خروج از جرگه غير متعهدها

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: خروج از جرگه غير متعهدها
[ سليمان دعويسرا]
ورود هند به جرگه شركاى استراتژيك و هسته اى امريكا، نخستين چرخش تاريخى در سياست خارجى دهلى است ‎/ اولين بازتاب منفى اين چرخش در تفكر سياسى هندى ها در پايان نشست مان موهان سينگ با رئيس جمهور فرانسه نمايان شد جايى كه سينگ با ادبياتى ناهمگون با جبهه غير متعهد ها گفت: «ما از ظهور كشورهاى مسلح به سلاح هاى اتمى در منطقه خود حمايت نمى كنيم. حمايت ما از بلندپروازى هاى اتمى ايران اصلاً موضوع بحث نيست.»
موهان سينگ اين موضع را در حالى اتخاذ كرد كه طرف هاى اروپايى و امريكايى بارها از دهلى خواسته بودند كه حالت بى طرفى در موضوع هسته اى ايران را كنار نهاده و نقشى متفاوت در اين عرصه ايفا كند. به همين سبب ناظران شبه قاره روز امضاى قرارداد هسته اى اين كشور با امريكا را پايان بى طرفى در سياست خارجى دهلى به حساب آورده اند.
از همان ابتدا كه مذاكره مربوط به پروژه هسته اى امريكا و هند به جريان افتاد، دو ديدگاه درباره اثرات احتمالى اين پيمان وجود داشت؛ ديدگاهى خوشبينانه كه معتقد بود اين قرارداد در حد حل اختلاف هاى دو قدرت محدود خواهد ماند و ديدگاه دوم كه باا شاره به فضاى پرتنش جهانى بويژه چالش امريكا با سه قدرت چين ، روسيه و ايران نشانه يك ائتلاف سياسى را در اين پيمان احساس مى كرد و بر اين باور بود كه اروپا و امريكا در اين معامله امتيازى به هند داده اند كه تا كنون آن را از همه قدرت ها از جمله ايران يا پاكستان دريغ كرده اند. بر پايه اين امتياز سه دهه ممنوعيت ارسال فناورى هسته اى كه پس از نخستين آزمايش اتمى هند در سال ،۱۹۷۴ اعمال شد برداشته مى شود. اين امتياز بالاترين مصداق تبعيض در نظام مناسبات هسته اى جهان و عدولى آشكار از پيمان هسته اى ان پى تى است. زيرا با اين معامله ، كشورى مشمول انواع كمك هاى هسته اى - اعم از سوخت هسته اى و فناورى آن - قرار مى گيرد كه نامش در صدر ليست ناقضان ان پى تى قرار دارد.
اكنون سؤال مهم اين است كه در اين گيرودار هسته اى چه انگيزه اى باعث شد دولت بوش علاوه بر شكستن سد بزرگ تحريم كنگره عليه هند حمايت گروه تأمين كنندگان لوازم هسته اى را براى دهلى جلب كند پاسخ اين سؤال اكنون در موضع گيرى هاى دولت سينگ و مراودات او با غربى ها در مناقشات منطقه اى نمايان مى شود. از ديد امريكايى ها ، هند با پتانسيل سياسى و اقتصادى اش امروز در نقطه اى از سياست بين الملل ايستاده كه تغيير جهت گيرى ديپلماسى آن مى تواند بازى توازن قدرت را بويژه در منطقه مهم اوراسيا كه مدتى است به ضرر امريكا و ناتو تغيير كرده ، تعديل نمايد. لذا مسئله « شرايط زمانى » معامله هسته اى هند و امريكا بسيار مهم است و از نكات كليدى در قصد و انگيزه طرف غربى اين است كه آنها نام هند را در حالى به جرگه شركاى هسته اى و استراتژيك شان افزوده اند كه توافقات سنتى بلوك غرب با قدرت هاى هم مرز هند يعنى چين ، روسيه و حتى پاكستان دچار تزلزل شده است. امروز در منطق ديپلماسى غرب، هند يك اهرم فشار است كه كاركرد چندبعدى مى تواند داشته باشد.
