ديابت ؛ تكرار آنچه بايد دانست

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: ديابت ؛ تكرار آنچه بايد دانست
* بي بي زهرا فاطمي نيري

بيماري قند يا ديابت شيرين از بيماريهاي مزمن شايع بدون واگيري است كه بر اساس اعلام بنياد امور بيماريهاي خاص بيش از 3

ميليون نفر در حال حاضر در ايران مبتلا به اين بيماري هستند و بر اساس برآورد سازمان جهاني بهداشت تا 25 سال ديگر اين تعداد بيش از 3 برابر خواهد شد.
ديابت بيماري پرخرجي است و عوارض حاد و مزمن بسياري دارد كه موجب ناتواني بسيار مي گردد. از عوارض مزمن آن مي توان به موارد زير اشاره كرد:
* آسيب به شبكيه چشم كه موجب كاهش بينايي و حتي كوري مي شود
* اختلالات عصبي
* افزايش فشار خون
* بيماريهاي قلبي عروقي
* اختلال در چربيهاي خون كه منجر به سكته و انسداد عروق به خصوص در پاها مي شود
* درگيري كليوي كه منجر به دياليز و گاهي لزوم پيوند كليه مي شود.
بيماري قند انواع مختلف دارد. ديابت نوع 1 معمولاً در بيماران جوانتر و لاغر ديده مي شود و مشخصه آنها ناتواني شديد لوزالمعده در توليد و ترشح ماده انسولين است.
انسولين در سوخت و ساز مواد قندي و نشاسته اي نقش اصلي را در بدن دارد و با كمبود آن قند جذب شده از غذاها در خون مصرف نشده و ميزان قند خون بالا مي رود و به ناچار از راه ادرار دفع مي گردد كه منجر به پرنوشي و پرادراري مي شود. در ضمن اختلال در تركيب چربيهاي خون نيز ايجاد مي شود كه موجب آسيب به عروق خوني در تمام اندامهاي بدن مي گردد. بيماران مبتلا به ديابت نوع 1 وابسته به انسولين تزريقي هستند، چون بدن آنها هيچ انسوليني توليد نمي كند، اين افراد در هنگام بيماري و جراحي به مراقبت خاص نياز دارند. به نظر مي رسد مبتلايان به اين نوع ديابت داراي استعداد ژنتيكي براي ابتلا به آن هستند و به عوامل آغازگر (ويروسها، سمها و ساير عوامل محيطي) كه باعث تحريك و تخريب ياخته هاي انسولين ساز لوزالمعده مي شوند، بسيار حساس هستند. بيماران مبتلا به ديابت نوع 2 معمولاً مسن تر (بيش از 40 ساله) و سابقه خانوادگي مثبت از ديابت دارند و معمولاَ چاق هستند. ديابت نوع 2 با كاهش ترشح انسولين و مقاومت محيطي نسبت به عمل آن مشخص مي شود. اين بيماران برخلاف مبتلايان به ديابت نوع 1 وابسته به انسولين تزريقي نيستند هر چند ممكن است به آن نياز داشته باشند. علاوه بر اين اگر بيماران نوع 2 ديابت وزن كم كنند احتمالاً نيازي به مصرف دارو نخواهند داشت. هيچ آزمايش قطعي براي افتراق بين نوع 1 و نوع 2 ديابت وجود ندارد و فقط شرح حال بيمار در اين مورد كمك كننده است. بسياري از بيماران مبتلا به ديابت نوع 2 در ابتدا بدون علامت هستند و معمولاً ديابت آنها در جريان بررسي يك بيماري ديگر يا هنگام پژوهشهاي بيماريابي كشف مي شود.
ديابت حاملگي نوع ديگري از بيماري قند است كه در 2 تا 5 درصد حاملگي ها رخ مي دهد. با افزايش سن مادر در هنگام بارداري احتمال وقوع آن افزايش مي يابد و در صورت درمان نشدن موجب بزرگي جثه، كم بودن قند خون، كم بودن كلسيم خون و يرقان جنيني مي شود. يك سوم مادراني كه در دوران بارداري به ديابت حاملگي دچار مي شوند بعدها به بيماري ديابت نوع 2 مبتلا خواهند شد. انواع ديگري از ديابت ممكن است به دنبال ساير بيماريها يا مصرف داروها به وجود آيند كه قبلاً تحت عنوان ديابت ثانويه خوانده مي شدند.
علايم بيماري ديابت نوع 2 كنترل نشده شامل پرنوشي، پرادراري، شب ادراري و كاهش وزن است. هر چند نيمي از آنها بدون علامت هستند و فقط شواهد آزمايشگاهي دارند.
بيماران نوع 1 معمولاًَ با پرادراري، پرنوشي، سردرد، تهوع، استفراغ، دل درد و تنگي نفس به پزشك مراجعه مي كنند و ممكن است علايم اختلالهاي عمومي عصبي و كاهش هوشياري داشته باشند. آزمايشهاي باليني اجباري در طي بارداري در تشخيص ديابت حاملگي به كار مي رود. بيماران ديابتي در تمام طول عمر در كشمكش هستند تا سطح قند خونشان را نزديك به طبيعي نگه دارند. با كنترل مناسب قند، فشار و چربيهاي خون خطر ايجاد عوارض دراز مدت ديابت به طور چشمگيري كاهش خواهد يافت. با اين حال بايد اين مزايا را در مقابل خطر عوارض درمان و مخارج زياد آن سنجيد. در دراز مدت بهبود و كنترل ديابت باعث كاهش هزينه هاي مربوط به عوارض مزمن آن خواهد شد هر چند در كوتاه مدت اين اقدامها پر هزينه اند. جلوگيري از چاقي، رعايت رژيم غذايي مناسب يعني كمتر مصرف كردن مواد شيرين و پرهيز از پرخوري انجام فعاليت جسمي در پيشگيري از ابتلا به ديابت نقش اساسي دارند.

