دانش - بازگشت كوكوي آسيايي به ايران

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: دانش - بازگشت كوكوي آسيايي به ايران
دانش - بازگشت كوكوي آسيايي به ايران

علي ترك قشقايي:كوكوي آسيايي (Asian Koel) براي سومين‌بار در ايران مشاهده شد. از سال‌هاي گذشته فقط دو گزارش مشاهده از اين پرنده در ايران موجود است. يكي مربوط به مشاهده آن در 29 ژانويه 1975 ميلادي در يك باغ در شهر چابهار استان سيستان و بلوچستان و ديگري مربوط به 25 فوريه 1976 ميلادي در منطقه حفاظت شده حرا در استان هرمزگان است. سومين گزارش نيز توسط آرش قدوسي از انجمن طرح سرزمين در تاريخ 21 نوامبر 2007 ميلادي در سواحل شمالي جزيره هنگام در استان هرمزگان ارائه شده است. جالب است بدانيد كه هر زمان كه اين‌گونه در ايران مشاهده شده است در جنوب‌شرقي آسيا به‌ويژه كشور پاكستان وضعيت جوي ناپايداري مانند توفان‌هاي منطقه‌اي حكمفرما بوده است.

كوكوي آسيايي (Eudynamys scolopacea) پرنده‌اي از خانواده كوكوها (Cuculidae) است كه در سال 1758 ميلادي توسط لينه (Linnaeus) نامگذاري شده است و 15 زيرگونه دارد.
كوكوي آسيايي (Common Koel) يك‌گونه كاملا رايج و جوجه‌آور در استراليا، فيليپين، چين، جنوب و جنوب شرقي آسيا، هند، نپال و پاكستان است كه در فهرست سرخ اتحاديه جهاني حفاظت (IUCN) در وضعيت «كمبود داده» (Least Concern) قرار دارد، يعني اطلاعات كمي براي طبقه‌بندي حفاظتي آن موجود است. ولي به‌طور كلي در خطر يا مورد تهديد نيست. اين‌گونه پراكنش وسيعي دارد به‌طوري كه گستره حضور آن را تا 10 ميليون كيلومتر مربع تخمين مي‌زنند.
كوكوي آسيايي با دم بلند، بال‌هاي كوتاه، منقار ضخيم سبز متمايل به زرد براق، چشم‌هايي قرمز و 45 سانتي‌متر طول در شناسايي پرنده‌اي غيرقابل اشتباه است. اين پرنده در نگاه اول، در پرواز يا در حالت نشسته مانند يك پرنده شكاري كوچك مثل قوش به نظر مي‌رسد اما با كمي دقت وجوه تمايز آن نمايان مي‌شود. جنس ماده بدني به رنگ قهوه‌اي شاه بلوطي يكنواخت با خال‌هاي ريز و سفيد و جنس نر بدني يك‌دست سياه با درخششي آبي دارد.
اين پرنده گونه‌اي گرمسيري و درخت زي است كه در جنگل‌هاي كم تراكم، مزارع و حومه شهرها يافت مي‌شود. مهاجر يا نيمه مهاجر است و در زمستان‌ها به مناطق گرمتر مهاجرت مي‌كند. توانايي بالايي در تشكيل گروه در نواحي جديد دارد، به‌طوري كه اولين‌بار در سال 1980 ميلادي به صورت تصادفي به سنگاپور وارد شد و امروز گونه‌اي كاملا رايج و فراوان است.
پرنده‌اي همه‌چيزخوار است و حشرات، كرم‌هاي درختي، تخم پرندگان ديگر و مهره‌داران كوچك را مورد استفاده قرار مي‌دهد. اما كوكوهاي بالغ اغلب ميوه‌خوارند. پرنده‌اي پر سر و صداست كه چندين نوع صداي مختلف دارد و بيشتر، صبح‌هاي زود اين صداها را از خود در مي‌آورد و به دليل همين صداها به اين نام شهرت يافته است. واژه (Koel) در زبان هندي به معني «بلبل» يا «هزاردستان» است كه به دليل ملودي صداي آنهاست. در شرق استراليا در زبان محاوره به آن مرغ باران (Rainbird) يا مرغ توفان (Stormbird) مي‌گويند. زيرا تصور مي‌شود كه از قبل بارش، باران را خبر مي‌دهد.
اين پرنده مانند برخي گونه‌هاي انگل خانواده كوكوها آشيانه نمي‌سازد و تخم‌هاي خود را در آشيانه ساير گونه‌هاي پرنده مي‌گذارد و اجازه مي‌دهد كه جوجه‌هايش توسط پدر و مادر خوانده جديد پرورش يابند. كوكوي آسيايي به‌طور گسترده آشيانه كلاغ‌ها به‌ويژه كلاغ‌هاي هندي (House Crows) و كلاغ‌هاي جنگلي (Jungle Crow) و گونه‌هاي مختلفي از عسل‌خوارها (honeyeaters) را مورد غارت قرار داده و اغلب آنها را به عنوان ميزبان انتخاب مي‌كند. گاهي اوقات بين كوكوهاي نر براي جفت‌گيري با يك ماده رقابت شكل مي‌گيرد. هنگامي كه يك كوكوي نر آشيانه فعال و مناسب يك كلاغ را مي‌يابد، از غيبت والدين (كلاغ نر و ماده) استفاده كرده و با صداي بلند خويش هر كوكوي ماده‌اي در نزديكي‌اش باشد را براي تخمگذاري در آشيانه آنها فرا مي‌خواند. در بين پرنده‌شناسان هميشه اين سوال مطرح بوده كه چرا كلاغ‌ها وقت خود را صرف نگهداري و پرورش يك جوجه عجيب و غريب (جوجه كوكوي آسيايي) مي‌كنند؟
جوجه كوكوي آسيايي هميشه در رقابت با جوجه كلاغ‌ها پيروز نيست و گاهي موفق به بيرون كردن آنها از آشيانه نمي‌شود. كوكوهاي آسيايي نابالغ از نظر ظاهري مانند كوكوي ماده بالغ بوده با اين تفاوت كه رنگ چشم آنها قرمز نيست بلكه چشم‌ها به رنگ قهوه‌اي است و در ابتدا صدايي مانند صداي كلاغ‌ها دارند ولي به مرور زمان صداي اصلي خود را باز مي‌يابند.
كلاغ‌ها رفتاري به شدت اجتماعي دارند، در بين آنها پديده تهاجمي «اوباش گري» (mobbing) كامل شناخته شده است كه گاهي اوقات و اغلب دامنگير كوكوي آسيايي ماده مي‌شود. كوكوي ماده اغلب هنگام تخمگذاري در آشيانه كلاغ‌ها مورد تهاجم آنها قرار مي‌گيرد و در صورتي كه نتواند از مهلكه فرار كند كاملا بي‌دفاع است.
استان‌هاي سيستان و بلوچستان و هرمزگان غربي‌ترين محدوده پراكنش اين‌گونه است. توليد مثل آن تا به حال در ايران گزارش نشده است. اگرچه در نزديكي مرز ايران در دره ايندوس (Indus Valley) در استان سند (Sind) در كشور پاكستان جوجه‌آوري مي‌كند. اين پرنده در كشورهاي ايران، عمان و امارات گونه‌اي سرگردان (Vagrant) محسوب مي‌شود. گزارش كوتاه اين مشاهده در مجله پودوسس (Podoces Journal)، مجله پرنده‌شناسي آسياي مركزي و غربي توسط آرش قدوسي و دلارام عشايري به زودي منتشر خواهد شد.
علاقه‌مندان به علم پرنده‌شناسي براي دريافت آن‌لاين مقالات اين مجله مي‌توانند به پايگاه اينترنتي آن (www.wesca.net) رجوع كنند. همچنين علاقه‌مندان به طبيعت و حيات‌وحش ايران مي‌توانند براي كسب اطلاعات بيشتر به پايگاه اينترنتي موسسه طرح سرزمين (www.plan4land.org) مراجعه كنند.
شنبه 19 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 210]