حال دولت سينگ دست كم توقعات بلوك غرب را در قضيه هسته اى ايران برآورده ساخته است. او در مقام دولتى كه سلاح هسته اى دارد و موقعيت هسته اى اش سال ها منشأ تهديد در جنوب آسيا بوده از پذيرفتن ايران هسته اى سرباز مى زند. تفسير آنچه اين روزها در ديپلماسى هند مى گذرد چندان دشوار نيست كما اين كه اغلب رسانه هاى هند كه منتقد چرخش سياسى كابينه موهان سينگ هستند در تفسير سخنان اخير او تأكيد كردند كه مقام هاى دهلى در مسير دلخواه بلوك غرب گام برمى دارند. دولتى كه حتى اكنون چندين آزمايش موشكى و هسته اى در دستور كار دارد بر فعاليت صلح آميز ايران نام « بلندپروازى هسته اى » مى نهد يا اعلام مى كند كه راه ورود كشور جديد به باشگاه هسته اى جهان بسته است. همه اين موضع گيرى ها مغاير تعهداتى است كه دولتمردان دهلى پيش از اين به عنوان عضو اصلى بلوك غيرمتعهدها سپرده اند. سران هند براى جلب حمايت امريكا حاضر شده اند از پيمان هايى آشكار فاصله بگيرند كه در چندين اجلاس غيرمتعهدها پاى آن را امضا كرده اند.
چرخش به سوى غرب در سياست خارجى كشورى كه خود را شرقى ترين عضو آسيا مى خواند از دو سال پيش شروع شد ، يعنى از وقتى كه دولتمردان هند در موضوع هسته اى ايران با عدول از موضع بى طرفى، رأى ممتنع شان در شوراى حكام را به سود امريكايى ها تغيير دادند. براى امريكايى ها كه مقاومت ۱۱۴ كشور غيرمتعهد در قضيه هسته اى ايران يك معضل شده بود اين يك گام هند قيمتى دو چندان داشت. واشنگتن با اين حركت دهلى تلاش خويش براى ايجاد شكاف در جبهه عدم تعهد را تداوم بخشيد و در اين مسير از هر دو روش تهديد و تشويق بهره برد ‎/ اما هيچ كدام از كشورهاى موسوم به «گروه ليدر غير متعهدها» يعنى مالزى ، كوبا و اندونزى حاضر نشدند تحت تأثير اين وعده ها و تهديدهاى امريكا موضع خويش را تغيير دهند و در ميان جبهه پر تعداد قدرت هاى غيرمتعهد، هند تنها دولتى بود كه حاضر شد در ازاى به اصطلاح بسته تشويقى بوش موضع بى طرفى خويش در شوراى حكام را كنار بگذارد.
البته جامعه هند و نخبگان اين كشور كه اعتقادى عميق به تفكر بيطرفى اين كشور دارند هنوز در برابر تغيير سياست دولت سينگ عقب ننشسته اند و موضوع ورود هند به بلوك شركاى غربى و خروج آن از زمره قدرت هاى مستقل همچنان محل چالش هاى عميق در درون ساخت سياسى اين كشور است. احزاب، شخصيت ها و محافل مردمى هند علاوه بر انجام تظاهرات و تجمع هاى اعتراضى ، دولت سينگ را تا پاى استيضاح به چالش كشيده اند. بدون شك اين موج اعتراض وقتى نتايج منفى اين پيمان در روابط بين الملل دهلى نمايان شود با شدت بيشترى از سرگرفته خواهد شد.
تصميم هسته اى امروز موهان سينگ چنان كه مذاكرات پارلمان اين كشور نشان مى دهد بيش از آنكه سياست ملى باشد انديشه اى حزبى است كه فقط لايه اى از تكنوكرات هاى حاضر در حزب حاكم آن را دنبال مى كنند و ريشه هاى اين « نگاه به غرب» در كشورى كه وارث يك تمدن شرقى است را بايد در جهان بينى طيف تكنوكرات ها و نسل نوظهور دهلى جست و جو كرد؛ كسانى كه عملگرايى و فرصت طلبى در ديپلماسى را تقديس مى كنند و مفهوم استقلال طلبى به عنوان پايه ميراث تاريخى كشور چندان در نگرش سياسى آنها جاى ندارد.
