نگاهي به آيين‌هاي باران‌خواهي عشاير استان سمنان براي مقابله با خشكسالي

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: نگاهي به آيين‌هاي باران‌خواهي عشاير استان سمنان براي مقابله با خشكسالي
مردم كشورمان به ويژه عشاير و روستاييان از ديرباز به اهميت آب و حياتي بودن آن واقف بوده و از خشكسالي و كم‌آبي در هراس بوده‌اند.

اگر مدتي از زمان ريزش باران‌هاي مهم و حياتي بهاره و پاييزه مي‌گذشت و باران نمي‌باريد و يا در زمان بروز خشكسالي آيين‌ها و مراسم ويژه‌اي اجرا مي‌كردند كه خوشبختانه اين مراسم با گذشت زمان فراموش نشده‌اند.

با توجه به اينكه از مشخصات اقليمي بارز استان سمنان كه از مناطق خشك و نيمه‌خشك كشوراست، كمبود نزولات آسماني و بروز پديده خشكسالي است،رگه‌هاي ناب و كهن اين آيين‌ها در اين استان نسبت به ساير مناطق كشور بيشتر مشاهده مي‌شود.

چنانچه ساختن "تال و متال" (نوعي مترسك) در روستاي معلمان دامغان و "چولي چغر" در عباس آباد شاهرود (آدمكي كه مي‌تواند نمادي از يك پيكره باستاني باشد كه براي فرشته باران مي‌ساختند) رايج است.

مدير امور عشاير استان سمنان گفت: جامعه عشايري كشور در مقايسه با ساير گروه‌ها و جوامع به دليل ارتباط تنگاتنگي كه با طبيعت دارد، بيشترين آسيب را از خشكسالي مي‌بيند.

"عليرضا شاه‌حسيني" افزود: خشكسالي‌ها براي عشاير اين استان به ويژه ايل "سنگسري" كه در دوره قشلاقي در مناطق كويري جنوب استان استقرار دارند و براي رسيدن به ييلاق مي‌بايست مسير طولاني قشلاق به ييلاق را طي كنند مشكلات زيادي در بر دارد.

وي تصريح كرد: دوري از خانواده براي مدت طولاني، خشك شدن آب چاه‌ها، تمام شدن آذوقه، كاهش شير دام‌ها و فرآورده‌هاي لبني، رغبت نداشتن زنان به كوچ و استقرار در خيل (اردوگاه تابستاني) از مهم‌ترين پيامدهاي خشكسالي است.

او افزود: بر همين اساس اگر مدتي از وقت باران‌هاي موسمي و حياتي سال بگذرد، روستاييان و عشاير و حتي شهرنشينان اين استان به اجراي آيين‌هاي ويژه‌اي مي‌پردازند.

وي گفت:اين مراسم و آيين‌ها ريشه در اعتقادات مردم دارد كه از مهم‌ترين آنها برگزاري نماز باران، دادن نذورات با مشاركت مردم يك روستا يا يك طايفه و رفتارهاي نمادين ديگر است.

وي افزود: آنچه در اين آيين‌ها بسيار شگفت‌انگيز است و در نگاه اول خنده‌آور به نظر مي‌رسد، وجود كله‌خر (جمجمه خشكيده الاغ) در اين مراسم است.

شاه‌حسيني گفت: اين جمجمه را دربرخي روستاها مانند "دستجرد"،"بيارجمند" و "عباس‌آباد" ميامي مي‌سوزانند و خاكسترش را در آب مي‌ريزند.

وي افزود: اين روستاها فارس زبان و بسيار قديمي‌اند كه اين امر نشانگر كهنسالي اين نماد و پيشينه باستاني آن است.

يكي از مهم‌ترين آيين‌هاي عشاير سنگسري كه در هنگام خشكسالي‌ها براي طلب باران برگزار مي‌شود دادن "خليصه" است.

