ره آورد مینوی

واضح آرشیو وب فارسی:سایت رسیک: مینوی با دقتی موشکافانه کتب مهمی را از کنج تاریک کتابخانه?ها گلچین نموده و همت بر تصحیح آنها می?گمارد ، البته گشاده دستی وی آنقدر مثال زدنی و ارزشمند است که گاه نسخه?هایی را مشترکا به تصحیح می رسانید و گاه نسخه?هایی را که به مشقت بدست آورده بود به دست دیگر دوستان برای تصحیح می?سپارد ، سه نکته?ی قابل توجه در تصحیحات مینوی وجود دارد که تصحیحات وی را در زمره?ی تصحیحات معتبر قرار می?هد ، اول انتخاب نسخ معتبر ، دوم انتخاب روش علمی و انتقادی در تصحیح متون ، سوم دقت نظر در تنظیم عبارات و صفحه بندی و حروفچینی

کتب زیر حاصل تلاشهایی مینوی در این عرصه است :

۱٫ دیوان‌ ناصر خسرو ، با همکاری‌ دکتر مهدی‌ محقّق‌، تهران‌، انتشارات‌ دانشگاه‌ تهران‌، ۱۳۵۳٫ ۲٫ شاهنامه‌ فردوسی‌ ، با همکاری‌ عباس‌ اقبال‌ آشتیانی‌، تهران‌، بروخیم‌، ج‌۱، ۱۳۱۳٫ ۳٫ نوروزنامه‌ : تألیف‌ خیام‌ نیشابوری‌، تهران‌، ۱۳۱۲٫ ۴٫ ویس‌ و رامین‌ : سرودة‌ فخرالدین‌ اسعد گرگانی‌، تهران‌، بروخیم‌، ۱۳۱۴٫ ۵٫ رساله‌ در امر مالیات‌ : تألیف‌ خواجه‌ نصیرالدین‌ طوسی‌، با همکاری‌ ولادیمیر مینورسکی‌ (مندرج‌ در Bsoas 1940 م‌ ـ ۱۳۲۱). ۶٫ مصنّفات‌ افضل‌ الدین‌ مرقی‌ کاشانی‌، با همکاری‌ یحیی‌ مهدوی‌، انتشارات‌ دانشگاه‌ تهران‌، ج‌۱، ۱۳۳۰، ج‌۲، ۱۳۳۷٫ ۷٫ عیون‌ الحکمه‌ : تألیف‌ ابن‌ سینا، تهران‌، دانشگاه‌ تهران‌، ۱۳۳۳٫ 8. تحریمة‌ القلم‌ : از سنائی‌ غزنوی‌ (مندرج‌ در فرهنگ‌ ایران‌ زمین‌، ج‌۵، ۱۳۳۵) 9. السعادة‌ و الاسعاد (چاپ‌ عکسی‌ از روی‌ خط‌ مینوی‌): تألیف‌ ابوالحسن‌ عامری‌، ویسبادن‌، ۱۳۳۶٫ 10. کلیله‌ و دمنه‌ : ترجمه‌ و انشای‌ نصرالله‌ منشی‌، تهران‌، دانشگاه‌ تهران‌، ۱۳۴۳٫ ۱۱٫ سیرت‌ جلال‌ الدین‌ مینکبرنی‌ : تألیف‌ شهاب‌ الدین‌ محمد خرندزی‌، تهران‌، بنگاه‌ ترجمه‌ و نشر کتاب‌، ۱۳۴۴٫ 12. تنسوق نامه‌ یا طب‌ اهل‌ ختا: تألیف‌ رشیدالدین‌ فضل‌ اللّه‌ همدانی‌، تهران‌، دانشکدة‌ ادبیات‌ و علوم‌ انسانی‌ دانشگاه‌ تهران‌، ۱۳۵۰٫ 13. وقفنامة‌ ربع‌ رشیدی‌ (چاپ‌ عکسی‌): تألیف‌ رشیدالدین‌ فضل‌ الله‌ همدانی‌، با همکاری‌ ایرج‌ افشار، تهران‌، انجمن‌ آثار ملی‌، ۱۳۵۰٫ ۱۴٫ احوال‌ و اقوال‌ شیخ‌ ابوالحسن‌ خرقانی‌ به‌ ضمیمة‌ منتخب‌ نورالعلوم‌، تهران‌، انجمن‌ آثار ملی‌، ۱۳۵۴٫ 15. نامة‌ تنسر : با همکاری‌ محمد اسمعیل‌ رضوانی‌، تهران‌، خوارزمی‌، ۱۳۵۴٫ ۱۶٫ اخلاق ناصری‌ : تألیف‌ خواجه‌ نصیرالدین‌ طوسی‌، با همکاری‌ علیرضا حیدری‌، تهران‌، خوارزمی‌، ۱۳۵۶٫ 17. البلغه‌ : تألیف‌ ادیب‌ یعقوب‌ کردی‌ نیشابوری‌، با همکاری‌ فیروز حریرچی‌، تهران‌، بنیاد فرهنگ‌ ایران‌، ۱۳۵٫ 18. داستان‌ سیاووش‌ از شاهنامه‌ فردوسی‌، تهران‌، مؤسّسة‌ مطالعات‌ و تحقیقات‌ فرهنگی‌، ۱۳۶۳٫
تهیه میکروفیلم : نسخه خطی

مینوی با بررسی نسخه های خطی کتابخانه های ترکیه ، موزه بریتانیا ، دیوان هند، دانشگاه کمبریج ، دانشگاه آکسفورد ، ادینبورگ و چستربیتی ، حدودا ۱۵۰۰۰ نسخه ی خطی را مورد مداقه قرار داد و از آن میان عکس و میکروفیلمهای فراوانی از آن نسخه?ها تهیه نموده و به ایران فرستاد که حاصل این تلاش را می?توان در فهرست میکروفیلمهای کتابخانه مرکزی دانشگاه ، کتابخانه ملی و کتابخانه?ی شخصی?اش نظارگر بود . در واقع می توان گفت هسته?ی اولیه بخش میکروفیلمهای کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران را که مجموعه?ای کم نظیر می?باشد ، میکروفیلم هایی تشکیل داده اند که مینوی تهیه نموده بود .
فهرست نگاری :

استاد مینوی اقدام به فهرستنویسی نسخه های خطی دیگر کتابخانه های کشور انگلیس و ترکیه نیز نموده اند که با کمال تأسف بیشتر این فهارس تا این لحظه به صورت مخطوط باقی مانده است . استاد ایرج افشار در باب دقت نظر مرحوم مینوی در برخورد با نسخه های خطی می گوید :

“در ایام اقامت مرحوم مینوی در انگلیس، آربری پیشنهاد همکاری در تنظیم فهرست نسخه های خطی فارسی کتابخانه چستر بیتی را به مینوی می دهد و حاصل این همکاری سه جلد فهرست منتشر شده در سال ۱۹۵۹ میلادی است،البته در این کار اشخاصی چون بلوشه ، روبینسون ، و ویلکنسون نیز سهیم بوده اند . مینوی تنها به دیدن نسخه و تشخیص خوب بودن آنها اکتفا نکرد چون عالم بود و دوستدار راستین علم ، یک یک نسخ را به طریق علمی و با وسواس و دقت خاص خویش در مطالعه می گرفت و نکته ها و دقایقی را که در هر یک تازه می یافت به اسلوب صحیح عالمانه بر روی اوراق مستقل یادداشت می کرد و بدین طریق مجموعه های کثیر و متعدد یادداشت و نوشته و منقولات از نسخ ترکیه فراهم کرد که خود خزانه ای است از معرفت و تحقیق و دریایی است از اطلاعات عالی و مهم در زمینه مباحث ایران شناسی و معارف اسلامی و طبعا مکمل آنچه در دوران اقامت در انگلستان فراهم کرده بود . “
مینوی سه بار به ترکیه سفر نموده است بار اول بین سالهای ۱۳۱۸ – ۱۳۲۴ شمسی که ریاست دبستان ایرانیان به وی واگذار شد و بار دوم در سال ۱۳۳۰ که برای شرکت در کنگره مستشرقین به استانبول رفت و بار سوم در سال ۱۳۳۴ شمسی تا سال ۱۳۴۰ شمسی که به سمت رایزن فرهنگی به ترکیه پای گذاشت .

