در نقد زبان باز مطرح شد /زبان فارسي نيازمند جمله سازي است نه واژه سازي

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: در نقد زبان باز مطرح شد /زبان فارسي نيازمند جمله سازي است نه واژه سازي
نشست نقد و بررسي كتاب جديد داريوش آشوري با عنوان "زبان باز؛پژوهشي درباره‌ زبان و مدرنيت" عصر ديروز با حضور علي محمد حق شناس، كامران فاني و علي صلحجو در شهر كتاب برگزار شد.

به گزارش خبرنگار مهر، در ابتداي اين نشست علي محمد حق شناس با اشاره به دوستي ديرينه خود با داريوش آشوري گفت: من از محضر آشوري بهره هاي فراوان برده ام اما بايد اعتراف كنم وقتي كتاب زبان باز را خواندم دلم مي خواست كه در جلسه نقد و بررسي آن شركت نكنم و در عين حال بسيار فكر كردم كه چه كار كنم كه آشوري به خاطر برخي انتقادها بر يك كتابش مورد بي توجهي هم قرار نگيرد.

تاثيري آشوري بسيار چشمگير است

وي در بخش نخست سخنانش درباره داريوش آشوري و آثارش گفت: به راستي بايد بگويم كه او انساني شريف و دردمند است و هميشه درگير مسئله هاي ادبي و فلسفي بوده و روشنفكري است كه با جرات مي انديشد، به نتيجه مي رسد و نتايج انديشه هايش را شجاعانه بيان مي كند. تاثيري كه وي از رهگذر انبوه مقالات و رساله ها و ... در جامعه ما گذاشته بسيار چشمگير است.

حق شناس با بيان اينكه كتاب آشوري را پنج شش بار از اول تا آخر خوانده است افزود: نخسين اشكال كتاب در عنوان آن است. آشوري با آن وجه از زبان سر و كار دارد كه جلوه نظاممند زبان محسوب مي شود نه جلوه تاريخمند آن و نكته اينجاست كه در نظاممندي نمي توان گفت كه "زبان فارسي زبان بازي هست" و از اين لحاظ طرح موضوع "زبان باز" دچار نوعي تناقض است، به خصوص آن نوع زباني كه او در نظر دارد يعني زباني در خدمت انديشه، دين و فلسفه. فكر مي كنم توجه آشوري به زبان پويا در مقابل زبان ايستا است، زباني كه دائماً با نيازهاي تازه روبرو مي شود.هر چه زبان را بازتر فرض كنيم به عرصه هرمنوتيك نزديكتر مي شويم و در آنجا به تفسير و تحليل نياز داريم اما زبان مدرن زباني است كه منظم و بسته است.

زبان كتاب گرفتار نوعي خودشيفتگي و خودمشغولي است

اين زبان شناس اضافه كرد: اشكال ديگر كتاب در ساختار فيزيكي آن است. 18 صفحه از "زبان باز" را درآمد و 28 صفحه اش را نيز كتابشناسي، منابع و مآخذ و ضميمه شكل مي دهد. به عبارت ديگر 46 صفحه از اين كتاب 112 صفحه اي خرج مخلفات شده است. اشكال سوم به زبان و سبك كتاب مربوط است. زبان اين كتاب گرفتار نوعي خودشيفتگي و خودمشغولي است و زباني است كه مي كوشد با زبان كساني كه در ساخت علم و ادب قلم به دست اند متفاوت باشد و بيشتر شبيه سبك سخنان پيامبران و ايدئولوگهاست كه اين هم در عرصه هاي صرفي و هم نحوي كتاب مشهود است.

مشكل واژه سازي در زبان فارسي با تاكيد بر صرف اشتقاقي قابل حل است

وي گفت: اشكال ديگر متوجه محتواي كتاب است. كتاب بيش از همه به طرح مشكلات زبان فارسي مي پردازد تا ارائه راه حل براي آنها. در واقع، فقط صورت مسئله بيان مي شود و تنها در چهار صفحه آخر كتاب است كه طرحهايي پيشنهادي مطرح مي شود. نكته ديگر به تمايزي بر مي گردد كه آشوري ميان زبان طبيعي و زبان گفتار و نوشتار قائل است. او مي گويد كه زبان طبيعي زبان بسته اي است و زبان نوشتاري زبان بازي است. ديگر اينكه كتاب مي خواهد ما را به اين نتيجه سوق دهد كه مشكل زبان فارسي كمبود واژه است در حالي كه ساختن واژه يك واجب كفايي است كه تنها و تنها از طريق تاكيد بر صرف اشتقاقي در برنامه هاي آموزشي قابل حل است.