خليصه يا حليم غذايي است كه از تركيب انجه(گندم نيم‌كوب) و گوشت تهيه مي‌شود.

در حين پخت خليصه كه دسته‌جمعي انجام مي‌شود توسط يكي از مردان اشعاري در مدح حضرت علي (ع) خوانده مي‌شود.

معمولا در ماه‌هاي اسفند و فروردين اگر از زمان بارش باران بگذرد، زن‌هاي ايل پابرهنه در بيابان و يا محوطه‌هاي باز دور از شهر دعا مي‌كنند و نماز باران مي‌خوانند.

مدير عشاير سمنان در ادامه گفت : مردم دامغان نيز در نقاط پر تجمع شهر به ويژه در چهارراهها، ديگهاي بزرگ آش كه به "هماچو" معروف است را تدارك مي‌بينند.

وي افزود: پس از پخت، آن را بين افراد كم بضاعت و ديگر افراد تقسيم مي‌كنند و قبل از صرف آش دعاي مخصوص باران را قرائت مي‌كنند.

وي گفت: در ايوانكي مردم با "شليم دادن" و طبخ سمنو، در چاشم "شلام بكشين"(طبخ آش كشك نذري) و برپاكردن علم با نداي "ياعلي يا علي" طلب باران مي‌كنند.

همچنين در روستاهاي "كلاته" و "چهارده" دامغان و "چاشم" سمنان منبر مسجد را در آب جاري چشمه مي‌شويند و براين باورند كه خشكسالي رخت برمي‌بندد.

عشاير ايل ايلكايي گرمسار براي طلب باران شليم (شلين) مي‌دهند كه معمولا نوعي آش است و پخت و توزيع شلين در اماكن مقدس انجام مي‌شود.

در ييلاق اين مراسم در بره يا دامبره (جايگاه شيردوشي) و در قشلاق در محوطه امامزاده‌ها و مساجد انجام مي‌شود.

عشاير ايل "هداوند" نيز براي باران خواهي شليم مي‌دهند و بعد از دادن شليم ظرفهايي را كه در آن غذاي نذري صرف كرده‌اند شسته و آب آن را از ناودانهاي هفت منزل جاري مي‌سازند.

عشاير طايفه كرد "پل ابريشم" شاهرود نيز درمراسمي گروهي از نوجوانان، چوبي را با پارچه‌هاي كهنه و لباس پاره مي‌پوشانند و با كلاهي كه بر سرش كرده‌اند در روستا به راه مي‌افتند اين آدمك را "چويلي چغر" مي‌نامند و با خواندن شعري به در خانه‌ها مي‌روند.

صاحب اولين خانه يك كاسه آب برروي چويلي چغر مي‌ريزد و كاسه‌اي آرد به نوجواني كه چويلي چغر را حمل مي‌كند مي‌دهد كه زنان آرد جمع‌آوري شده را خمير كرده و كرني (نوعي كلوچه) مي‌پزند.

بعد از پخت، كرني را روي سياه چادر مي‌غلتانند و عقيده دارند چنانچه كرني بر رو بيفتد باران خواهد آمد و اگر نان به پشت بيفتد برف خواهد باريد.

با توجه به بروز خشكسالي در چند سال اخير اين مراسم به طور مداوم و بعد از مهر ماه برگزار مي‌شود.

مديرامور عشايري استان سمنان در بخش ديگري از سخنانش گفت: باران‌خواهي در بين زنان در قالب اشعار كوتاه دوبيتي مرسوم است.

به عنوان مثال زنان سنگسري در كنار جوي آب مي‌نشينند و شاخ و برگهاي درخت بيد را كنده و در جوي آب مي‌ريزند و اين شعر را مي‌خوانند: "بيد برگ صرصراني، بيد دل به عرش رساني، يا محمد يا علي حاجت مابرساني." عشاير استان سمنان شامل يك ايل و ‪ ۱۶‬طايفه مستقل است. ك/‪۴‬
يکشنبه 23 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 63]