+ عکس

واضح آرشیو وب فارسی:سایت ریسک: خداحافظی همیشگی با «خانواده آقای هاشمی» و «کوکب خانم» + عکس به گزارش باشگاه خبری فارس «توانا»، از گذشته‌ تاكنون «كتاب درسی» نقش همراه و كمك‌كار دانش‌آموزان را در جریان تعلیم و تربیت برعهده داشته است؛ هرچند نقش «معلم» در این میان با هیچ عنصر دیگری قابل مقایسه نیست؛ اما نقش كتاب و خاطرات صفحه صفحه آن را نمی‌توان نادیده گرفت. تغییرات محتوایی یا شكلی كتاب‌های درسی، تعداد و حجم آنها و نیز تأثیرات این موارد بر آموزش كودكان و نوجوانان از مهمترین مسائلی است كه در رابطه با نقش و جایگاه كتاب‌های درسی همواره مورد توجه كارشناسان بوده است.

خوگرفتن دانش‌آموزان نسل پیشین با داستان‌هایی مانند «حسنك كجایی»، «كوكب خانم» و «تصمیم كبری » از نمونه این موارد است و این انس تا حدی است كه حتی اظهار تأسف از حذف این داستان‌ها در كتاب‌هایی درسی توسط والدین وجود دارد. اما گذر زمان و تغییر و و تحولات جامعه همگام با تكنولوژی روز، همانطور كه در پیرامون ما به چشم می‌خورد به كتاب‌های درسی نیز وارد شده است بگونه‌ای كه این روزها نه تنها محتوای كتب درسی به سمت تغییر اساسی می‌روند بلكه جنس كاغذی كتاب‌ها به سوی الكترونیكی شدن پیش می‌رود. به رغم تمام این دانسته‌ها، به سراغ معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی رفتیم و در گفت‌و‌گوی با وی به تشریح چرایی رفتن داستان‌ها و مطالبی مانند «حسنك كجایی» و «كوكب خانم» از میان دانش‌آموزان امروز پرداختیم. آقای محمدیان، بحثی كه مخصوصاً از سوی دانش‌آموزان نسل‌های قبل در رابطه با كتاب‌های درسی مطرح می‌شود، وجود برخی درس‌های شیرین با عناوین به یادماندنی در كتاب‌های گذشته به ویژه فارسی دوره ابتدایی است و این سؤال مطرح می‌شود كه چرا آن درس‌ها حذف یا كمرنگ شده‌اند؟‌ حجت‌الاسلام محمدیان: برخی از عناوین درس‌های قدیمی كه برای ما حالت "نوستالُژیك " (دارای احساس درونی شیرین) داشته است امروز دیگر شاید چنین حالتی را نداشته باشد یعنی اگر امروز آن عناوین مطرح شود، تنها برای ما و شما آن حالت شیرینی را دارد و به خاطر همین حالت شیرینی است كه گفته می‌شود چرا امروز این درس‌ها در كتاب‌های دانش‌آموزان وجود ندارند. پاسخ این سؤال و دغدغه این است كه اگر آن درس‌ها همچنان وجود داشته باشد، امروز دیگر برای بچه‌ها مفهوم نیست؛ برای توضیح بهتر این مسئله به چند درس از كتاب‌های فارسی دوره ابتدایی اشاره می‌كنم، مثلاً‌ درس «حسنك كجایی» حكایت یك بچه روستایی بود كه به مدرسه رفته اما دیركرده است، حالا گاو او یونجه و گوسفندش علف می‌خواهد و همه حیوانات منتظر او هستند تا بیاید و به آنها رسیدگی كند. خوب الان دیگر آن سبك زندگی روستایی وجود ندارد كه دانش‌آموزان با این مفاهیم ارتباط برقرار كنند یا بعضی از بازی‌های كه درآن موقع مرسوم بود امروز دیگر وجود ندارد همچنین شرایط زندگی‌های تشریح شده در درس‌هایی مثل «كوكب خانم» در آن زمان برای ما موضوعیت داشت و امروز كه به یاد آن می‌افتیم هنوز برای ما شیرین است. آن زمان درس‌های وجود داشت كه با حال و هوا و فضای زندگی آن روز تنظیم شده و نوشته شده بود اما امروز آن فضا دیگر وجود ندارد، به طور كلی، امروز تعاملاتی در زندگی دانش‌آموزان وجود دارد كه در كتاب‌های گذشته وجود نداشته و البته این تعاملات جدید در كتاب‌های امروز دانش‌آموزان نیز وارد نشده است و باید برای آنها فكری شود. لطفا با مثالی توضیح دهید؟ در رابطه با تغییر نوع تعاملات زندگی امروز، می‌توان به داستان «خانواده آقای هاشمی» در كتاب تعلیمات اجتماعی سوم ابتدایی نیز اشاره كرد؛ این كتاب و داستان آن، بیانگر شیوه زندگی در دهه 60 و 70 است اما در حال حاضر كه از دهه 80 رد شده‌ و به دهه 90 وارد شده‌ایم، در طی این 10 سال اتفاقات و تحولاتی در روابط جامعه روی داده است كه دیگر در محتوای این درس وجود ندارد. مثلاً این خانواده در مسیر حركت خود از كازرون به تهران تا نیشابور، سوار اتوبوس و قطار شده‌اند و با پُست و تلفن نیز سر و كار داشته‌اند. دیدنی‌های آنها نیز همان‌هایی است كه در آن سال‌ها در شهر تهران بوده است اما امروز در سال 90 علاوه بر نمادهایی مانند "مترو و برج میلاد "، مردم تهران نیز مثل هرجای دیگری با ایمیل و اینترنت سر و كار دارند یعنی از وسایل ارتباطی جدید بهره‌مند شده‌اند، بنابراین اگر در آن زمان به دنبال این بوده‌ایم تا به دانش‌آموز مفهوم نامه‌ نوشتن و ارسال از طریق پُست برای «درخواست كردن» را یاد بدهیم، امروز چون در فضای دولت الكترونیك قرار داریم، برای ارائه این مفهوم باید از مفهوم ایمیل و امثال آن استفاده كنیم. این فضا‌های كاری جدید باید وارد كتاب‌های درسی شود كه البته كمبود آنها احساس می‌شود و این كمبود نیز به خاطر محتوایی است كه به نظر می‌رسد باید وارد كتاب‌ها كنیم، اما واقعیت این است كه تغییراتی از این دست كمتر اتفاق افتاده است. به نظر شما این تغییرات تنها در سبك زندگی و تعاملات روزمره بوده است؟ و آیا نباید در كتاب‌های درسی نگاه اینچنینی باشد؟ البته باید بگویم اینگونه هست و ما به این موضوع در تمام كتاب‌های درسی توجه داریم. بگذارید به درس «ریاضیات» اشاره كنم مثلاً الان برخی از پایه‌های معادلاتی ما به صورت "محاسبه‌ای " است یعنی اگر در سال‌های دانش‌آموزی می‌خواست عدد یك رقمی را بیاموزد. برای مثال به او می گفتند كه «فلانی پنج ریال داشت و دو عدد مداد خرید؛ اگر بخواهد چهار تا مداد بخرد به چند ریال احتیاج دارد؟» اما باید توجه داشت كه امروز دیگر پنج ریال در عُرف معاملاتی ما ارزش اعتباری ندارد و دانش‌آموز امروزی در فضای ذهنی دیگری است و او نیز می‌داند كه با پنج ریال خودكار و مداد نمی‌دهند و اصلاً این سكه‌ها در خرید و فروش‌های امروز وجود ندارد، از طرفی نمی‌توانیم عدد موجود در مثال‌ها را بالاتر ببریم و بگوییم «فلانی 100 ریال داشت» چون مفهوم دهگان و صدگان برای دانش‌آموز اول ودوم ابتدایی ناشناخته است.

