پس از پيروزي جمهوري خواهان در سال‪ ۱۹۵۳‬آمريكا اقدام به شكل دهي ائتلاف هاي نظامي در امتداد نقاط ضربه پذير دنياي كمونيستي در خاورميانه و آسيا نمود.

جنوب آسيا كه داراي مرز مشترك طولاني با چين و از نقطه نظر جغرافيايي به اتحاد ماهيرشوروي نزديك بود از اهميت خاصي در تلاش براي مهار تهديد توسعه كمونيسم برخوردار گرديد.

دالس وزيرخارجه آمريكا در گام نخست عازم دهلي نو شد. نهرو نخست وزير هند براي ارتباط با كشورهاي سوسياليستي اهميت زيادي قايل بود.

دالس سپس به پاكستان رفت و در آنجا در رابطه با تفكر انعقاد يك پيمان نظامي با آمريكا كه به دنبال اهداف امنيتي بود با استقبال بيشتري مواجه شد.

پاكستان باوجود ارتش تحت رهبري ژنرال ايوب خان در سال‪ ۱۹۵۴‬به پيمان سيتو و در سال ‪ ۱۹۵۵‬نيز به پيمان بغداد پيوست و به پلي ميان اين دو پيمان مبدل شد.

وقتي ايوب خان در سال‪ ۱۹۵۹‬به آمريكا سفر نمود اهميت پاكستان براي غرب را با-متحدترين متحد> آمريكا خواندن كشورش مورد تاكيد قرار داد.

سال‌هاي ‪ ۱۹۵۴ ۱۹۴۱‬شاهد اوج اين مناسبات بود. يعني زماني كه كمك‌هاي اقتصادي و نظامي از سوي آمريكا به پاكستان سرازير شد.

رقابت دوره جنگ سرد به اوج خود رسيد زيرا شوروي از ايدئولوژي خود كه مبتني بر سوسياليسم بود براي جذب كشورهاي آسيايي و آفريقايي كه در حال استقلال بردند، بهره مي‌گرفت. رقابت شديدي در عرصه نظامي وجود داشت. در اين مرحله جنگ سرد كنترل مستمر بر مناطقي از اتحاد جماهير شوروي كه نزديك جنوب آسيا بود به ويژه تاسيسات نظامي قزاقستان از اهميت به سزايي برخوردار بود.

پايگاهي كه از سوي پاكستان به آمريكا در نزديكي پيشاور واگذار شده بود در شناسايي اقدامات شوروي حائز اهميت بود.

شوروي به هنگام سقوط يك فروند هواپيماي جاسوسي يو‪ ۲‬آمريكا بر فراز آسياي مركزي در تابستان‪ ۱۹۶۰‬كه از اين پايگاه پروازكرده بود نه تنها به واشنگتن اعتراض كرد بلكه رهبر شوروي خروشچف به حمله موشكي به اين پايگاه پاكستان در صورت تداوم اين پروازها تهديد نمود.

رويارويي آمريكا و شوروي از سويي در ائتلاف پاكستان و آمريكا و از سويي در همگرايي راهبردي روبه رشد هند و شوروي انعكاس داشت.

با روي كار آمدن كندي تحولي در اين ائتلاف ايجاد شد چرا كه وي اهميت خاصي را براي برقراري مناسبات نزديك با هند قائل بود.

جريان حوادث در منطقه نيز موجب نزديكي آمريكا و هند شد زيرا مناقشه مرزي ميان هند و چين حاد شده بود و هند در تلاش براي بهره برداري از مناسبات تيره چين با هر دو ابرقدرت بود.

در اوايل دهه‪ ۶۰‬ميلادي برداشت‌هاي آمريكا درقبال چين همچنان مبتني بر تجربه جنگ كره بود. يعني زماني كه پكن به جانبداري ازكره شمالي وارد جنگ شد و در نتيجه هزاران سرباز آمريكايي كشته شدند و بسياري از آنان به عنوان اسير جنگي نگهداري مي‌شدند. آمريكا به اين دليل كه از بهبود مناسبات پاكستان و چين به دنبال امضاي پيمان مرزي ميان دو كشور در سال ‪ ۱۹۶۳‬ناخشنود بود هنگامي كه پاكستان ارتباط هوايي چين با جهان خارج در سال‪ ۱۹۶۴‬را تسهيل نمود، آمريكا مراتب ناخرسندي خود را با لغوكمك تخصيصي براي اصلاح فرودگاه داكا به نمايش گذاشت.

