"باز شکست بخور" این بار آبرومندانه تر!

واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: در نظام آموزشی کنونی و در مدارس ایران امروز، عموماً داده ها واطلاعات بسیاری به دانش آموزان ارائه شده و سپس در امتحانات گوناگون، مورد ارزیابی قرار می گیرد. تا آنجا که می توان گفت که هم اکنون مبنای آموزش در اکثر مدارس ایران بر این نگاه مبتنی است که "حفظ کن و امتحان بده".
با این اوصاف احتمالاً پر بیراه نیست اگر این پرسش طرح شود که به راستی "مدرسه"ها واقعاً به چه کار می آیند و به کدامین دلایل است که تشکیلات عریض و طویلی در قالب مدارس گوناگون وجود دارند؟ یا به بیان دیگر اساساً فلسفه وجودی "مدرسه"ها چیست؟ اگر پایایی و پویایی هر جامعه ای را در گرو فرآیند جامعه پذیری کودکان امروز در نظر بگیریم، آنگاه شاید بهتر بتوان به این پرسشها در باب چیستی و چرایی مدرسه ها پرداخت.
احتمالاً نخستین و سرراست ترین پاسخ به این پرسشها چنین است: "کودکان به مدرسه می روند تا چیزهایی بیاموزند". اما به راستی این "آموختن" دقیقاً به چه معنایی می تواند باشد؟
در این راستا شاید بتوان به یک اعتبار به دو گونه و دو نوع رویکرد در آموزش قائل شد که عبارتند از آموزش مبتنی بر دانش و مهارت (Knowledge & Skill
در آزمونهای ورودی دانشگاه که قرار است دانش آموزان مدارس با شرکت در آنها امکان ادامه تحصیل در مقاطع آموزش عالی را بیابند نیز این مسئله تأثیرات خود را گذاشته است چرا که این آزمونها بیشتر از هر چیز بر تستهایی چهارگزینه ای تأکید دارند که سبب شده است تا خانواده ها گاه حتی سالها پیش از آنکه باید، بکوشند آمادگیهای لازم در تست زنی را - برای گذراندن آزمون ورودی دانشگاهها - در کودکان خود ایجاد کنند.
در آموزشهای مبتنی بر داده ها و محفوظات، افراد به دو دسته معلم و شاگرد تقسیم می شوند که یکی – معلم – "چیز"هایی را می داند و دیگری – دانش آموز – آن "چیز"ها را نمی داند و در نتیجه یکی به تمامی زبان (=گوینده) است و دیگری به تمامی گوش (=شنونده). ارتباط میان آن دو نیز ارتباطی یک سویه و مبتنی بر تک گویی (منولوگ) است. آنکه چیزی نمی داند باید گوش فرا دهد و در محضر استاد تلمذ کند تا آن "چیز"هایی را که استاد می داند، برای وی بگوید، یا به تعبیر بهتر داده های استاد را به خاطر بسپرد و حفظشان کند تا در برگه امتحانی اش همانها را عین به عین تحویل وی دهد.
در این رویکرد، میزان برای ارزیابی فرد، "نمره" و "عدد" است و در نتیجه آنکه بیشتر و بهتر آن "چیز"هایی را که معلم گفته است، حفظ کرده و در جلسه امتحان پس داده باشد، نمره ای بالاتر کسب می کند. بنابراین اشتباه کردن، پرسشگری و چون و چرا کردن و هر گونه مناقشه ای در سر کلاس و آنگاه که معلم همه "چیز"دان سخن می گوید، با چوب عتاب مواجه خواهد شد و کودک باید سر به راه باشد و چشم و گوش و ذهن خود را سراسر به آقا یا خانم معلم خود بسپرد.
در رویکرد دیگر که در آن آموزشها بر دانش (Knowing that & Knowing how
در اینجا رابطه، رابطه ای دو سویه و گفتمان غالب، کاملاً گفتگویی است که در آن معلم، بیشتر از آنکه نقش همه چیزدان را داشته باشد، خود نقشی - اگرچه کمی برجسته تر - در گفتگوها و رخدادهای جاری دارد. در این رخدادها و گفتگوها، "فرآیند"ها بیشتر از "فرآورده"ها و نتایج واجد اهمیتند. بنابراین در این رویکرد تأکید بسیاری بر مهارتهای ارتباطی و تعاملی و نیز مهارتهای اندیشیدن و پرسشگری می شود و به تبع آن کودک می آموزد که در طی "فرآیند مداوم و مستمر یادگیری"، با هر چیزی، به نحو فعالانه مواجه شده و نسبتی میان آن "چیز"ها با زندگی خود ایجاد کند.
همچنین در این رویکرد، "تمرین و تکرار" و نیز "اشتباه کردن" بخشی ضروری از فرآیند یادگیری اند که در خلال آنها، کودکان فقط "چیز"هایی را حفظ نمی کنند تا پس از امتحان و کسب نمره قبولی، آنها را به فراموشی بسپارند، بلکه گویی با هر آنچه می آموزند، نسبتی وجودی می یابند که چه بسا هرگز از آنها جدا نخواهد شد. "آموختن" مهارتهایی چون راه رفتن در دوران کودکی، رانندگی کردن و مانند آن به وضوح نمایانگر این ویژگی تمرین و تکرار توأم با اشتباه کردن است.
یکی از بهترین مثالها در این رابطه آموزش زبان انگلیسی در مدارس است که دست کم در برنامه های درسی دبیرستانها وجود دارد. به وضوح قابل مشاهده است که هر چند اطلاعات بسیاری در کلاسهای درس زبان انگلیسی به فارغ التحصیلان دبیرستانها ارائه می شود و آنها واژه های بسیاری را از بر می کنند اما باز توانایی استفاده از آن واژه ها و نیز نکات گرامری را در عمل نداشته و نمی توانند به راحتی به این زبان مکالمه و ارتباط برقرار کنند؛ در حالی که در آموزش مبتنی بر دانش و مهارت، فرد در نهایت می تواند از هر آنچه آموخته است در عمل نیز استفاده کند.
*عنوان این مطلب برگرفته از یکی از سخنان ساموئل بکت، نمایشنامه نویس، رمان نویس و شاعر ایرلندی است که گفته است: بارها سعی کردی، بارها شکست خوردی. باز سعی کن، باز شکست بخور، این بار آبرومندانه تر.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت رسیک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 200]