سرزمین ملودی ها

واضح آرشیو وب فارسی:پی سی سیتی: سرزمین ملودی ها

تاریخچه مختصر موسیقی كردی

بر اساس شواهد و آثار بر جای مانده از نقوش باستانی طاق بستان در كرمانشاه چنین استنباط می‌شود كه موسیقی این منطقه در دوران ساسانیان از شكوفایی و گسترش درخور تحسین برخوردار بوده است. وجود نغمه های كهن تنبوری، سرنایای و شیوه های اجرایی موسیقی آوازی دوران باستان نظیر بالوره و هوره در مناطق مختلف كردنشین از جمله منطقه (گوران)، (سنجابی)، (اورامان) نیز قدمت چند هزار ساله موسیقی در قوم كرد را بیان می كند. طی نیم قرن گذشته، وجود نوازندگان، خوانندگان و موسیقیدانانی مانند(سیدعلی اصغر كردستانی)، (حسن زیرك)، (شیخ حسن داوودی)، (درویش حسن خراباتی)، (حسین شیری)، (حشمت الله مسنن) نشانه هایی از غنای فرهنگی موسیقی كردی را یاد آور شده اند و در طول بیست سال گذشته نیز وجود هنرمندان برجسته كرد در عرصه موسیقی سنتی، توانمندی های این موسیقی را در عرصه فرهنگ و هنر ملی به نمایش گذاشته است.

نوع و سبك ترانه های كردی

ترانه های كردی به زبانی ساده و عاری از پیرایه های لفظی سروده شده و همان طوری كه از لحاظ معنا و مضمون طبیعی و ساده اند، از لحاظ لفظ و ساختاری ظاهری نیز بسیار طبیعی به نظر می رسند و با ساده ترین الفاظی سروده شده اند كه در هر یك از این لهجه‌ها وجود دارد. قسمتی از این ترانه‌ها كه شامل دو مصراع و هر مصراع مركب از ده هجا می باشد، نظیر سبك و نوع داستان های حماسی اورامانی و اشعار مذهبی گورانی است كه اگر با زبان فارسی مقایسه شود، باید این نوع اشعار را متحد و اغلب تابع قوانین زبان های فارسی و عربی دانست؛ اما به دلیل اینكه با میزان عروض سنجیده نمی شود، باید شماره هجاها و بلندی یا كوتاهی آخرین هجا در هر مصراع را برای صحیح خواندن شعر در نظر گرفت.
بسیاری از اشعار ترانه های كردی فاقد مضمون اخلاقی هستند، این ویژگی ناشی از تأثیر پذیری شدید این ترانه‌ها از فولكلور است. در بررسی ترانه‌ها از نظر محتوای كلامی، تعداد ترانه هایی كه كلام آنها دارای ارتباط موضوعی باشد، بسیار نادر است. از آنجا كه اشعار به صورت هجایی بیان می شود، معمولا در یك ترانه می توان هر بیت شعر را با همان تعداد هجا جایگزین كرد، ظاهرا در اكثر ترانه ها وجود یك بیت تكراری نشانی از این مطلب است. در اصطلاح عمومی كرد زبانان، به كلیه اشعاری كه با آهنگ، به شكل تصنیف یا آواز خوانده می شود گورانی گویند، گورانی چرین در لهجه كرمانجی و سنندجی و اطراف آن، گورانی گوتن و گورانی خویندن در لهجه سورانی همه به معنی آواز خواندن و تصنیف خواندن و نوعی زمزمه كردن شعر كردی است.
كلمه گورانی اساسا منسوب به گوران است و گوران نام یكی از عشایر مهم منطقه بین سسندج و كرمانشاه است كه مردم آن پیرو مذهب اهل حق و دارای عقاید و آداب و ادبیات مخصوص به خود می باشند. كلیه اشعار و آثار منظوم كتب مذهبی گورانی ها ده هجایی است و چون همیشه با آهنگ های مذهبی توأم می باشد، بدین جهت این نام در لهجه كردی تعمیم یافته و اصطلاح هر شعر عامیانه ای را كه با آهنگ خوانده شده است، گورانی گفته اند. شایان ذكر است آنچه، درباره غیراخلاقی بودن مضامین بعضی از ترانه ها گفته شده، در مورد كلام منطقه گوران صدق نمی كند، زیرا این سروده های باستانی رگه‌هایی از عرفانی غنی ایران باستان با تأثیراتی از عرفان اسلامی به همراه دارند.