آمريكا در سال ‪ ۱۹۴۵‬كمك ساليانه خود به نشست كنسرسيوم پاكستان را به منظور ابراز ناخرسندي هر چه بيشتر خود از مناسبات دوستانه رو به ظهور با چين به تعويق انداخت.

به دنبال عبور هند از مرز بين‌المللي در ‪ ۶‬سپتامبر‪ ۱۹۶۵‬در پي شروع جنگ در قلمرو مورد منازعه كشمير آمريكا به تحريم محموله‌هاي تسليحاتي به دو كشور هندوپاكستان اقدام كرد. اين تحريم بيشتر به پاكستان لطمه وارد ساخت زيرا هند به منابع ديگر دسترسي داشت. به اين ترتيب پاكستان براي كسب سخت افزار نظامي به چين روي آورد.

آمريكا پس از ورود نيكسون به كاخ سفيد در‪ ۱۹۶۹‬از سرگيري مناسبات با چين را جهت بهره برداري از اختلاف چين و شوروي عاقلانه ديد.

آمريكا از مناسبات نزديك پاكستان و چين در اين زمينه بهره برداري كرد و اسلام آباد نقش ميانجي را در آغاز روابط چين و آمريكا ايفا نمود. گرچه آمريكا به سوي پاكستان متمايل شده بود. اما در بحران سال‪ ۱۹۷۱‬پاكستان شرقي نيز از پاكستان حمايت نكرد.

ديدگاه آمريكا در زمينه فعاليت‌هاي اتمي هند در سال‪ ۱۹۷۴‬يكسان نبود. دولت كارتر در اوايل سال‪ ۱۹۷۹‬تحريم‌هايي را به واسطه برنامه هسته‌اي پاكستان اعمال نمود و كمك‌هاي اقتصادي و نظامي‌اش را به حالت تعليق درآورد.

مناسبات ائتلاف ناگهان به دنبال اشغال افغانستان از سوي شوروي در اواخر دسامبر‪ ۱۹۷۹‬تغييركرد. يك دهه همكاري نزديك سياسي و نظامي در پي آن آغاز گرديد زيرا پاكستان به كشور خط مقدم ضد اين مداخله آشكار كه ريگان رييس جمهوري آمريكا آن را -امپراتوري اهريمني> خواند، مبدل شد.

با عقب نشيني شوروي از افغانستان و فروپاشي اين كشور قواعد يك بار ديگر تغييركرد و تحريم‌هاي شديدي براساس قانون پرسلر عليه پاكستان وضع شد.

با اعمال تحريم‌هاي اضافي در سال ‪ ۱۹۹۸‬به دليل آزمايشات اتمي وكودتاي نظامي‪ ۱۹۹۹‬پاكستان به كشور داراي بيشترين ميزان تحريم مبدل شد. همانگونه كه مداخله شوروي در افغانستان پاكستان را در سال‪ ۱۹۷۹‬به يك متحد خط مقدم حياتي تبديل نموده بود. به همين ترتيب حملات تروريستي سپتامبر‪ ۲۰۰۱‬به آمريكا پاكستان را در جنگ عليه تروريسم به-متحد مهم غيرناتو> مبدل ساخت.

تحولات رخ داده از سال ‪ ۲۰۰۱‬تا كنون شرايط موجود براي پاكستان را تغيير داده و مناسبات آمريكايي‌ها با اسلام آباد با نزديك شدن پايان دوره رياست جمهوري جرج بوش به سمت دهلي نو تغيير جهت داده است .

آمريكا به داشتن روابط راهبردي با هند تاكيد دارد و بديهي است كه مشاركت راهبردي واشنگتن با هند براي اهداف بلندمدت آن كشور در مهار چين بسيار ضروري است.

از نظر برخي اهميت جايگاه متحد به پاكستان جنبه صوري و ظاهري دارد، چنان كه اعطاي اين عنوان به پاكستان موجب نگراني چين نشده كه از نقشه بازي بلندمدت آمريكا در نهايت در جهت حمايت از هند به هدف مهار چين است، آگاهي دارد.

‪ .۳‬افغانستان
تهاجم شوروي به افغانستان در ‪ ۱۹۷۹‬فصل جديدي در همكاري بين چين و پاكستان گشود. دوكشور معتقد بودند كه حضور نظامي شوروي در افغانستان تهديدي براي امنيت كل منطقه است و براي هماهنگي سياست هايشان براي مواجهه با اين چالش آماده شدند.

