محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1827921460
نيساري نسخه عصر حافظ را زير سؤال برد
واضح آرشیو وب فارسی:سایت ریسک: نيساري نسخه عصر حافظ را زير سؤال برد خبرگزاري فارس: سليم نيساري عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي نسخه عصر حافظ را زير سؤال برد و گفت: ارزيابي معيار شايستگي و دقت و امانت كاتب و صحت متن درباره دستنويس علا با 63 اشتباه در 48 غزل اعتبار اين نسخه را در سطح بسيار نازلي قرار مي‌دهد. به گزارش خبرنگار فارس، تحقيقات انجام‌شده در حوزه حافظ‌پژوهي، به‌ويژه متأخرترين آنها، نقش تعيين‌كننده‌اي را در برداشتن نخستين گام در فعاليت‌هاي بعدي به عهده مي‌گيرد. در اين بين، انتشار دفتر «دگرساني‌هاي حافظ» گامي بلند از سليم نيساري است كه پژوهندگان و نسخه‌شناسان اين حوزه را از مطالعه آن گزيري نبوده است. در زير گفت‌وگوي سليم نيساري، عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي را با خبرنگار فارس و رئيس روابط عمومي فرهنگستان مي‌خوانيد كه به مناسبت انتشار كتاب «غزل‌هاي حافظ» بر اساس نخستين نسخه يافت‌شده از زمان حيات شاعر انجام شده است. * به‌طوري‌كه اطلاع داريد در تاريخ هفتم بهمن 1387 در فرهنگسراي نياوران برنامه‌اي اجرا شد به‌منظور رونمايي از كتابي زير عنوان غزل‌هاي حافظ ، نخستين نسخه يافت‌شده از زمان حيات شاعر. آيا شما اين كتاب را ملاحظه كرده‌ايد؟ بلي اين كتاب را ديده‌ام. واقعيت اين است كه گاهي بعضي از كتابهايي را كه ازطرف مؤلفان يا ناشران يا روابط عمومي فرهنگستان زبان و ادب فارسي به بنده هديه مي‌شود در قفسه كتاب‌هاي خودم قرار مي‌دهم و مترصد فرصتي مي‌مانم كه بتوانم آن كتاب‌ها را مطالعه كنم. اما اگر كتابي در باب يك نسخه خطي كهن از ديوان حافظ به دست بياورم ديگر آن را در صف انتظار قرار نمي‌دهم و نخستين دقايق آمادگي ذهن خود را براي مطالعه آن مصروف مي‌كنم. * ممكن است نخستين احساس و واكنش ذهن خودتان را نسبت به اهميت و ارزش كتاب غزل‌هاي حافظ بيان كنيد؟ نخستين احساس من با مشاهده عنوان كتاب (غزل‌هاي حافظ) اين بود كه تصور كردم اين كتاب حاوي همه غزل‌هاي حافظ است. قطر كتاب هم چنين تصوري را تلقين مي‌كرد، ولي با مشاهده فهرست غزل‌ها در آغاز كتاب كه به رقم پنجاه ختم مي‌شود حدس زدم كه تنها پنجاه غزل از حافظ در اين كتاب درج شده‌است. پس از ادامه بررسي معلوم شد كه رقم رديف 2 در فهرست تنها معرف يك بيت است و رديف 37 و 38 هم متعلق به يك غزل معين است كه دو بار كتابت شده‌است. به‌اين‌ترتيب، با حذف رقم 2 و تغيير رقم 38 به رديف 37 مكرر شمار واقعي تعداد غزل‌هاي مندرج در اين كتاب 48 غزل مي‌شود. * در جريان جشن رونمايي كتاب يكي از مجريان برنامه از قول شما اظهار كرده‌بود كه شما صحت تعلق اين كتاب را به زمان زندگي حافظ تأييد كرده‌ايد. آيا درباره اين مطلب توضيحي داريد كه اضافه كنيد؟ اكثر كاتبان نسخه‌هاي خطي در پايان دستنويس خود نام خود و تاريخ ختم كتابت نسخه و گاهي هم نام شهر و محل كتابت را قيد مي‌كنند. تاريخ كتابت معمولاً با عبارت عربي، رقم آحاد و عشرات و مآت را مشخص مي‌سازد. در بعضي از نسخه‌ها استثنائاً تاريخ كتابت به عدد نوشته شده. ضمناً نسخه‌هايي از ديوان حافظ وجود دارد كه يك يا چند صفحه از آخر نسخه مفقود شده و رقم و تاريخ كتابت آنها مشخص نيست. از چنين نسخ در شرايطي استفاده شده‌است كه تعلق آنها به قرن نهم به‌وسيله كارشناسان نسخ خطي مورد تأييد قرار گرفته‌باشد. در دفتر دگرساني‌ها كه مستند به پنجاه نسخه خطي است، هفت نسخه بي‌تاريخ نيز به اين جهت جزو منابع منظور شده‌است كه تعلق اين نسخه‌ها به سده نهم هجري، پس از بررسي‌هاي لازم به‌وسيله كارشناسان نسخه‌هاي خطي، تأييد شده‌است. مدركي كه تاريخ كتابت اين نسخه مورد بحث را ارائه مي‌دهد قطعه شعري است سروده كاتب اين بياض كه نامش علامرندي است و در آن قطعه است كه مي‌خوانيم: «در سنه اثني و تسعين بود از هجر نبي در محرم اين محرر شد به رسم يادگار» آقاي علي فردوسي كه مقدمه‌اي نسبتاً با تفصيل بر متن چاپي اين بياض افزوده‌است اين تاريخ مذكور در اين قطعه را به شكل 91 [7] نقل كرده‌است و حق بود روي جلد كتاب هم به همين صورت منعكس مي‌شد. گو اينكه افزودن رقم 700 در تاريخ كتابت اين نسخه نيز نيازمند بررسي دقيق قرائن و شواهد است. * ضمن چند قطعه و چند غزل كه كاتب در آغاز اين بياض از سروده‌هاي خود افزوده است مشخص مي‌شود كه نامش علامرندي است. آيا معلوم و مشخص است كه كاتب اين بياض را در شهر مرند كتابت كرده يا در شهري ديگر؟ از آن مقدار اشعاري كه اثر طبع خود علامرندي است و در اين بياض نقل شده‌است جز موضوع تحرير اين بياض و آماده ساختن آن به‌منظور پيشكش به شخصيتي كه نامش تصريح نشده و اعتذار از تأخير و افزودن آن بيتي كه به تاريخ كتابت بياض مرتبط است هيچ اطلاع اضافي‌اي از جريان زندگي علا كه سودمند باشد ــ جز ديداري از شهر تبريز ــ زياد دريافت نمي‌شود. ولي نويسنده مقدمه براي متن چاپي اين بياض مي‌نويسد كه شواهد درون‌متني به اين گمان دامن مي‌زنند كه علامرندي خود در دهه‌هاي پاياني قرن هشتم در شيراز به سر مي‌برده و ظاهراً از معاشران حافظ بوده‌است. مستمسك ايشان براي چنين گماني عبارت از غزلي است كه به قول ايشان علا «در آن با حسرت از سرمنشأ خود ياد مي‌كند» آن غزل چنين است: «آه كـآن لعــل شـكــرريــز مـــرا يــاد آمـد وآن ســر زلف دلاويـز مـرا يـاد آمد مطربا سـاز نـو از پـرده عـشـان بـسـاز كه حديث طرب‌انگـيز مــرا ياد آمد سـاقيـا جــام ميـَم ده كـه به يـاد لب او مـي لعل شكـرآمـيز مــرا يــاد آمد چون صبـا صبحدم از نافه چيني دم زد بوي آن سنبل گلـريز مـرا يـاد آمد سخـن خـوبي فـردوس برين مي‌گـفتند خـوشـي خـطه تبريز مرا يــاد آمـد صبحـدم چون ز فـراق تو علا مـي‌نـاليد نـالـه مـرغ سحرخيـز مرا يــاد آمـد نويسنده مقدمه براي متن چاپي اين بياض در همين صفحه كه اين غزل علا را نقل كرده مي‌نويسد: از اين غزل چنين پيداست كه علا در هنگام گردآوري و نوشتن بياض از ديار خود به دور بوده و با حسرت از آن ياد مي‌كرده‌است. او به‌صراحت نمي‌گويد در اين زمان در كدام شهر مي‌زيسته، اما با توجه به ذكر اشعار فراواني از جلال عضد يزدي و چند قطعه از شاه شجاع و نيز نقل غزل‌هاي حافظ ـ كساني كه در همين روزگاران در شيراز مي‌زيسته‌اند ـ احتمال اقامت او در اين شهر بيشتر