هویت بیانی موسیقی كردی

به طور كلی اگر موسیقی را بر اساس دو محور نغمه و ضرباهنگ (ملودی و ریتم) مورد بررسی قرار دهیم، موسیقی ملل و اقوام مختلف با توجه به دور نمایه فرهنگی و ویژگی های خود می توانند به یكی از دو محور نغمه یا ضرباهنگ متمایل شوند. در این باره می توان موسیقی بعضی از اقوام را ملودیك و موسیقی بعضی دیگر را ریتمیك دانست. در مورد موسیقی ملودیك می توان به موسیقی كشور چین اشاره كرد، زیرا فقط با اجرای پنج نت (یگ گام پنتاتونیك) از موسیقی چینی می توان آن را باز شناخت.
موسیقی كردها متمایل به ضرباهنگ است، به نحوی كه گاه از ریتمی خاص و منحصر به خود مانند ریتم سه پا استفاده می كند و گاه از ریتم های معمول مانند 4/2 و به این طریق تاكیدهای خاص را به كار می بندد تا ریتم چوپی كردی را به نمایش بگذارند.

تحلیل و توضیح ملودی ترانه ها

1- معمولا شروع ملودی ها با سكوت (به عنوان ضد ضرب) آغاز می شود و اگر جمله ترانه تا پایان یكسان باشد، این ضد ضرب در آغاز هر دوره كلامی تكرار می شود.
2- هر ترانه از دو جمله و گاهی نیز از یك جمله تشكیل شده است. در ترانه های دو جمله ای، یك جمله در هر دوره با كلام واحد، تكرار می گردد و حالتی شبیه به ترجیع بند به خود می گیرد. عموما ترانه ها را با یكی از اسامی یا كلماتی كه در همین بیت وجود دارد، نامگذاری می كنند.
3- در ترانه ها همواره از كلماتی مانند؛ گیان(جان) گیانه كه م (ای جان من)، ئه‌زیزه‌كه‌م (عزیزمن) و كلمات دیگری با معانی، امان، داد و خدا استفاده می شود و این كلمات در پیوند هجاهای شعر با میزان های موسیقی ایفای نقش می كنند. شعرها ده هجایی هستند و موسیقی متناسب با شعرهای سیزده هجایی ساخته می شود، در هماهنگ ساختن این تفاوت (هجای شعر و موسیقی) ایفای نقش می كنند.
4- معمولا در پایان هر ترانه، نوازندگان تمایل دارند قطعه ای ضربی، همراه با ریتم چوپی بنوازند.
5- در بسیاری از ترانه ها بیت های مشترك و تكراری قابل مشاهده است. این امر ناشی از عدم ارتباط منطقی كلام ترانه ها با یكدیگر و همچنین فراوانی ملودی ها نسبت به شعرهاست. به طوری كه می توان منطقه كردنشین را سرزمین ملودیها نامید. فراوانی ملودی نسبت به كلام و به كارگیری چند بیت معمول در اكثر ترانه ها، انتخاب شعر واقعی ترانه ها را دشوار می سازد.
- در مناطق روستایی قبل از شروع ترانه خوانی، نواهایی رقص گونه اجرا می شود، رقص های معروف كردی عبارت اند از: به‌ره‌ودوا، چه‌پی، سێ‌جار، سێ‌پا، هه‌ڵ‌پڕكێ، چۆپی و فه‌تاح پاشایی. نواهای همراهی كننده معمولا با سازهای سرنا، دهل، دوزله، دف و شمشال نواخته می شوند.
گستردگی دامنه ملودیك ترانه های كردی بسیار است. برای مراسم شادی و عزا، آیین های نیایشی، بیت خوانی ها، گورانی ها، هوره و سایر مناسبت ها نغمه های مختلف به كار می رود كه خود می تواند محور پژوهش های مفصل قرار یگیرد.

سازهای رایج

سازهای مورد استفاده در موسیقی كردی در سه گروه قرار می گیرند: سازهای كوبه ای، سازهای بادی، سازهای زهی
سازهای كوبه ای:
دف(= دپ در فارسی و معرف آن دف): واژه ظاهرا عبری و به معنی كوبیدن است؛ از آلات ضربی و كوبی كه نوع كوچكتر آن در سایر مناطق به دایره مشهور است. دف متشكل از چنبری از چوب بید است كه بر روی آن پوست بره كشیده شده و آویزهایی حلقه مانند از داخل بر جدار دایره چوبی نصب است. قسمتی از آن بر كف یك دست قرار می گیرد وبا سرانگشتان دو دست و با ضربه هایی موزون نواخته می شود. این ساز در محافل عرفانی و خانقاه ها از ارج و منزلت برخودار است.
تاس (طاس): این ساز از آلات كوبه ای موسیقی باستان است. نوعی از آن رزمی و متشكل از تاس یا كاسه ای است با پوستی بر دهانه و نوع دیگر تاس فلزی است به ابعاد مختلف و بدون پوست. تاس در بعضی از مناطق روستایی همراه با سازهایی مانند دوزله و سرنا نواخته می شود، اما استفاده آن عمومیت ندارد.
كوس: طبل كلان، نقاره بزرگ، در اعصار گذشته از بزرگترین و پر هیبت ترین آلات موسیقی نظامی كه پیشاپیش سپاه حركت می دادند و در ایام خاصی چون اعیاد و مراسم می نواختند. جنس كاسه كوس رویین بود و پوستی بر سطح مدور آن كشیده می شد. در ادبیات فارسی به كثرت از این ساز یاد شده است. امروزه این ساز مانند (تاس) در معدود نواحی كردنشین استفاده می شود.
دهل: طبل بزرگ و دو رویه ای است كه هر دو طرف پوستی از گاو یا گاومیش دارد. در متون مختلف (داول)، (تاول)، (داوول) نیز ضبط شده است. در بعضی از مناطق كردنشین (داول) نامیده می شود. شكلی از آن در مناطق روستایی همراه با سرنا نواخته می‌‌شود. این ساز در شادی و عزا به همراه سرنا ایفای نقش می كند. نوازنده، دهل را با ریسمانی از شانه ها می آویزد و با دو مضراب مختلف می نوازد. گاهی در انتهای مضراب دهل پارچه ای گلوله ای شكل بسته می شود. ولی دهل را از یك طرف با چوب كلفتی به نام چنگال و از طرف دیگر با چوب باریك تری به نام دیرك می نوازند. مردم این مناطق در شادی ها با این ساز به رقص های گروهی كردی (چۆپی، سێ جار، سێ پا، هه‌ڵ‌پڕكێ) می پردازند و در مراسم عزاداری به همراه ضرباهنگ های سنگین آن به سوگ می نشینند.
تنبك(تمپك،دنبك): از آلات كوبه ای پوستی است كه زیر بغل می نهند و با انگشتان دو دست می نوازند. در این مناطق، گاه نوازنده تنبك به همراه نوازندگان سرنا و دوزله ایستاده این ساز را می نوازد. تنبك از قسمت های مختلف تشكیل شده است: تنبه، نفیر(گلویی)، كالیبر(دهانه كوچك) و پوست. بدنه تنبك از چوب ساخته می شود. این ساز تنها ساز كوبی دنیاست كه نوازنده آن هنگام نواختن، امكان استفاده كامل از انگشتان دو دست را دارد.
قاشقك: از آلات كوبه ای متداول در عهد ساسانیان كه تا دو دهه گذشته در مناطق كردنشین مورد استفاده قرار می گرفت و امروزه استفاده از آن به فراموشی سپرده شده است. این ساز از دو قطعه چوب سامعه شده كه یك سر آن به شكل قاشق دارای فرورفتگی است و هنگام نواختن دو طرف گود آن مقابل یكدیگر قرار می گیرند و صوتی از آن حاصل می شود كه بیشتر حافظ ریتم می باشد و نه دارای زیری و بمی.

سازهای بادی:

سازهای بادی در مناطق كردنشین به دو گروه سازهای چوبی و سازهای فلزی تقسیم می شوند.
سازهای بادی چوبی شامل:
سازهای بی زبانه مانند نی و بالابان كه هوا به طور ساده با برخورد به لبه سوراخ ورودی هوا ایجاد صوت می كند.
سازهای یك زبانه مانند دوزله كه هوا در قسمت ورودی، لوله زبانه ای از جنس نی- به نام قمیش- را می لرزاند.
سازهای دو زبانه مانند سرنا كه هوا از میان دو تیغه نازك متكی به هم (از جنس نی) عبور كرده، سبب لرزش آن دو می شود.
الف)نی: به شكل ساده و طبیعی، استوانه ای میان تهی در ابعاد متفاوت با سوراخ هایی در روی لوله و یك سوراخ در پشت است. نی، ساز همراه چوپان است، همچنین در موسیقی شهری كاربرد فراوان دارد.
این ساز بادی از قدیمی‌ترین آلات موسیقی در تاریخ سازشناسی است و در زبان ها و لهجه های اقوام و ملل نام گذاری گردیده است. نی در ادبیات ایران زمین، نمودی از انسان جدا از منشاء ازلی نیز محسوب می گردد كه غم این فراق، باعث شده تا زبان شكوه و شكایت او گشوده شود.
ب)بالابان: بالابان یا نرمه نای از سازهای محلی كردستان است. (در آذربایجان هم كاربر دارد.) دارای صدایی دو رگه و لوله ای استوانه ای از جنس چوب است و سری با قمیش دو زبانه، هفت سوراخ روی لوله جلو، یك سوراخ در عقب با طول سی و دو سانتی متر (بدون زبانه) و زبانه ای از جنس نی دارد كه در كردستان به آن پوچا می گویند. روی پوچا خركی مخصوص تغییر دادن كوك ساز وجود دارد.
ج)دوزله(= نی جفته،دو آهنگ): از آلات بادی موسیقی رایج میان عشایر ایران دارای دو زبانه هم صدا متشكل از دو لوله مجوف استخوانی با صدایی حاكی از فرهنگ روستایی است. این ساز در لهجه های محلی نامهای مختلفی دارد. مثلا در لرستان از جنس نی ساخته می شود و به زنبوره اشتهار دارد. اخیراً در مناطق كردنشین نمونه هایی از جنس فلز نیز توسط برخی از نوازندگان ساخته شده است. دوزله یا نی جفته را می توان باقی مانده جفت نی های قدیمی دانست كه در آثار بصری و نقاشی نماینده شده است.
د)سرنا: مخفف سرنا كه در عربی و فارسی به اشكال سورنا، سورنای، سرنی، صرنای، زرنای و صرنا به كار رفته است. سازی با ریشه ای كهن و نام های مختلف اصل واژه سورنای مركب از نایی است كه در جشن و سور می نواخته‌اند و در مناسبات شعری و در روال سخن عوام تخفیف یافته سرنا گردیده است. این ساز متشكل از یك لوله مخروطی شكل است كه در انتهای بالایی آن قمیش قرار می گیرد. قمیش آن از دو تیغه متكی به هم تشكیل شده كه انتهای آنها در حلقه ای محصور است.
طول ساز سی تا چهل و پنج سانتی متر و در بعضی نقاط تا شصت سانتی متر ذكر گردیده است. در روی لوله معمولاً شش تا هفت سوراخ تعبیه شده، در كردستان و لرستان ادارای هشت سوراخ است.

سازهای بادی فلزی:

این گونه سازها بنا به ذوق نوازندگان در ابعاد مختلف ساخته می شوند و به این طریق انواع سازهای منحصر به فرد پدید می آید. در این میان ساز شمشال شكل یكنواخت تر و نیز جنبه شناخته شده تر دارد.
1-شمشال: این ساز در كردستان و نواحی جنوب ایران رایج است. شمشال لوله ای فلزی به طول چهل و پنج تا پنجاه سانتی متر با چهار تا پنج سوراخ در جلو و یك سوراخ در عقب است. در نوازندگی آن، صوت نوازنده به همراه نفس می آمیزد. این ساز در برخی مناطق كردنشین بلور نامیده می شود.
سازهای زهی:
این سازها شامل سازهای »زهی-زخمه ای« و »زهی-آرشه ای« میباشند.
اكثر قریب به اتفاق سازهای زهی تشكیل شده اند از یك شكم در ته ساز، یك گردن یا دسته - محل قرار گرفتن انگشتان دست چپ كه به جز ساز عود، در بقیه سازهای دیگر دستان بندی یا پرده بندی شده است - و یك سر كه گوشی های كوك در آنجا قرار گرفته اند. سیم ها به تعداد مختلف، در ته ساز (یا حوالی ته شكم) به طریقی ثابت و به موازات طول ساز، شكم و گردن را طی كرده، دور گوشی ها پیچیده می شوند. در برخی سازها، شكم دو قسمتی است و گاه بر روی یك یا هر دو قسمت آن پوست كشیده شده كه غالباً از شكمبه گوسفند تهیه می شود. برخی از این سازها با انگشت و برخی با مضراب نواخته می شوند. شكل مضراب در سازها متفاوت است، گاه فلزی و گاه از جنس شاخ یا پلاستیك و بالاخره بعضی موارد از پر پرندگان است. سازهای زهی-زخمه ای مناطق كرد نشین شامل: تار، سه تار، تنبور، عود، دیوان و سنتور هستند.
الف)تار: از سازهایی است كه به دست ایرانیان ساخته شده است. كاسه‌اش از چوب توت و دسته ای از چوب فوفل یا گردو دارد. بر روی كاسه پوست بره تودلی كشیده می شود. روی دسته نیز استخوان پای شتر قرار می دهند و بر روی آن بیست و پنج پرده از جنس روده گوسفند می بندند قسمت های مختلف تار عبارت اند از سرپنجه، دسته، نقاره، كاسه، پوست، سیم، گوشی، سیم گیر و خرك. این ساز در بخش موسیقی شهری مناطق كردنشین ایفای نقش می كند و مظهر خلق نواهای طرب انگیز است.
ب) سه تار: از حالات زهی مضرابی (هم خانواده تنبور قدیم) است كه با ناخن سبابه دست راست نواخته می شود. این ساز در ابتدا سه سیم داشته است، در اوایل عهد قاجار عارفی به نام مشتاق علیشاه به آن سیم چهارم افزود و امروز دارای چهار سیم می باشد. سه تار از جنس چوب توت با كاسه ای گلابی شكل نیم كره ای و دسته ای نازك تر از دسته تار است. ساختمان ساز شامل، گوشی، شیطانك، دسته (كه به روی آن پرده ها بسته می شوند)،صفحه، خرك، سیم گیر و كاسه است. این ساز در بخش موسیقی شهری به كار گرفته می شود و طی دو دهه گذشته رواج فراوانی یافته است.