بنابراین باید در این كتاب‌ها نیز تغییراتی متناسب با ویژگی‌های زندگی امروز ایجاد كنیم كه البته تاكنون این تغییرات ایجاد نشده است اما باید به این سمت حركت كنیم. از نظر استانداردهای سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی یك كتاب درسی هرچند سال یكبار باید تغییر اساسی و محتوایی داشته باشد؟ ‌ براساس استانداردی كه چندسال پیش در جریان تدوین «طرح‌واره فرایند تولید كتاب» پیش‌بینی شده است، هركتاب درسی باید هر پنج سال یك‌بار تغییر یابد؛ به گونه‌ای كه هر پنج سال یك‌بار باید یك ارزشیابی كلی از فرایند تدوین كتاب‌های درسی داشته باشیم و پس از نهایی شدن كار نیز در داخل كتاب قید كنیم كه این كتاب تا پنج سال اعتبار دارد؛ البته این موضوع نمی‌تواند برای همه كتاب ها مصداق داشته باشد چرا كه در رابطه با هر كتاب باید ملاحظاتی صورت گیرد كه این ملاحظات بر اساس نیاز‌های جامعه دانش‌آموزی و میزان پاسخگویی آن كتاب به این نیاز‌ها صورت می‌گیرد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت ریسک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 5655]