گزارشي از عملكرد رسانه‌هاي جهاني در روز يازدهم سپتامبر 2001؛برخورد در ارتفاع پست - عليرضا اميرحاجبي

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: گزارشي از عملكرد رسانه‌هاي جهاني در روز يازدهم سپتامبر 2001؛برخورد در ارتفاع پست - عليرضا اميرحاجبي

رويداد يازدهم سپتامبر و حملا‌ت پي‌درپي تروريستي به نيويورك و واشنگتن در ابعاد مختلف جهان تازه وارد شده به هزاره سوم را تحتتاثير قرار داد. اصطلا‌ح در اينجا نه‌تنها به عنوان واكنش‌هاي لحظه‌اي بلكه به مثابه تحولي انساني و نرم‌افزاري مورد نظر خواهد بود. عرصه‌هاي سياسي، فرهنگي و اقتصادي پس از اين رويداد با نوعي ارتقاي ساختاري مواجه شده و به دلا‌يل مختلف و اثبات‌پذير جهان را به قبل و بعد از يازدهم سپتامبر تبديل كرده است.

تلخ و تاثيرگذار

همترازي و منطبق شدن زمان رويداد و تحولا‌ت سايبرنتيك و ارتباطي باعث تاثيرگذاري مضاعف اين ابررويداد بر حوزه رسانه‌هاي ارتباط جمعي شده است. البته در اين ميان شبهاتي نيز توسط نظريه‌پردازاني چون ژان بودريار در زمينه ارتباط ميان تروريسم و رسانه به وجود آمده كه قابل بحث است. به‌طور مثال وي در زمينه روابط تروريسم با رسانه معتقد است:

البته نوع نگاه اين شبه‌فيلسوف فرانسوي به تحولا‌ت جهاني بسيار سينمايي و پر از اشارات استعاري و كنايه‌آميز است كه به سختي مي‌توان به تحليل و اثبات آن پرداخت. رويداد يازدهم سپتامبر نه موضوعي است كه به توان به تحليل طنزآميز آن پرداخت و نه آنچنان ربطي به سينماي هاليوود و فرانسيس كاپولا‌ي محبوب بودريار دارد. يازدهم سپتامبر ابررويدادي است كه هيچگاه تكرار نخواهد شد حتي اگر حملا‌ت مشابه و شديدتري به آمريكا صورت پذيرد. البته سخنان بودريار در زمينه رسانه و جنگ در آن زمان تازگي نداشت. وي چند سال قبل در زمينه جنگ خليج فارس نيز نظريات عجيب و غيرقابل اثباتي را اعلا‌م كرده بود مبني بر اينكه پس از آغاز جنگ نيز بر ايده خود پافشاري كرد كه جنگي رخ نداده و اين رسانه‌ها هستند كه با نيروهاي عراقي به شكل غيرواقعي و مجازي وارد جنگ شده‌اند. ‌

از جهتي ديگر بايد به اين نكته اذعان كرد كه نظريات بودريار در زمينه فرهنگ رسانه‌ها در بسياري از موارد قابل توجه و مفيد بوده است اما آسيب وارده و مجروحيت اذهان عمومي در پي حملا‌ت 11 سپتامبر آنقدر عميق بود كه اظهارنظرهاي راديكال بودريار يا مايكل مور كارگردان نورسيده آمريكايي با واكنش‌هاي شديد كارشناسان رسانه و سياستمداران اغلب نقاط جهان مواجه شده است. ‌

پيش‌زمينه‌هاي يك تحول رسانه‌اي

اما تحول رسانه‌اي پيش‌‌زمينه‌اي داشت كه در قبل بدان اشاره شد و آن چيزي نبود جز جنگ خليج فارس يا همان جنگ اول آمريكا براي بيرون راندن قواي متجاوز عراقي از كويت. مارك پاستر استاد دانشگاه كاليفرنيا و يكي از برجسته‌ترين صاحب‌نظران فرهنگ رسانه در كتاب در زمينه نقش رسانه‌هايي چون سي‌ان‌ان در جنگ خليج مي‌نويسد: 11)‌ وي مي‌افزايد: 22)

پاستر معتقد است كه در شيوه اطلا‌ع‌رساني مبتني بر وسايل الكترونيكي با روش‌هاي جديد و شگفت‌آور، زبان و تصوير را تغيير شكل مي‌دهند و هيچ بلا‌غت واقع‌گرايانه‌اي نمي‌تواند وضعيت ارتباطي جديد را تحت تسلط خود درآورد. وي در پايان كتاب خود مي‌نويسد:

بخش ديگري از مكانيسم رسانه‌اي عمليات توفان صحرا و جنگ خليج فارس مشهور به ‌POOL زمينه نظري بحث را به تحول رسانه‌اي پس از يازدهم سپتامبر نزديك‌تر مي‌كند. مكانيسم ‌POOL نوعي اقدام اضطراري است كه نهادهاي اطلا‌ع‌رساني از جمله تلويزيون‌ها و آژانس‌هاي خبري در مواقع بحران از آن بهره مي‌گيرند. به‌طور كلي مكانيسم ‌POOL مجموعه‌اي از اطلا‌عات خبري است كه از طريقي به جز خبرنگار يك رسانه تهيه مي‌شود. ريچارد پيل گزارشگر باسابقه اسوشيتدپرس مي‌گويد: 33)‌ در چنين مواقعي محدوديت‌هاي اطلا‌ع‌رساني و انحصاري كردن سفت و سخت خبر در هم مي‌شكند و منابع و نهادهاي خبري از سوي ساير نهادهاي خبري تغذيه اطلا‌عاتي مي‌شوند. مكانيسم ‌POOL نوعي مشاركت و پر كردن خلا‌هاي اطلا‌عاتي است. بعدها اين ايده درخشان و تجربي در حوزه‌هاي بحراني چه در آمريكا و چه در ساير نقاط جهان به كمك جامعه جهاني رسانه‌اي آمد. استفاده از تصاويري كه شايد تا قبل از موفقيت اين الگو به كار هيچ خبرگزاري و يا شبكه تلويزيوني نمي‌آمد، رواج يافت. ‌

تحولا‌ت به كمك رويدادها مي‌آيند

آغاز انقلا‌ب ديجيتال در رسانه‌هاي تصويري از اواخر دهه 80 و دهه 90 نقطه مركزي ايده‌هاي مديريتي نوين بود. قبل از تحولا‌ت ديجيتال، رسانه‌ها صرفا در قالب و تعريف رسانه‌هاي تله‌ماتيك مي‌گنجيدند. رسانه‌هاي تله‌ماتيك به سيستم‌هايي گفته مي‌شود كه لزوما داراي زيرساخت‌هاي كلا‌ن و گسترده سخت‌افزاري، نرم‌افزاري و مديريتي هستند. تله‌ماتيسم نيازمند مديريت در برنامه‌ريزي و سازماندهي از يك طرف و هدايت و كنترل از طرف ديگر است. از جمله اين رسانه‌ها مي‌توان به تلويزيون، راديو و اينك با گسترش روزافزون رسانه‌ها به تلفن‌هاي همراه و دوربين‌دار اشاره كرد. اما گونه ديگري از رسانه‌ها كه در امر خبررساني مورد استفاده قرار گرفته رسانه‌هاي اتنوترونيك است. مجموعه‌اي از رسانه‌ها كه احتياجي به زيرساخت‌هاي سخت‌افزاري و مديريتي گسترده ندارد. دستگاه‌هايي چون ويدئو، هندي‌كم، دوربين‌هاي ديجيتال يا همان Home Video و دي‌وي‌دي از جمله رسانه‌هاي انتوترونيك هستند. ‌

11 سپتامبر نقطه اصلي تحول و شكستن قواعد دست و پا گير خبري و ورود رسمي رسانه‌هاي اتنوترونيك به عرصه خبر بود. اولين تصاوير برخورد هواپيماي شماره 11 آمريكن‌ايرلا‌ين به برج شمالي تجارت جهاني در ساعت 45/8 دقيقه توسط دوربين‌هاي هندي‌كم جهانگرداني ضبط شد كه سرگرم ديدار از محوطه برج‌هاي دوقلوي تجارت جهاني بودند. اين محوطه ديدني روزانه بيش از 11 هزار نفر توريست را در قلب خود جاي مي‌داد و اكثر آنان نيز به انواع دوربين‌هاي ساده ديجيتال مجهز بودند. در يكي از تبليغات ويدئو هندي‌كم سوني صدايي به مخاطب مي‌گويد: همين پيام ظاهرا ساده سطحي برگرفته از الگوي جهان رسانه‌هاي اتنوترونيك است. جهان تصاوير غيرحرفه‌اي توريست‌هايي كه تا چند لحظه ديگر شاهد ابررويداد در ميدان صفر خواهند بود.

خبرگزاري اسوشيتدپرس از طريق مشاهده اولين تصاوير رويداد از يك تلويزيون محلي به عكسبرداري از صفحه تلويزيون پرداخته و نخستين خبرهاي نوشتاري و تصويري را روي تلكس خبري خود قرار مي‌دهد. چه شخصي اولين تصوير را ضبط كرده است؟ هنوز مشخص نيست. صدها دوربين كوچك در محل حاضر بودند جهانگردان ناخواسته تبديل به خبرنگار شده بودند.

در چنين وضعيتي شبكه‌هاي تلويزيوني و خبرگزاري‌ها صرفا نقش واسطه مكمل را ايفا مي‌كنند. (‌) intermediatours

هرج و مرج سامان مي‌يابد

اطلا‌عات تكميلي در راه است. از حدود ساعت 29/9 دقيقه صبح يعني حدود نيم ساعت پس از حمله دوم دوربين‌هاي 6 شبكه خبري معتبر در منطقه بحران مستقر و سيل اطلا‌عات (‌) Flux جاري مي‌شود.44)

طبق آمار رسمي سنديكاي رسانه‌هاي ديداري آمريكا، شبكه خبري سي‌ان‌ان از ساعت 12/9 دقيقه صبح تا ساعت 45/11 دقيقه شب، 21 گزارش تصويري را از منهتن و محوطه حادثه گزارش مي‌كند. اما بي‌بي‌سي از همه جلوتر است. اين شبكه جهاني بين ساعت 16/9دقيقه صبح و 51/11 دقيقه شب، 23 گزارش تصويري را ارسال مي‌كند.

ركورد تهيه خبر اين شبكه هنوز شكسته نشده است. شبكه‌هاي سي‌بي‌اس و ان‌بي‌سي يك پله عقب‌تر پشت سر بي‌بي‌سي هستند. البته اين آمار تنها مربوط به روز يازدهم سپتامبر است.

اخبار و گزارشات اين 6 شبكه تا دو روز بعد يعني سيزدهم سپتامبر به شدت ادامه مي‌يابد. دوازدهم سپتامبر، بي‌بي‌سي هنوز جلودار است: 344 گزارش در يك روز>

سي‌بي‌اس، فاكس نيوز، اي‌بي‌سي و ان‌بي‌سي به شدت عقب افتاده‌اند و سي‌ان‌ان با 27 گزارش در رتبه دوم است.

خبرگزاري اسوشيتدپرس كه مركز آن در نيويورك است ركورد خبررساني تلكس را مي‌شكند: 25 خبر فوري، 80 بولتن گزارشي تنها براي يك روز. پهناي باند پايگاه اطلا‌ع‌رساني ‌AP به 10 برابر افزايش مي‌يابد و بخش گرافيك اين آژانس خبري بيش از 20 طرح گرافيكي از موقعيت برج‌ها و نحوه برخورد هواپيماها را روي تلكس مي‌گذارد. راديو ‌ AP 52 ساعت گزارش فوري تهيه و ارسال مي‌كند. گروه هوايي شبكه سي‌ان‌ان در همان ساعات اوليه حادثه و علي‌رغم ممنوعيت شديد پرواز توانست اجازه 12 سورتي پرواز را براي ضبط از شهرداري و پليس نيويورك دريافت كند. اين شبكه در سيزدهم سپتامبر تعداد گزارشات خود را افزايش مي‌دهد. 29 گزارش بي‌بي‌سي با 3 گزارش كمتر روز سوم را به پايان مي‌رساند.

به غير از عوامل پشتيباني فني و كارمندان اين رسانه‌ها بالغ بر صد خبرنگار براي اين شبكه‌ها مشغول تهيه خبر بوده‌اند.

رويدادهايي كه تبديل به خبر مي‌شوند

تعدد و كيفيت بالا‌ي اخبار ارسالي اين پرسش را مطرح مي‌سازد كه اين تحولا‌ت پي‌درپي كه ظرف تنها يك يا چند روز به وقوع پيوسته چه بوده است و آيا ارزش خبر دارند يا خير؟

براي پاسخ به اين سوالا‌ت سرخط مهم‌ترين گزارشات شبكه خبري سي‌ان‌ان را به‌طور خلا‌صه مرور مي‌كنيم: پس از برخورد دومين هواپيما به برج جنوبي و كمتر شدن ابهام درباره عوامل اين حمله و نيز فرو ريختن برج‌ها تخليه كاخ سفيد در واشنگتن و سازمان ملل در نيويورك آغاز مي‌شود و در پي آن دادگستري و بانك جهاني نيز تخليه مي‌شود. انتخابات شهري نيويورك به حالت تعليق درآمده و اسرائيل نيز تمامي دفاتر سياسي خود را تعطيل مي‌كند.

رودي جولياني شهردار نيويورك از مردم مي‌خواهد در خانه بمانند. ساعت 12 روز يازدهم سپتامبر فرودگاه‌هاي لس‌آنجلس و سان‌فرانسيسكو تخليه مي‌شود. مرز آمريكا با كانادا و مكزيك يك ساعت بعد بسته شده و جورج بوش به مردم قول مي‌دهد سازمان‌دهندگان اين حملا‌ت را مجازات كند. در ساعت يك‌ونيم بعدازظهر اعلا‌م وضعيت قرمز در واشنگتن وحشت مردم را افزايش مي‌دهد.