ج) تنبور (طنبور-تنبوره): این ساز با تاریخچه ای حدود 1500ق.م ( از روی سه مجسمه گلین كوچك بازیافته در خرابه های شوش) جزء سازهای باستانی به شمار می آید. تنبور به سه تار باستانی ایرانیان تعبیر شده است. امروزه تنبور را سازی محلی می شناسند كه دسته ای بلندتر و كاسه ای بزرگ تر و منحنی تر از سه تار دارد و بسته به محل دارای دو یا سه سیم است. تنبور در مجلس تنبور‌‌نوازان و قلندران و دراویش اهل طریقت و اهل حق كردستان و كرمانشاه مجری موسیقی مذهبی آنان است و به زبان و گویش این مناطق تمیره نامیده می شود.
د) عود (بربط):از قدیمی ترین آلات موسیقی جهان كه در نقاط مختلف از آن شناخت دارند. عود نام عربی این ساز و بربط نام منتخب فارسیان است. فارابی و ابن سینا در مورد چگونگی كوك این ساز مطالبی نوشته اند. عود در موسیقی امروز ایران با صدای ملایم و در عین حال قوی به عنوان ساز تك نواز و هم نواز به كار می رود. خركی كوتاه و كشیده دارد. هر یك از سیم های عود دارای گوشی منحصر به خود است و بدین ترتیب ده گوشی در قسمت ابتدای دسته (جعبه گوشی ها) قرار دارد. اجزای عود مانند سایر سازهای هم خانواده اش (تار، سه تار ، تنبور) است و روی صفحه آن حفره‌هایی وجود دارد كه سطح آنها با چوب هایی تزیینی و مشبك پوشیده شده كه شبكه نامیده می شوند. مضراب عود به طول
دوازده سانتی متر و از پر مرغ، طاووس یا عقاب ساخته می شود و گاهی از وسایل دیگری چون پلاستیك نرم استفاده می شود. عود در مناطق كردستان بیشتر رواج دارد.
ح) دیوان: سازی است هم خانواده عود و تنبور كه بیشتر در مناطق كردنشین تركیه رواج دارد، اما در منطقه كردستان ایران نیز به كار گرفته می شود. در منابع مكتوب تاریخ موسیقی كرد، از این ساز به عنوان ساز كردان ایران نام برده نشده اما با توجه به اینكه در مناطقی از شمال غربی كردستان رایج است در این مبحث بدان پرداخته شد. دیوان شباهت هایی به چگورتركی دارد و دارای صدادهندگی (سونورتیه) شفافی در حد تار و نزدیك به صدای عود است. این ساز دارای شش سیم است و با مضراب نواخته می شود.
و) سنتور: واژه سنتور در ماخذ مختلف به اشكال گوناگون منطور، سنطیر و صانطور ضبط گردیده، در واقع كلمه ای آرامی است و مورد استفاده قوم یهود. این ساز در اوایل قرون وسطی به كشورهای غربی راه یافت و بنا به ویژگی های قومی و زبانی آنها نام گذاری شده. در ادبیات انگلیسی از قرن 14 میلادی به بعد به نام دالسیمر یا دلس مد یاد شده است. سنتور سازی است به گونه منشور ناقص با قاعده ای ذوزنقه متساوی‌الساقین، از جنس چوب (با درصد بیشتر) و فلز (با درصد كمتر)، بر سطح ذوزنقه فوقانی، 72 سیم كشیده شده كه دو سر آن سیم ها به وجود جانبی متصل می باشند. بر روی صفحه سنتور دو ردیف نه تایی پایه به نام خرك قرار دارد و هر چهار سیم روی یكی از آنها سوار است. این ساز با دو مضراب چوبی نواخته می شود. سنتور در اجرای موسیقی ملی ایران نقش اساسی دارد و در موسیقی شهری مناطق كردنشین نیز ساز محبوبی است.(2)
سازهای زهی- آرشه ای: سازهایی كه با آرشه یا كمان نواخته شوند. آرشه ماخوذ از زبان فرانسه به معنای كمان است. كمانچه شناخته شده ترین ساز آرشه ای است كه در مناطق كردنشین مورد استفاده قرار می گیرید.