حمايت از امنيت پاكستان ويژگي عمده سياست چين نسبت به افغانستان بود زيرا آنها به تعهداتشان احترام مي‌گذاشتند.

طي ديدار ضياء‌الحق رييس جمهوري پاكستان در مه‪ ۱۹۸۰‬از چين وي اظهار داشت كه دوكشور-يك درك كامل در همه زمينه‌ها دارند> چين از طريق پاكستان تجهيزات نظامي به ارزش‪۲۰۰‬ميليون دلار براي مبارزين افغاني فراهم كرد و موافقت كرد كه براي آمريكا امكاناتي فراهم كند تا فعاليت‌هاي شوروي را از ايالت سين كيانگ نظارت كند، در حالي كه سياست هند در قبال افغانستان براي حفظ روابط دوستانه‌اش با شوروي بود.

در رويارويي با افكارعمومي بين‌المللي ، هند تهاجم شوروي به افغانستان را محكوم نمي‌كرد. از اين جهت به عنوان پاداش جريان تسليحات پيشرفته شوروي به هند چندين بار افزايش داشت. پس از خروج نيروهاي شوروي از افغانستان، نيروهاي طالبان كه به وسيله پاكستان حمايت مي‌شدند در افغانستان رشد كردند.

از بعد تدافعي ، حمايت پاكستان از طالبان به دو دليل بود:
‪ .۱‬آرزوي پاكستان در مورد ايجاد عمق راهبردي براي خود
پاكستان همواره از جانب هند نگراني داشت كه اين كشور را به دو قسمت تقسيم كند. به همين دليل براي ايجاد عمق استراتژيك پاكستان به ايران يا افغانستان به عنوان منطقه حائل كه ممكن است نيروهايش را از تهديد مجدد راهبردي محافظت كند ؟ نياز داشت.

‪ .۲‬قبل از تجاوز شوروي به افغانستان در‪ ۱۹۷۹‬افغانستان به شدت در سياست خارجي طرفدار هند بود. دولت‌هاي قبلي افغان اغلب مشروعيت خط مرزي بين دوكشور را زير سوال مي‌بردند.

خط ديورند كه در زمان بريتانيا طي حكومت راج‌ها كشيده شده مورد احترام قبايل پشتون دو طرف مرز و افغانستان برد. موضع پاكستان اين بود كه مرز بين‌المللي ايجاد شده به موافقت نامه اصلي در‪ ۱۸۹۳‬بر مي‌گردد كه در ‪۱۹۰۵‬ تاييد شد و مجددا در قرارداد‪ ۱۹۱۹‬افغان‌ها و انگليس مورد تاكيد قرارگرفت.

دولت‌هاي مختلف پاكستان تا زمان بي‌نظير بوتو با خيال راحت از ايجاد پشتونستان مستقل خارج از ايالت سرحد مرزي پاكستان و عوامل مجاور از افغانستان شرقي زندگي مي‌كردند. اما هنوز يك ترس واقعي وجود داشت كه در جنگ با هند، افغانستان جبهه دومي عليه پاكستان باز كند.

از بعد تهاجمي حتي بعد از ‪ ۵۰‬سال درگيري نظامي با هند، كشمير خارج از دسترس پاكستان ماند. هند تفرق نظامي بر پاكستان دارد و دو جنگ در سال‪۱۹۴۷‬ و ‪ ۱۹۶۵‬بر سر اين منطقه با پاكستان داشته است. افرادي كه از طرت پاكستان در اين منطقه آموزش ديده‌اند قدرت دفاعي كمي دارند. شبه نظاميان طالبان اميد جديدي براي ارتش پاكستان براي نفوذ در اين منطقه بودند.

نيروهاي طالبان شروع به نفوذ در غرب چين كرده بودند.

واقعه ‪۱۱‬سپتامبر و پس از آن حمله آمريكا به افغانستان سبب سقوط رژيم طالبان گرديد و پس از آن همكاري پاكستان و چين در زمينه فعاليت‌هاي ضد تروريستي آغاز شد.

پاكستان از نفوذ خود در شناسايي نيروهاي افراط گرا كه عليه چين مبارزه مي كردند به نفع اين كشور استفاده كرد.

در مجموع افغانستان همواره براي چين از حيث نفوذ عناصر افراطي طالبان به استان سي كيانگ مهم بوده و تلاش كرده روابط خود با پاكستان را با اين ملاحظه تنظيم كند.

ادامه دارد ...
دوشنبه 22 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 592]