در ساعت 4 بعدازظهر ديويد انسور خبرنگار سي‌ان‌ان در حوزه امنيت ملي طي گزارشي با قاطعيت اعلا‌م مي‌كند كه به‌طور مستقيم در اين حملا‌ت نقش داشته است. 25 دقيقه بعد بورس نيويورك و سازمان معاملا‌ت ارزي بسته مي‌شود.

شهرداري نيويورك اعلا‌م مي‌كند كه 200 آتش‌نشان و 78 افسر پليس در حين امدادرساني مفقود شده‌اند. چند ساعت بعد در 45/4 دقيقه عصر مشخص مي‌شود كه تمامي اين افسران پليس كشته و حدود صد نفر از آتش‌نشانان نيز جان خود را از دست داده‌اند. 30/8 دقيقه شب جورج بوش به‌طور مستقيم با مردم سخن مي‌گويد. ‌

در اولين ساعت دوازدهم سپتامبر جولياني شهردار نيويورك تخمين مي‌زند كه هزاران نفر در اين حملا‌ت جان خود را از دست داده‌اند. بوش اين حملا‌ت را جنگي اعلا‌م مي‌كند. ‌

سي‌ان‌ان گزارش مي‌دهد دو تلفن از اعضاي القاعده در زمينه اين حملا‌ت ردگيري شده است. طالبان از آمريكا درخواست مي‌كند كه به افغانستان حمله‌اي نكند. ساعت 4 بعدازظهر همان روز ناتو اعلا‌م كرد كه براساس قوانين اين پيمان هر كشور عضو ناتو كه مورد حمله قرار بگيرد مانند آن است كه ساير كشورهاي عضو مورد حمله قرار گرفته‌اند.

يك ساعت‌ونيم بعد سي‌ان‌ان گزارش مي‌دهد كه خانواده يكي از كشته‌شدگان هواپيماي پنسيلوانيا به نام جرمي گليك با آنان تماس گرفته است. مضمون پيام وي درگيري مسافران با هواپيماربايان بود. 8 كشور صنعتي قول مي‌دهند كه از بانك‌ها و نهادهاي پولي آمريكا حمايت كنند.

روز 13 سپتامبر مدارس نيويورك بازگشايي مي‌شود. اف‌بي‌آي سرنخ‌هايي را از يك آدرس ايميل به‌دست مي‌آورد كه گويا صاحب آن با حملا‌ت در ارتباط بوده. كالين پاول وزير امور خارجه به‌طور صريح اسامه بن‌لا‌دن را رهبر اين عمليات اعلا‌م مي‌كند. پاكستان قول همكاري كامل را در اين زمينه مي‌دهد. مقامات آلماني دو نفر مظنون را در هامبورگ دستگير مي‌كنند.55)

محتوا و نحوه خبررساني شبكه‌هاي خبري خود بحث ديگري است كه تا به امروز كارشناسان سياسي و رسانه‌اي بدان بسيار پرداخته‌اند. شدت عملكرد رسانه‌هاي جهاني صرف‌نظر از پيام‌هايشان نشان‌دهنده ظهور وضعيت جديدي در خبررساني بود كه در پي رويداد يازده سپتامبر پديدار گشت و در حمله آمريكا به افغانستان و عراق به ضرباهنگ كندتر و منطقي‌تري دست يافت. از آن روز تا به حال از جمله مهم‌ترين و پربيننده‌ترين بخش‌هاي خبري شناخته شد. بدون توجه به جهت‌گيري‌هاي بيهوده سياسي در زمينه دخالت و يا عدم دخالت دولت ايالا‌ت متحده آمريكا كه به گمان صاحب اين قلم نوعي پارانوياي فرهنگي محسوب مي‌شود، 11 سپتامبر روز بزرگ آزمون جامعه اطلا‌ع‌رساني جهاني، روز همدردي خبري با قربانيان و اثبات‌كننده اين عقيده بود كه دانستن حقي است انساني و شاهراه عظيم اطلا‌ع‌رساني، انتقال‌دهنده حقوق و وضعيت انسان به وسيله يك انسان است؛ انساني به نام

پي‌نوشت‌ها:

1)‌مارك پاستر. عصر دوم رسانه‌ها، مترجم غلا‌محسين صالح‌يار، انتشارات موسسه ايران 1377، ص 284 ‌

2)‌همان

2007 Breaking News, Arch press, Newyork 33

4) ‌اين 6 شبكه عبارتند از پنج شبكه آمريكايي، ‌NBC ، ‌FOX ، ‌CNN ، ‌CBS ، ‌ABC و يك شبكه غيرآمريكايي يعني ‌ BBC

.2001 An AOL Time Warner Company Cable News Network LP 55

انتهاي خبر // روزنا - وب سايت اطلاع رساني اعتماد ملي//www.roozna.com
------------

------------
پنجشنبه 21 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 267]