ترانه‌ای با مضمون ملی

پس از تشریح موسیقی قوم كرد، ترانه های كردی و شرح سازهای متداول در این موسیقی، نمونه ترانه ارایه شده وجود ترانه هایی با مضامین ملی در ا ین قوم را تایید می كند. در نگرشی كلی، وجود ترانه هایی با مضمون ملی در میان كردها، متاثر از عوامل متعددی شناخته شده كه به تعدادی از آنها اشاره می شود:
الف) ذوق شخصی ، عرق ملی و حب میهن نزد سازندگان ترانه ها همواره عامل مؤثری در شكل گیری چنین ترانه هایی بوده است. همچنین ترانه های قومی بسیاری وجود دراند كه در توصیف قوم، یا مكان و محیط قومی با عنایت به هویت ملی سروده شده اند. ترانه (ایران ایران) با وجه به زمان حیات سراینده ترانه (حسن زیرك) و اینكه اغلب در دیگر سروده هایش اشاره ای به میهن، آریایی بودن یا اسطوره های ایرانی داشته است به نوعی روحیه میهن پرستی و عرق ملی ایشان را بیان می كند. همچنین وی در یكی از اجراهای ترانه ای به نام كرمانشاه شاری شیرینم، ضمن آنكه به محیط قومی اشاره دارد، یكی از دلایل تحسین و علاقه خود نسبت به شهر كرمانشاه را عنوان باستانی این شهر، جایگاه و محل سكونت شیرین و فرهاد(از اسطوره های ادبیات ملی ایران) معرفی می كند.
ب) یكی دیگر از عواملی كه باعث شكل گیری این ترانه ها شده است شرایط خاص و بحران اهایی نظیر تجاوز كشورهای مجاور و وقوع جنگ های میهنی است كه سبب تقویت روحیه سلحشوری مردم و دفاع از ملیت واحد و تمامیت ارضی كشور می شود. اغلب در چنین شرایطی موسیقی نقش تحریك كنندگی و ایجاد انگیزه دفاع در مقابل متجاوزین را به عهده دارد. كلام این گونه ترانه ها می تواند حاوی پیام های متعدد از جمله شرح بد ذاتی دشمنان ، وصف جور و ستم آنان یادآوری روزگار خوش گذشته ، عظمت و شكوه كشور می باشند. چنین مضامینی می توانند نفرت افراد نسبت به دشمنان و تصمیم به رویارویی با آنان را برانگیزند. از نمونه این نوع ترانه ها می توان به ترانه قسم ایران ، سروده شده در زمان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در منطقه ایلام ا(به عنوان یكی از استان های منطقه جنگی ) اشاره كرد. ترانه ذكر شده در برگیرنده مضامینی همچون ایران دوستی، توجه به قرآن و اسلام به عنوان دین رسمی كشور ایران و همچنین توجه مردم این منطقه به فرامین و احكام دینی، فداكاری، ایثار و شهادت طلبی جوانان كرد در آن شرایط می باشد. این ترانه از تمامی مضامین احساسی (مانند اشاره به شیون و زاری مادر پیر) و آرمانی (اشاره به سنگرهای پر از خون) برای بسیج همگان ، دعوت به همبستگی ملی و دفاع از میهن و تمامیت ارضی در مقابل دشمنان بهره گرفته است.
ج) چگونگی نگرش و اعتقاد كردها به منشاء خود، تأكید بر آریایی بودن و تكیه بر اسطوره های باستانی از جمله عوامل موثر بر شكل گیری ترانه هایی است كه پیوند دیرینه كردها با ملیت ایرانی را یادآور می شود. ترانه وطن در مجموعه ارایه شده می تواند در این گروه قرار گیرد. این ترانه ضمن توصیف زیبایی های طبیعی محیط قومی و كشور ایران بر كاوه نژاد بودن قوم كرد و ملیت ایرانی آن تاكید دارد. كلام ترانه ضمن توصیف خوبی ها و زیبائی های سرزمین ایران و عشق پاك نسبت به این سرزمین و مردمانش به طور غیر مستقیم نسبت به سایر اقوام نیز نگرشی صمیمی و خیرخواهانه ابراز می دارد. همچنین نحوه اعتقاد كردها به منشاء آریایی خود سبب گردیده كه همواره به اسطوره های ملی ایران علاقمند باشند و در اشعار كردی یا ترانه هایشان نیز به آنها اشاره ای داشته باشند. مانند ترانه كرمانشاه شاری شیرینم و اشاره به اسطوره شیرین و فرهاد .
د) ترانه های ملی به عنوان سنتی از گذشته تاریخی و دوران باستانی تا به امروز باقی مانده اند و ضمن حفظ فرم های موسیقی باستان ، در درون خود مضامین تاریخی، حكایات و افسانه های باستانی را به همراه دارند .ترانه كاوه كاوه یا بابا نااوسی در این گروه از ترانه ها جای می گیرد. نوع موسیقی كه توسط تنبور اجرا می شود و اشاره به شخصیت های اسطوره ای و تاریخی، مبین این حقیقت است كه قوم كرد و فرقه اهل حق پیوند دیرینه خود با كشور ایران را تاكنون حفظ كرده اند و همواره بر آن تاكید دارند. بررسی كلام ترانه های مزبور، مشخص می كند كه هر ترانه مضامین ملی را در قالب كلمات خاصی بیان كرده است، از جمله نام ایران ،ایرانی بودن، آریایی بودن، اشاره به دین اسلام و قرآن به عنوان دین رسمی و ذكر اسطوره های ایران باستان كه تمامی نمادهای ارایه شده در این ترانه ها در چارچوب فرهنگ و سنت این قوم سیر می كنند..
به طور كلی آنچه از بیان مفاهیم ملی در قوم كرد و رابطه این مفاهیم با یكدیگر قابل استنباط است، در پرتو چگونگی اعتقاد و نگرش فرهنگی كردها به هویت و منشاء ایرانی خود، بهتر قابل درك است.
با مقایسه ترانه های مورد نظر و ترانه های مرسوم و متداول قومی می توان چگونگی ارتباط آنها با یكدیگر و وجود ااشتراك یا افتراق آنها(از نظر كلام، فرم، بیان و درونمایه قومی ملودی) را مشخص كرد.
در ترانه وطن، فرم و جمله بندی ترانه دارای دو بخش (فراز و فرود) است. گردش ملودی در این ترانه مشابه و مطابق با یكی از ترانه های معروف كردی در آواز دشتی به نام (ئاگروارانه)است. سادگی و روانی ملودی نیز همانند سایر ترانه های این منطقه است. ضرباهنگ ها و تاكیدهای موجود در ترانه نیز منطبق بر حس درونی موسیقی كردی می باشد.

منبع: اینترنت

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: پی سی سیتی]

[مشاهده در: www.p30city.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 7118]