علامه امين جامع‌ترين تذكره در احوالات رجال شيعه است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: آشنايي با انديشمندان جهان اسلام / سيدمحسن امينبه مناسبت درگذشت علامه «سيدمحسن امين»«اعيان‌الشيعه» علامه امين جامع‌ترين تذكره در احوالات رجال شيعه است
گروه انديشه: «اعيان الشيعه» كتابي در شرح زندگي و احوال بزرگان شيعه است و در واقع جامع‌ترين تذكره و يا دائرةالمعارف در احوالات رجال شيعه در دولت‌هاي اسلامي و شرح عقايد تشيع در اصول و فروع است.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا)، «سيدمحسن امين» در سال 1284 ه‍جري قمري در خانواده‌اي متدين، اهل علم و صالح در «شقراء» جبل عامل ديده به جهان گشود. نسب ايشان به امام علي‌بن حسين‌بن أبي‌طالب(ع) مي‌رسد.

علامه امين علوم مقدماتي مثل قرآن و نحو را نزد تعدادي از علماي جبل عامل خصوصاً شيخ «موسي شرارة» آموخت. علي‌رغم تمامي شرايط دشواري كه داشت، در سال 1308 قمري‍ براي ادامه تحصيل رهسپار نجف اشرف شد و تحصيل سطح و خارج را آغاز كرد. او نزد نخبگان علمي آن روزگار نجف اشرف تلمذ كرد.

بعضي از اساتيد او عبارت‌اند از: سيدعلي‌بن سيدمحمود جبل عاملي، سيداحمد كربلائي، شيخ محمدباقر نجم‌آبادي، شيخ فتح‌الله (شيخ‌الشريعة)، شيخ محمدكاظم خراساني (صاحب كفاية) شيخ رضا همداني (صاحب مصباح‌الفقيه) و شيخ محمدطه نجف در بحث خارج. ايشان نزد تعدادي ديگر از علما نيز شاگردي كردند.

سيدمحسن امين پس از سفر پربار علمي و تحصيل به نجف اشرف، با كوله‌باري از علم و اجتهاد به دمشق باز گشت و در پرتو هدايت‌هاي قرآني به درياي بيكران تحقيقات علمي و اجتماعي و سياسي وارد شد تا يك دگرگوني اسلامي را رقم بزند. بنابراين به جزئيات جامعه نظر انداخت و حركت نوگرايانه خود را براي درمان دردهاي جامعه آغاز كرد.

بر همين اساس كوشيد تا نهضت حسيني را به جايگاه واقعي ظلم‌ستيزي آن باز گرداند و عاشوراي حسيني را از شائبه‌هايي مثل قمهزني و زنجيرزني و ساير شيوه‌هايي كه معناي عاشورا و كربلا را خدشه دار مي‌سازند، پاكسازي كند. او به بعضي از اقدامات ناروايي كه بعضي از خطيبان در حق نهضت حسيني و مفاهيم بلند آن روا مي‌دارند اشاره داشت و اين عادت‌ها را نوعي عقب ماندگي به حساب آورد. از اين رو او را به كفر و الحاد متهم كردند. حتي گفتند كه او دشمن امام حسين(ع) است. همت‌هاي ناورايي به او نسبت دادند. گفتند او مي‌خواهد جلوي عزاداري را بگيرد و به نقش عاشورا و كربلا پايان دهد.

علامه سيدمحسن امين نقش مرجعيتي خويش را از منظر انقلابي پي‌گرفت و كوشيد تا از اين طريق بعضي از مشكلات موجود در جامعه را حل و درمان كند؛ لذا تشويق كرد كه دختران به مدرسه فرستاده شوند. آن هم در شرايطي كه درس خواندن دختران حرام بود؛ زيرا معتقد بودند كه نقش دختران به خانه منحصر است.

او از وسايل جديد آموزشي در كار تحصيل استفاده كرد و دو مدرسه «محسنيه» و «يوسفيه» را تأسيس كرد. اين دو مدرسه نقش برجسته‌اي را در بالا بردن سطح فرهنگ جامعه و بيداري مردم ايفا كرد. با تلاش‌هاي علامه امين نسل پيشرفته، آگاه و مسلمان و مقاوم در برابر سياست‌هاي گمراهگرانه كه زيبايي‌هاي اسلام را خدشه‌دار و بنيان آن متزلزل ساخته بودند، پرورش يافتند.