از هر شهر ديگر است. نتيجه‌گيري از مضمون ابيات غزل و همچنين تصور لزوم اقامت كاتب در شهري كه از ديوان شاعري منسوب به آن شهر اشعاري نقل مي‌كند هر دو تصور مورد سؤال است. اولاً در غزلي كه نقل شد به ياد آوردن لعل شكرريز يا سنبل گلريز و نظاير آن كه از مضمون‌هاي متداول به اصطلاح فراق در شعر غزلسرايان است ممكن است معلول مسافرت يا غيبت ممدوح يا معشوق باشد، ولي فرضاً در مصرع «صبحدم چون ز فراق تو علا مي‌ناليد» عبارت «فراق تو» را مطلقاً به معني دور شدن شاعر از شهر مرند و با حسرت ياد كردن از سرمنشأ خود نمي‌توان تصور كرد. ثانياً كتابت اشعاري از جلال عضد و 48 غزل از حافظ و چند قطعه از شاه شجاع كه براي يك كاتب عادي بيش از يك ماه وقت نمي‌گيرد، دليل نمي‌شود كه كسي فرض كند كه كاتب اين بياض در دهه‌هاي پايان قرن هشتم (يعني بيست ـ سي سال) در شيراز به سر مي‌برده و از معاشران حافظ بوده‌است. * در مورد دستنويس علا مرندي چگونه قضاوت مي‌كنيد؟ دكتر نيساري: ضبط همه كلمات و عبارات اين 48 غزل با چاپ خانلري مقايسه شده و اختلاف بين آنها در صفحه مقابل تصوير متن غزل‌ها قيد گرديده‌است. در مقدمه مصحح جمع اين اختلاف‌ها در 48 غزل 335 مورد تصريح شده‌است و از آن ميان 63 مورد آن‌هايي هستند كه مصحح در ضمن معرفي ضبط علا اين عبارت را افزوده‌است كه «ضبط علا در هيچ‌يك از نسخه‌هاي خانلري نيست». براي بنده كار زائدي است كه دوباره متن دستنويس علامرندي را با چاپ خانلري و يا دفتر دگرساني‌ها مقابله كنم. بااين‌حال فكر مي‌كنم كه تعداد اختلاف با متن خانلري بيش از 335 مورد باشد، زيرا با همان نگاه ساده به اولين غزل‌ها، مثلاً در غزل شماره 3 متوجه شدم كه در ذيل عنوان :اختلاف‌ها» سه رديف از قلم افتاده‌است كه عبارت باشد از: 6/ كه ره صومعه تا، 7/ منتظريم، 8/ رقم نيك. در باب آن 63 اختلاف هم واقعيت اين است كه تقريباً همه اين ضبط‌‌ها در بياض علا مبين اشتباه‌هاي دست‌نويسي كاتب است، ولي خواننده توضيحات مصحح با ملاحظه اين عبارت كه «ضبط علا در هيچ‌يك از نسخه‌هاي خانلري نيست» ممكن است تصور كند كه ضبط علا واجد چنان امتياز و برتري‌اي است كه هيچ‌يك از 14 نسخه خطي منبع چاپ خانلري به آن حد از اعتبار و صحت نمي‌رسد. ارزيابي معيار شايستگي و دقت و امانت كاتب و صحت متن درباره دستنويس علا با 63 اشتباه در 48 غزل اعتبار اين نسخه را در سطح بسيار نازلي قرار مي‌دهد. * آيا خود مصحح اين غزل‌ها و نويسنده مقدمه متوجه اين نقص و كيفيت نازل دستاورد كاتب شده و آن را پذيرفته است؟ تصور مي‌كنم مصحح در اين صدد نبوده است كه يك گزارش پژوهشي علمي بي‌طرفانه درباره ارزيابي اين نسخه ارائه بدهد. درباره اين 63 مورد اشتباه دست‌نويسي هم شايد واقعاً هريك از آنها را ضبطي منحصربه‌فرد و مزيت و امتيازي براي نسخه علا مرندي پنداشته است. براي نمونه دو بيت از ضبط‌هاي منحصربه‌فرد علا را با چاپ خانلري و ضبط دفتر دگرساني‌ها مقايسه كرده و دلايلي براي ترجيح ضبط علا اقامه كرده‌است. يكي از آن موارد مربوط به مقايسه اين دو قرائت است: روايت علا: با مدعي بگوئيد احوال عشق و مستي چاپ خانلري و نيساري: با مدعي مگوئيد اسرار عشق و مستي به تصور مصحح