حق شناس افزود: مشكل زبان فارسي اين است كه متعلق به جامعه اي سنتي است كه در سنت خود هيچ مشكلي نداشته اما چون سنتي است تغيير و پويش چنداني نداشته است. يكي از عوارض تاسف بار و وحشتناكي اين وضعيت كنوني جامعه ايران كه بر بستر مدرنيت قرار گرفته اين است كه ما به تعداد موقعيتهاي تازه زبان تخصصي نداريم. اگر چنين بسترهايي وجود مي داشت واژه سازي هم عنداللزوم بايد صورت مي گرفت.

آشوري در "زبان باز" به وسواس كلمه دچار است

در ادامه اين نشست كامران فاني ويراستار و پژوهشگر ادبي نيز با اشاره به سير تحول فكري داريوش آشوري گفت: او ابتدا در قلمرو انديشه سياسي قلم مي زند بعد اجتماعي بعد فلسفه و در نهايت هم به زبان مي رسد. اين سير در كارهاي آشوري هم خودش را نشان داده و به عقيده من او در نهايت به وسواس كلمه دچار شده است. يكي از مشكلات كساني كه بر زبان بسيار تكيه دارند همين است كه زبان را از موضوعي خودآگاه به موضوعي ناخودآگاه تبديل مي كنند و ديگر غير از زبان چيزي نمي بينند.

وي افزود : لب مطلب كتاب "زبان باز" اين است كه ما براي شناخت مدرنيت و براي موفق شدن در آن نيازمند حل مشكل زبانيمان هستيم و نه مشكلات ديگر و به همين خاطر است كه آشوري شروع به واژه سازي مي كند حال آنكه مشكل زبان با واژه حل نمي شود. كوچكترين واحد انديشه جمله است نه واژه. چيزي هم كه ما نياز داريم جمله سازي است نه واژه سازي كه اين كار هم نياز به تفكر دارد.

فاني اضافه كرد : مشكل ما مشكل لفظ نيست مسئله اصلي مفهوم سازي است. اگر مشكل پريشان انديشي هم داريم به اين خاطر است كه نمي توانيم مفهوم سازي كنيم. ما مشكل انديشيدن داريم كه تابع پارامتراي مختلف سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي است.

در پايان اين نشست علي صلحجو - منتقد ادبي - نيز با بيان اينكه "طرح پژوهشي كتاب "زبان باز" بر خلاف آنچه آشوري معتقد است بسيار ساده، طبيعي و بديهي است" گفت : من به هيچ وجه نتوانستم اين كتاب را به عنوان اثري جديد بخوانم. آشوري در اين تز مي خواهد نشان دهد وقتي كه جامعه پيشرفت مي كند بازتابش در زبان نمود مي يابد. او چگونگي غني شدن زبانهاي مدرن (از جمله فرانسه، انگليسي و آلماني) را نشان داده اما از اين نكته غافل مانده كه همين زبانها از واژه هايي كه از زبان يوناني وارد زبان لاتيني شده بود وام گرفتند و بر غنايشان افزوده شد و به همين دليل بود كه وقتي اروپا خواست به مدرنيت پا بگذارد بستر زباني براي آن فراهم بود.

فاصله اي كه آشوري ميان زبان طبيعي و زبان علمي قائل است پذيرفتني نيست

وي افزود : علاوه بر اين آشوري در مفهوم زبان طبيعي و زبان علمي را مطرح مي كند و ميانشان هم شكافي عميق ايجاد مي كند. من واقعاً نمي دانم زبان فارسي تا كجا طبيعي است و از كجا به بعد علمي مي شود و ادعاي آشوري برايم پذيرفتني نيست.

در اين نشست تعدادي ديگر از پژوهشگران حوزه زبان از جمله محمدعلي نجفي، تهمورث ساجدي و علي موسوي گرمارودي نيز حضور داشتند.
چهارشنبه 13 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 81]