آيت‌الله سبحاني؛ متكلم مفسر/ 16حجت‌الاسلام حيدري‌فر:روش آيت‌الله سبحاني در تفسير روش جامع اجتهادي است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: آيت‌الله سبحاني؛ متكلم مفسر/ 16حجت‌الاسلام حيدري‌فر:روش آيت‌الله سبحاني در تفسير روش جامع اجتهادي است
گروه انديشه: آيت‌الله جعفر سبحاني در تفسير داراي روش جامع اجتهادي است؛ يعني از قرآن، روايات و عقل در كنار هم بهره مي‌برد.
حجت‌الاسلام و المسلمين «مجيد حيدري‌فر»، مدرس دانشگاه قم و جامعةالمصطفي(ص)العالمية و نويسنده كتاب‌هاي «مدرسه ترنم توحيد» و «مدرسه عشق حسيني»، در مورد شخصيت علمي آيت‌الله سبحاني، ضمن بيان مطلب فوق، گفت: آيت‌الله سبحاني داراي سه نوع كار تفسيري است: تفسير ترتيبي و تفسير موضوعي كه تفسير موضوعي خود دو شاخه دارد: يكي فارسي و ديگري عربي.

وي افزود: او در تفسير ترتيبي به تفسير برخي از سوره‌ها پرداخته است، مانند انسان كامل در سوره دهر يا در سوره فرقان، اما تفسير ترتيبي ايشان به اين شكل است كه وقتي در ماه مبارك رمضان جايي دعوت مي‌شد، سوره‌اي را در آن‌جا تفسير مي‌كرد و آن را به شكل نوشتار در مي‌آورد و اين مي‌شد تفسير آن سوره، مانند تفسير سوره انسان.

حيدري‌فر در مورد تفسير موضوعي اظهار كرد: آيت‌الله سبحاني در حوزه تفسير موضوعي دو نوع كار دارد، تفسير «منشور جاويد» كه روي آن نوشته شده است نخستين تفسير موضوعي به زبان فارسي و تفسير «مفاهيم‌القرآن» كه تفسير قرآن به زبان عربي است.

وي اين دو تفسير را تفسير موضوعي دانست و تصريح كرد: اين دو تفسير به لحاظ تفسير موضوعي، تفاوتي با هم ندارند. اما يك‌سري تفاوت‌هاي ريزي با هم دارند و آن اين است كه منشور جاويد، تفسير موضوعي است، اما از نوع مفهومي و كلي مانند خداشناسي و توحيد، اما مفاهيم‌القرآن جزئي‌تر است و حوزه‌ محدودتري را پوشش مي‌دهد.

نويسنده كتاب «مدرسه ترنم توحيد» تفسير موضوعي را دو شاخه دانست و گفت: اين دو شاخه تفسيري، يكي واژه‌اي است و ديگري مفهومي. در تفسير واژه‌اي فرد در مورد موضوعي مانند محبت در قرآن، تمام مشتقات اين واژه را در قرآن پيدا مي‌كند و آيات را در مي‌آورد و شش مرحله تفسير را انجام مي‌دهد.

اين مدرس حوزه افزود: اما اگر تفسير از سنخ مفهومي شد، ديگر با واژه كار ندارد، بلكه با يك سلسله حقايقي كار دارد كه بايد آن‌ها را شكار كند؛ مانند توحيد در قرآن، چون كلمه توحيد در قرآن نيامده است. لازمه اين كار اين است كه فرد يك دور كامل قرآن را مطالعه كند و آياتي را كه مربوط به بحث خداشناسي و توحيد است، استخراج كند.

وي يادآور شد: تفسير مفهومي مانند خداشناسي در قرآن، حوزه گسترده‌اي را در قرآن پوشش مي‌دهد، اما تفسير واژه‌اي محدود است، مثلا سوگند در قرآن 30 آيه را شامل مي‌شود.

حيدري‌فر آيت‌الله سبحاني را در تفسير، شاگرد علامه طباطبايي دانست و اظهار كرد: تفسير وي به نوعي برگرفتگي و تأثيرپذيري از تفسير «الميزان» دارد. زماني كه انسان به تفسير آيت‌الله سبحاني نگاه مي‌كند، مي‌بيند نظرات علامه طباطبايي اين‌جا برجسته شده و ديده مي‌شود.

اين نويسنده در مورد تفسير آيت‌الله سبحاني گفت: در كارهاي تفسيري ايشان ما بيشتر گزارش مبسوط، مشروح و گسترده‌ مي‌بينيم، چون در منشور جاويد وي مباحث را به صورت گسترده و با تتبع جامعي آورده است.

نويسنده كتاب «مدرسه عشق حسيني» در مورد آراي آيت‌الله سبحاني گفت: ايشان فقيه، متكلم، مورخ و مفسر است. در اين‌جا بايد نظر شما را جلب كنم به يكي از مباحث شيرين و پيچيده علوم قرآني كه بحث روش‌ و گرايش است. تفاوت روش و گرايش چيست؟

وي افزود: روش دو نوع است؛ يا عقلي است و يا نقلي، زيرا ابزاري كه ما از آن در تفسير استفاد مي‌كنيم، يا برگشت‌شان به عقل است يا به نقل. اگر ابزار و منابع عقل باشد، روش مي‌شود عقلي. اما اگر منابع نقل باشد، مي‌شود نقلي. روش نقلي، روش تفسير قرآن به قرآن است كه علامه طباطبايي اين فن را كاملا برجسته كرده است.

حيدري‌فر تصريح كرد: در اين زمينه بعضي‌ها روش تفسير علمي را هم مطرح مي‌كنند، چون اين‌جا علم در مقابل علوم نظري، توجه به علوم تجربي دارد؛ يعني تفسير آيات قرآن براساس ره‌يافت‌هاي علوم تجربي. بعضي‌ افراد هم روش تفسير اشاري يا عرفاني را مطرح مي‌كنند؛ يعني تفسير قرآن براساس ره‌يافت‌هاي شهودي، باطني و دروني. اما روش وي در تفسير بهره‌وري از هر دو شاخه است كه در نتيجه نام اين روش؛ يعني روش عقلي و نقلي با زير شاخه‌هايش را روش جامع اجتهادي مي‌گذاريم.

وي ادامه داد: اگر كسي از اين روش‌ها استفاده كند، ما مجموع اين‌ها را مي‌گوييم روش تفسير جامع اجتهادي. چرا جامع؟ چون از هر سه روش استفاده كرده است؛ هم از عقل، هم از قرآن و هم از روايات. چرا اجتهادي؟ چون بايد ميان اين روش‌ها جمع كند، زيرا اين‌ها سه مطلب است و بايد تجزيه و تحليل و پيوندي ايجاد كند تا محصولي را كه از اين پيوند به دست مي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آيد، ارائه كند. اما كسي كه مي‌خواهد تفسير روايي كند كارش آسان‌تر است.

اين مدرس حوزه افزود: گرايش؛ يعني ذوق، سليقه و دارايي پيشين مفسر و احساس نيازهاي مفسر در برهه‌اي از زمان. آيت‌الله سبحاني چون گرايش و تخصص كلامي، تاريخي و فقهي دارد، وقتي به يك آيه مي‌رسد كه موضوع كلامي دارد، ديد كلامي او در آن‌جا بازتر است و زماني كه موضوع فقهي است، با ديد فقهي بحث مي‌كند. ايشان داراي گرايش كلامي در مباحث تفسيري‌ است و گرايش فقهي هم كم و بيش در ايشان وجود دارد.

وي در پايان خاطرنشان كرد: مهم‌ترين شاخصه آيت‌الله سبحاني پركاري و استفاده مفيد از عمر است. وي هر چه نوشته، قلم خودش است. اما ديگر مفسرين موجود مانند آيت‌الله جوادي ‌آملي، آيت‌الله مكارم شيرازي و ...، بيشتر آثارشان را شاگردانشان نوشته‌اند؛ يعني اين‌ها درس را گفته‌اند و شاگردانشان نوشته‌ و تنظيم كرده‌اند و در آخر ايشان ديده‌اند و مهر تأييد را زده‌اند، اما قلم خودشان نيست. اما تمام آثار آيت‌الله سبحاني كار و قلم خودش است، در حالي كه نوشتن خيلي سخت‌تر از حرف زدن است، چون در نوشتن بايد به تمام واژگان و جملات فكر كرد.
جمعه 29 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 184]