كنترل قند خون
در آزمايشگاههاي پزشكي، براي آگاهي از ميزان قند خون و كنترل سطح آن، از آزمايش خون (قند خون ناشتا استفاده مي كنند) كه اين موارد زير نظر پزشك درمانگر انجام مي پذيرد. براي كنترل قند در منزل مي توان از نوارهاي ويژه اي كه براي اندازه گيري قند در ادرار ساخته شده و در داروخانه ها در دسترس است، بهره گرفت. بيمار بايد پيش از صبحانه(ناشتا)، هنگام ناهار و شام و پيش از خواب، قند ادرار خود را آزمايش كند. براي اين كار ادرار اول را دور ريخته و پس از 15 دقيقه، نوار ويژه آزمايش را داخل ادرار نمونه دوم نموده و بيرون مي آورند، پس از يك دقيقه رنگ آن را با رنگهاي روي قوطي مقايسه مي كنند و نتيجه را در دفترچه ويژه يادداشت مي كنند.
كنترل خوب آن است كه قند ادرار دو سه بار منفي و يكي دو بار مثبت باشد. چنانچه چند روز پي در پي قند ادرار منفي يا برعكس مثبت باشد، جهت كاهش يا افزايش انسولين دريافتي، پزشك درمانگر خود را در جريان بگذاريد.
قند خون در شرايط ممتاز بايستي بين 70 تا 100 ميلي گرم در هر صد ميلي ليتر خون باشد؛ ولي بين 60 تا 130 هم مورد قبول است. يك ساعت پس از مصرف غذا (كه ميزان زيادي قند وارد خون مي شود) نبايستي قند خون از 160 تا 200 بالاتر رود.