اين بياض كه روايت علا را تفسير كرده‌است تمام توجه شاعر و پيام بيت متمركز است در وضع و حال «مدعي» حتي در لحظه مرگ او كه به عقيده مصحح نسخه، حافظ به روش بزرگ‌منشانه و به سيرت خيرخواهي در لحظه مرگ مدعي، نگران وضع و حال اوست و توصيه مي‌كند كمي از احوال عشق و مستي با او صحبت كنيد تا بي‌خبر از دنيا نرود. مصحح در مورد اختلاف بين دو روايت مي‌نويسد: ... من تركيب «حال» را با «مستي» طبيعي‌تر مي‌بينيم. به‌علاوه مدعي شايد هرگز نتواند گيرنده مناسبي براي «اسرار عشق و مستي» باشد. مصحح با همين جمله آخر به ايراد خودش جواب داده است، زيرا به همين دليل كه مدعي اين ظرفيت را ندارد كه محرم اسرار باشد حافظ هم گفته‌است كه: «با مدعي مگوئيد اسرار عشق و مستي». ضمناً اين قرائت طبق گزارش دفتر دگرساني‌ها ضبط 32 نسخه است و روايت علا (با مدعي بگوئيد) تنها ضبط 3 نسخه است. مصحح در بيت ديگر روايت علا را با ضبط دفتر دگرساني‌ها مقايسه كرده‌است: ضبط دفتر دگرساني‌ها: حافظ نديد اول وين غم گرفت مهمل كز اوج سربلندي افتد به چاه پستي روايت علا: حافظ بديد اول وين غم گرفت مهمل كز اوج سربلندي افتد به خاك پستي مصحح براي اثبات ترجيح روايت علا مي‌نويسد كه: بهتر آن است كه عبارت «بديد اول» را به‌صورت «به ديدِ اول» به معني در اولين نگاه خواند و به اين تعبير از بيت رسيد: حافظ در نگاه اول اين غم را كه از اوج سربلندي به چاه پستي خواهد افتاد چندان جدّي نگرفت. وقتي مصحح فعل «بديد» را در عبارت «بديد اول» به‌صورت «به ديدِ اول» خوانده ناچار شده است كه عبارت «وين غم» را به شكل «اين غم» معني كند و نقش حرف «و» ربط را كه بين دو فعل قرار مي‌گيرد ناديده بينگارد. نكته ديگر اينكه در معني كردن شعر به روايت علا به‌جاي اينكه از خود كلمات به ضبط علا استفاده كند به‌جاي افتد «به خاك پستي» ضبط دفتر دگرساني‌ها «افتد به چاه پستي» را نقل كرده است. پس از مقايسه دو روايت متفاوت درباره هريك از دو بيتي كه نقل شد ملاحظه مي‌شود كه مصحح با اعتماد خاطر مي‌نويسد كه منصفانه ضبط علا... بر روايت‌هاي خانلري و نيساري برتري دارد. اگر چنين مقايسه‌هايي را نسبت به غزل‌هاي ديگر نيز انجام دهيم، در اغلب موردها به همين نتيجه خواهيم رسيد. هيچ‌كس به‌جز حافظ نمي‌تواند اين‌چنين از خود او حافظانه‌تر شعر بگويد يا شعر او را حافظانه‌تر دستكاري كند. (ص 59) البته بنده هم اين عمل دستكاري در شعر حافظ را در روايت‌هاي منحصربه‌فرد ضبط علا تأييد مي‌كنم، با اين توضيح كه همه اين دستكاري‌ها را بايد زير عنوان «اشتباه‌هاي دست‌نويسي» قلمداد كرد. اين است تنها چهار مثال از آن 63 روايت: رديف 2: بر در ميخانه عشق اي ملك آهسته رو؛ به‌جاي «تسبيح‌گو» رديف 4: روي بگشاي كه بلبل به فغان مي‌گويد؛ به‌جاي «گوش‌بگشاي» رديف 8: تا نرگس تو با ما گويد هنوز مستي؛ به‌جاي «رموز مستي» رديف 11: آنجا جز آنكه جان بگذارند چاره نيست؛ به‌جاي «جان بسپارند» انتهاي پيام/
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: سایت ریسک]
[مشاهده در: www.ri3k.eu]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 357]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها