ساماندهى ماليه عمومي

واضح آرشیو وب فارسی:رسالت: ساماندهى ماليه عمومي
‌ محمدصادق انبارلويي

فروش بنزين و درآمد حاصل از آن يكى از عمده درآمدهاى شركت‌هاى نفتى است. سود حاصل از آن رقمى قابل توجه است كه در اغلب كشورها، دولت‌ها با وضع ماليات بر آن، بخشى از اين سود را به حساب درآمد خود (درآمد عمومي) منظور مى‌كنند. اين ماليات در كشورهاى خارجى بيش از 70 درصد بهاى فروش بنزين را تشكيل مى‌دهد اما در ايران 20 درصد بهاى مصوب است. (1)

تراز فيزيكى بنزين در كشور حكايت از مصرف روزانه 65 ميليون ليتر (با توجه به نظام سهميه‌بندى حاكم) دارد كه از اين مقدار حدود 46 ميليون ليتر در داخل توليد و مابقى حدود روزانه 19 ميليون ليتر از طريق واردات تامين مى‌شود و به اندازه‌اى كه بر توليد داخلى بنزين و يا بر تعداد خودروهاى دو گانه سوز افزوده شود، به همان اندازه هم از نياز به واردات كاسته خواهد شد. با روشن شدن تقريبى تناژ وارداتى بنزين و توجه به اين مهم كه نحوه واردات بنزين از طريق معاوضه با نفت خام تامين مى‌شود و براى تقويم محاسباتى قيمت تمام شده بنزين وارداتى بايد به شاخص‌هاى زير در مورد عوض (نفت خام) و معوض (بنزين) توجه نماييم:

-1 معامله خريد و فروش بنزين به مقياس تن متريك انجام مى‌شود. -2 معامله فروش نفت خام به مقياس بشكه انجام مى‌شود. -3 هر بشكه نفت خام معادل 158/99 ليتر است. -4 ضريب تبديل تن متريك بنزين 8/4998 مى‌باشد. (2) براى محاسبه تبديل تناژ تن متريك بنزين به ليتر به نحو زير عمل مى‌نماييم:

با توجه به مراتب فوق با مشخص شدن بهاى نفت خام در هر مقطع زمانى كه تابلوى بورس‌هاى نيويورك و لندن و توكيو تعيين كننده آن هستند مى‌توان بهاى بنزين را با بهاى نفت خام در واحد ليتر يا بشكه‌ معادل سازى كرد تا بهاى عوض با معادل معوض آن مشخص گردد. فى‌المثل امروز بهاى نفت خام در بازار جهانى 146 دلار به ازاى هر بشكه است (3) و بهاى هر تن متريك بنزين در همين زمان 1126 دلار مى‌باشد و اگر بهاى نفت خام اوپك (متوسط سنگين و سبك آن) را 140 دلار فرض كنيم آن‌گاه خواهيم داشت:

بهاى جهانى يك ليتر نفت خام ايران

بهاى جهانى يك ليتر بنزين وارداتي

با توجه به محاسبات فوق‌الذكر يك ليتر نفت خام ما به قيمت روز معادل 88 سنت و يك ليتر بنزين به قيمت روز 83 سنت است و اگر در هر معامله معاوضه با هر فروشنده خارجى وارد شويم بهاى عوض و معوض در واحد ليتر حداقل 5 سنت (5= 88 -83) بهاى عوض از بهاى معوض سر بوده و عمل معاوضه بدون تحميل 1 ريال هزينه توليد سودآور خواهد شد و هيچ هزينه ديگرى به جز حمل محموله به داخل كشور كه آن هم به دلايلى چند (نفتكشى كه عوض را برده در هر حال بايد بازگردد حال خالى يا پر) ناچيز است و بهاى چندانى بر معوض نخواهد افزود.بدين ترتيب عمل معاوضه كه على‌الظاهر تهاتر كالا به كالاست اما در منظر مالى محاسباتى فى‌الواقع تبديل و نقد كردن دلار به سنت در بازار و يا به عبارتى تبديل ريال به دلار در بازار نفت است و به اين رويداد مالى نمى‌توان به عنوان هزينه خريد بنزين، در صورت‌هاى مالى نگريست چرا كه ماهيت اين رويداد مالى نوعى EXCHANGE است، بدين نحو كه معامله‌گرى كه عمل معاوضه نفت خام ايران را (شركت ملى نفت) با بنزين توليدى يك كمپانى خارجى انجام مى‌دهد فى‌الواقع يك بشكه نفت خام توليدى در داخل را كه هزينه توليدش به عنوان بهاى تمام شده كالاى فروش رفته در سر جمع توليد روزانه حدود 4 ميليون بشكه و معادل حدود 1/4 ميليارد بشكه نفت خام در صورت‌هاى مالى پايان سال خود منظور نموده است و بهاى تمام شده آن بشكه‌اى 421/650 ريال است (4) كه هر ليتر آن معادل 2/652 ريال مى‌شود.

بهاى داخلى يك ليتر نفت خام

به عبارت ساده‌تر در معامله معاوضه نفت خام با بنزين فى‌الواقع مبلغ 2652 ريال (بهاى يك ليتر نفت خام ايران) با مبلغ 83 سنت معاوضه مى‌شود. در اين عمل معاوضه ارزش برابرى هر دلار 3195 ريال است.

ارزش برابرى دلار و ريال در معاوضه نفت خام با بنزين

سنت 83=2652ريال

اين در حالى است كه نرخ مرجع ارز حدود 9350 ريال است و بدين طريق در اين رويداد مالى معاوضه‌گر (شركت ملى نفت ايران) على الراس در هر ليتر 6155 ريال (9350 -3195) در تبديل ريال به ارز سود كرده است. اين سود از محل مابه‌‌التفاوت نرخ ارز يك ليتر نفت خام با يك ليتر بنزين و يا به عبارتى از چنج 2652 ريال با 83 سنت حاصل گرديده است. اين سود در واحد ليتر را اگر در واحد سطح مثلا 6 ميليارد ليتر واردات در طى يك سال ضرب كنيم به رقم بيش از 37 هزار ميليارد ريال خواهيم رسيد كه در هيچ يك از سر فصل‌هاى صورت‌هاى مالى شركت نفت يا شركت‌هاى تابعه آن افشا و انعكاس ندارد.

محاسبات فوق متكى به اعداد و ارقام مندرج در ستون هزينه واحد توليد در رديف 220000 ضميمه پيوست شماره 2 قانون بودجه سال 86 انجام شده اما اگر به اين نكته توجه كنيم كه عمل توليد توسط شركت‌هاى تابعه شركت ملى نفت انجام مى‌گيرد (نه توسط شركت مادر تخصصي) آن وقت قيمت تمام شده يك ليتر بنزين وارداتى به دليل ورود متغير بهاى تمام شده يك بشكه نفت خام به محاسبات، معادله را به شرح زير تغيير خواهد داد چرا كه فى‌الواقع نفت مستخرجه از عمق دريا يا خشكى توسط شركت‌هاى تابعه شركت ملى نفت (نفت و گاز اروندان، نفت و گاز كارون و فلات قاره و گچساران و آغاجارى و زاگرس جنوب و غرب) انجام مى‌شود كه هزينه واحد توليد يك بشكه نفت خام در اين شركت‌ها مستند به ضميمه پيوست شماره دو قانون بودجه سال 86 بين بشكه‌اى حداقل 1422 ريال و حداكثر 9633 ريال متغير است كه اگر همين مبلغ را مبنا بگيريم بهاى يك ليتر نفت خام توليد داخل را كه قبلا به روايت شركت مادر تخصصى 2652 ريال محاسبه شده بود به روايت شركت‌هاى اصلى بهره‌بردارى فقط ليترى 61 ريال خواهد شد.

ريال 9633= ليتر158/99= 1 بشكه نفت خام توليد داخل

و بدين ترتيب وقتى يك بشكه نفت خام 9633 ريالى را براى معاوضه در فرمول عوض و معوض قرار مى‌دهيم تا بدانيم معادل آن چقدر بنزين خواهيم گرفت مشاهده خواهيم كرد كه در اين عمل معاوضه فى‌الواقع هر دلار را در معامله تهاترى معادل 73 ريال چنج كرده‌ايم:

بدين ترتيب دلارى كه نرخ مرجع آن در داخل كشور 9350 ريال است در معاوضه در خارج از طريق نفت ارزش برابرى آن فقط 69 ريال خواهد شد و مابه‌التفاوت آن (9350 -69) به مبلغ 9281 ريال را ايجاد كرده كه ارزش افزوده 6155 ريالى قبلى را ارتقا خواهد بخشيد و همين بنزينى كه از طريق معاوضه ليترى فقط 61 ريال به قيمت تمام شده و هزينه توليد شركت‌هاى بهره‌بردار و يا به قيمت 2652 ريال به قيمت تمام شده و هزينه توليد شركت مادر تخصصى به بهاى تصويبى 100 تومان و بهاى آزاد 400 تومان در جايگاه‌ها به مصرف كننده تحويل مى‌دهيم باز هم به ترتيب سودى معادل ارقام زير در واحد ليتر علاوه بر سود حاصل از تغيير نرخ ارز به شرح فو‌ق‌الذكر دارد كه هيچ‌كدام انعكاس و افشايى در صورت‌هاى مالى دستگاه‌هاى اجرايى مربوطه ندارد اما همه جا سخن از يارانه‌هاى ميلياردى در بخش انرژى است كه گردش مالى دريافت و پرداخت آن در هيچ حساب بانكى نقدا انعكاس ندارد.

در حالى كه از اين سودهاى ناشى از ارزش افزوده تبديل ريال به ارز و همچنين فروش بنزين به قيمت‌هاى مصوب و آزاد درآمد عمومى هيچ سهمى به جز 20 درصد بهاى مصوب بنزين به عنوان ماليات و 10 درصد آن به عنوان عوارض ندارد. نيم نگاهى به مابه‌التفاوت‌هاى تقويمى فوق‌الذكر نفع وافر شركت ملى نفت و غبن فاحش درآمد عمومى كشور و ماليه عمومى را در تناژ بيش از 22 ميليارد ليتر بنزين در سال نشان مى‌دهد اما نه در گزارش بازرسان قانونى شركت و نه در گزارش تفريغ بودجه اظهار نظرى در مورد اين رويداد مشاهده نمى‌شود. (6)

پى‌نوشتها:

-1 به موجب قانون موسوم به تجميع عوارض 10 درصد بهاى بنزين به عنوان عوارض و 20 درصد بهاى آن به عنوان ماليات محسوب مى‌شود.

-2ONVERSION FACTORS USED IN THE OIL TRADE C

-3 در تاريخ 87/4/10

-4 صفحه 3 پيوست شماره 2، ضميمه مقادير و هزينه‌هاى توليد قانون بودجه سال 86 كل كشور

-5 هزينه واحد توليد يك بشكه نفت خام در شركت نفت و گاز مسجد سليمان صفحه 123 پيوست شماره 2 قانون بودجه سال 86

-6 به استثناى خلاصه گزارش تفريغ بودجه سال 83 كل كشور
دوشنبه 24 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: رسالت]

[مشاهده در: www.resalat-news.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 186]