درمان ديابت وابسته به انسولين
ديابت نوع اول هم اكنون به وسيله انسولين درمان مي شود. بيمار خود روزانه انسولين را به صورت زيرپوستي يا عضلاني تزريق مي كند. تزريق بايستي هميشه سر ساعت معين انجام پذيرد و نبايد هر روز، ساعت آن تغيير يابد. همچنين بايد دقت كرد كه هيچ گاه بيمار تزريق انسولين را قطع نكند. زيرا ممكن است دچار عوارض حاد و كشنده اي گردد.
انسولين هايي كه مورد استفاده قرار مي گيرند دو نوع مي باشند:
1- انسولين كريستال (بيرنگ) كه سريع اثر مي كند.
2- انسولين انپياچ (شيري رنگ) كه مدت اثر آن طولاني تر است.
شيشه حاوي انسولين را بايد در يخچال نگهداري كرد. به تاريخ مصرف آن توجه كرده و براي تولد فرزند سالم و طبيعي شايسته است كه قند خون در حد طبيعي نگهداري شود. مراجعات پي در پي به پزشك درمانگر و انجام دقيق دستورهاي پزشكي از ايجاد عوارض و پيشامدهاي ناگوار در جنين جلوگيري مي كند.
مصرف قرصهاي خوراكي ضد قند، در دوران بارداري و شيردهي ممنوع است و ممكن است سبب پيدايش عوارضي در جنين و شيرخوار گردد. بهتر است بانوان به همين تعداد فرزندي كه دارند، بسنده كرده و از بارداريهاي بيشتر خودداري كنند. در صورت تمايل به داشتن فرزند بيشتر، بهتر است بارداري در ده سال نخست شروع بيماري باشد، زيرا هر چه سابقه ديابت طولاني تر باشد، كنترل آن در دوران بارداري مشكلتر خواهد بود.

درمان ديابت غير وابسته به انسولين
در ديابت نوع دوم كم كردن وزن و فعاليت بدني اهميت ويژه اي دارد. چنانچه با تنظيم رژيم غذايي، قند خون كنترل نشود، معمولاًَ قرصهاي ضد قند (مانند گلي بن كلاميد) توسط پزشك تجويز مي گردد. اگر قند خون با قرص كنترل نشده يا بيمار دچار عوارض ناخواسته بيماري گردد آنگاه مي توان از انسولين بهره گرفت. شايسته است كه بيماران قرصها را به همان ميزاني كه پزشك تجويز مي كند سر ساعت مشخص بخورند. دارو را نبايد بدون نظر پزشك كم، زياد و يا قطع كرد، چنانچه نيازي به تغيير مقدار دارو باشد، پزشك درمانگر تصميم خواهد گرفت.
از جمله اين موارد مي توان به كنترل نشدن قند خون در آزمايش خون يا ادرار، بر طرف نشدن نشانه هاي بيماري يا آشكار شدن علايم كاهش قند خون اشاره كرد. اثر قرصها به اين گونه است كه سبب آزاد شدن انسولين از غده لوزالمعده مي شود. همچنين باعث افزايش گيرنده هاي انسولين بر روي ياخته هاي بدن مي شود تا ميزان انسولين بيشتري براي ورود قند به ياخته وجود داشته باشد.

فعاليت در بيماران
ميزان قند خون علاوه بر انسولين، به ميزان فعاليت بدن هم بستگي دارد. فعاليت باعث مصرف شدن قند و پايين آمدن ميزان آن در خون مي شود. بنابراين پيش از فعاليت شديد يا ورزش، بيمار بايد خوراكي مناسب و كافي خورده و همچنين مواد شيرين در دسترس داشته باشد تا در صورتي كه دچار كاهش قند خون شد بتواند از آنها بهره گيرد. بهتر است فعاليت متعادل و نرمش روزانه در تمام روزهاي هفته وجود داشته باشد. ورزش سنگين در يك روز و استراحت در روز ديگر باعث بروز نوسان در قند خون مي شود.

بارداري و بيماري قند
خانمي كه گرفتار بيماري قند است در صورتي كه تصميم به باردار شدن داشته باشد و يا چنانچه به طور ناخواسته باردار گردد، بايستي حتماً پزشك درمانگر خود و پزشك متخصص زنان و زايمان را در جريان بگذارد، زيرا كنترل ديابت در دوران بارداري بايد با دقت و توسط انسولين انجام پذيرد.
دوشنبه 7 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 355]