استاد ایرج افشار در باب تجسس مینوی در کتابخانه های ترکیه می گوید :
” در کتابخانه های آن کشور سه شخص عالم بیش از هر کس دیگر از سر حوصله و تجسس به جستجوی علمی و دقیق پرداخته اند و آن سه نفر عبارتند از : هلموت ریتر آلمانی ، احمد آتش ترک و استاد علامه بزرگوار و نادر المثال مجتبی مینوی ایرانی که روانش شاد باد . “شایان توجه است که افراد دیگری چون حاجی خلیفه ، اسماعیل پاشا ، احمد تیمور ، فؤاد سزگین ، رمضان ششن و در نهایت از ایرانیان مرحوم سید عبدالعزیز طباطبائی و استاد توفیق سبحانی نیز از جمله ی بزرگانی بوده و هستند که در خزائن ترکیه به جستجو و بررسی نسخه های خطی پرداخته اند .

برخی از نتایج سفرهای مینوی و غور در کتابخانه ها در قالب مجموعه مقالاتی با عنوان ” از خزائن ترکیه ” در مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به چاپ رسیده که به قرار زیر است .

· از خزاین ترکیه . مجله دانشکده ادبیات تهران . سال ۱۳۳۵ ش ، ج ۴ ، ش ۲: ۴۲-۷۵ . · از خزاین ترکیه . مجله دانشکده ادبیات تهران . سال ۱۳۳۵ ش ، ج ۴ ، ش ۳ : ۵۳-۸۹ . · از خزاین ترکیه . مجله دانشکده ادبیات تهران . سال ۱۳۳۹ ش ، ج ۷، ش ۴ : ۱-۵۱ .
شاهنامه مینوی در مقالات متعدد خود در باب معرفی کتب مختلف به معرفی نسخه های خطی نفیسی که از آن کتابها ، مورد بررسی قرار داده بود می پرداخت .

مینوی با صبر و حوصله و عشق و علاقه?ای که در جستجوی نسخه های خطی مهم در کتابخانه های ترکیه به خرج داد توانست گنجینه های ارزشمندی از آثار قدما را از کنج تاریک کتابخانه های این شهر بیرون کشیده و به دست اهل تحقیق برساند .استاد ایرج افشار از باب نمونه می گوید :

” مگر نه آنست که ترجمان البلاغة رادویانی و سندبادنامه سمرقندی و ورقه وگلشاه عیوقی و کلیات سیف فرغانی که هرچهار از آثار ممتاز و مهم زبان فارسی است درین سی سال اخیر از زوایای فراموش شده کتابخانه های ترکیه به دست آمده است ”
از یادداشت های مینوی:

هر یک ار بزرگان عالم علم و سیاست و هنر که در این بیست ساله اخیر در گذشته اند از وجودهای نادری بوده است که دیگر نظیر آنها در ایران یافت نخواهد شد . مرحوم مستوفی الممالک ، مرحوم مشیر الدوله پیرنیا، مرحوم ذکا ء الملک غفاری ، مرحوم ادیب پیشاوری و مرحوم قزوینی و امثال آنان از بقایای کهن عهدی بودند که چشمه فضل وشرف وهنرشان هنوز نخشکیده است و هنوز کسانی یافت میشود که بی توقع نفع مادی عمر خود را وقف تحصیل علم و معرفت و بسط واشاعه هنر وخدمت کردن و خیر رساندن به نوع بنمایند. آن همت و آن کوشش و آن بلندی نظر و آن طرز تعلیم و تربیت که موجب پیدایش چنین مردانست ، امروزه از کیمیا و سیمرغ نایابتر شده است و اگر هنوز ظلمت همه جا را فرا نگرفته است به این علت است که باز عده انگشت شماری از آن بزرگان و بزرگواران بر قرارند. وای بر ما اگر این عده معدود نیز از میان ما بروند…

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت رسیک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 408]