از همين روست كه ناظران شبه قاره روزهاى پرتنشى را در صحنه سياسى هند انتظار مى كشند. به باور آنها طيف تكنوكرات هاى غربگراى اين كشور شايد براى چند روز بتوانند وارد مراوده سياسى با امريكا و اروپا شوند اما از آنجا كه بنيان هاى تفكر سياسى جامعه يك ميلياردى هند بر هويت شرقى و مستقل زيستن استوار است تلاش هاى آنها راه به جايى نخواهد برد. در اين باره كافى است به دفاعيه هايى كه سران چند حزب مخالف تصميم سينگ در پارلمان و رسانه هاى هند داشته اند رجوع شود. آنها به صراحت اعلام كرده اند كه نتيجه سوء تصميم هاى امروز دولت سينگ در انتخابات آينده روشن خواهد شد. به باور اين رهبران ، همه اعتبار و اقتدار هند به اين است كه اين كشور راه توسعه و رشد اقتصادى و سياسى را بدون وابستگى به بلوك هاى غربى طى كرده است و اگر هند پس از حدود نيم قرن از جنبش هاى آزاديخواهى گاندى و نهرو صاحب يك حرمت و اعتبار جهانى شده بواسطه اين است كه پرچم استقلال و آزاديخواهى را زمين نگذاشته است و مى توان با اطمينان گفت كه هند بريده از آرمان هاى بلند خاندان گاندى ديگر احترام برانگيز نخواهد بود.
نكته قابل تأمل اين است كه «مان موهان سينگ» اين قرارداد را با اصل منافع ملى توجيه مى كند و برابر منتقدانش به همين اصل توسل جسته است اما واقعيت اين است كه حتى با ملاحظه منافع ملى، دولت آقاى سينگ وارد يك قمار بزرگ شده زيرا او در بحرانى ترين شرايط اقتصادى و سياسى امريكا وارد معامله با اين قدرت شده است. شرايطى كه حتى اغلب شركاى امريكا را به بازنگرى و تجديد نظر در مناسباتشان با كاخ سفيد واداشته است. روزهاى امضاى قرارداد هسته اى محافل منتقد دولت سينگ، تجربه همپيمانى همسايه شان پاكستان را براى غربگرايان دهلى گوشزد كردند كه چگونه امريكا براى رسيدن به منافع خويش در افغانستان تعهدات خود به اسلام آباد را زير پا گذاشت و با گسيل هواپيما هاى بدون سرنشين و هلى كوپترهاى توپدارش تماميت ارضى پاكستان را نقض كرد.
از چالش هاى جناح هاى داخلى هند كه بگذريم پيمان هسته اى دهلى با غرب بدون شك دولت هاى منطقه را به بازبينى جدى در روابطشان با اين كشور وادار خواهد كرد. قدرت هايى مانند روسيه ، چين و ايران كه در سال هاى اخير هر كدام فصل تازه اى از همكارى استراتژيك با دهلى را گشوده بودند به اين راحتى حضور همه جانبه اروپا و امريكا را در شبه قاره تحمل نخواهند كرد. نكته جالب توجه اين است كه هر سه قدرت مذكور در فرداى معامله هسته اى دولت سينگ با امريكا موضع يكسان اتخاذ كرده و جملگى نسبت به عوارض سياسى آشكار و پنهان اين پيمان اظهار نگرانى كرده اند. براى قدرت هاى منطقه در اوج چالش با امريكا و در شرايطى كه بلوك غرب جبهه هاى تازه اى عليه چين، روسيه و ايران گشوده تصميم غيرمنتظره دهلى پيامى جز همسويى با جبهه دشمن ندارد.
دوشنبه 22 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 108]