يكي از ويژگي‌هاي علامه امين، آگاهي و علم گسترده ايشان بود. روش نگارش ايشان گاهي ساده و روان است؛ مثل كتاب «معدن الجواهر» و گاهي ديگر وسيع و دائرةالمعارفي است؛ مثل دايرةالمعارف «أعيان الشيعه».

اعيان الشيعه، كتابي در شرح زندگي و احوال بزرگان شيعه است. اين كتاب، جامع‌ترين تذكره و يا دائرةالمعارف در احوالات رجال شيعه در دولت‌هاي اسلامي و شرح عقايد تشيع در اصول و فروع است. مؤلف در اين كتاب احوال علماي اثني عشريه، اعم از فقها، اصولين، متكلمين، مفسرين، مورخين، نسابين، فلاسفه، منطقيان، جغرافي‌دانان، منجمان، پزشكان، نحويان، صرفيان، علماي بلاغت، معاني، بيان، عروض، مصنفان، كاتبان و ساير ارباب دانش و هنر شيعه را كه از آغاز اسلام تا زمان زندگي و حيات خودش 11733 نفر بوده‌اند، جمع‌آوري كرده و مقام و سابقه خدمت شيعيان را به فرهنگ و تاريخ اسلام، خاطر نشان و جاودانه ساخته است.

هم‌چنين به مسائلي؛ مانند پيدايش مذهب شيعه و شرح باورهاي شيعيان كه هم‌زمان با پيدايش اسلام و برابر با نص آشكار قرآن و تعليمات عاليه اسلامي است، پرداخته و حرف‌ها و گفتارهاي متعصبان و يا مفرضان سياسي و ناآگاهان را بررسي، نقد و رد كرده است و خدمات گران‌بهاي دانشوران شيعي را به فرهنگ و تمدن اسلامي با تفضيل و روشني شرح مي‌دهد.

مؤلف بيشتر از 50 سال رنج كشيد و در سفر و حضر اوقات خود را در جمع كردن منابع آن صرف كرد. مي‌خواست آن را در 100 مجلد پانصد تا هشتصد صفحه‌اي تأليف كند، ولي عمرش به طبع و نشر بيشتر ا ز 33 مجلد كه يك دوره كامل رجال شيعه است، وفا نكرد و اجزاي ديگر هم‌چنان غير مرتب به صورت يادداشت‌ها و مسودات باقي ماند.

پس از وفات او، فرزندش «سيدحسن امين»، در سال 1403 قمري، بار ديگر آن كتاب را در ده مجلد به قطع بزرگ در 52 جلد، در بيروت انتشار داد. اين مؤلف ارجمند با تأليف اين كتاب، بدون هيچ مبالغه، خود را در صف بزرگان علماي رجال و تاريخ اسلام از قبيل ابن حجر عسقلاني، خطيب بغدادي، ياقوت حموي و ابن خلكان و ابن عساكر دمشقي قرار داد و در رديف شيخ آقا بزرگ تهراني صاحب كتاب «الذريعه» و شيخ عبدالحسين اميني تبريزي نجفي صاحب كتاب «الغدير» در مقام رفيع شيعه درخشيد.

كتاب ارزشمند اعيان الشيعه در 55 جلد نوشته شده و بارها به چاپ رسيده و در سن 86 سالگي مؤلف در روز عيد فطر 1370 قمري به پايان رسيده است. ساختار و تقسيم‌بندي اين كتاب بطور مختصر به اين شرح است: جلد اول، مقدمه، جلد 2 شرح زندگي پيامبر(ص) و حضرت زهرا(س)، جلد 3 و 4 تاريخ زندگي امام اول(ع) تا امام يازدهم(ع) شيعيان و سپس شرح تولد امام زمان(عج) و غيبت ايشان و نشانه‌هاي ظهور مهدي آل محمد(ص).

جلد 5 به بعد، شرح احوال ديگر شخصيت‌هاي شيعه به ترتيب حروف الفبايي نام شخص و پدر اوست كه از «ابي‌بن ابي‌طالب» شروع شده و تا جلد 52 به «يونس‌بن يعقوب‌بن قيس» پايان مي‌يابد. مجلدات ديگر، مستدركات و يك جلد نيز كه جلد 52 است شرح حال و آثار نويسنده و مؤلف محترم (امين عاملي) به قلم خود اوست كه در سن 86 نوشته و فرزندش، تكمله‌اي متضمن مراثي و مقالاتي كه علما و ادبا عرب به نظم و نثر بعد از وفات سيدمحسن نوشته‌اند بر آن اضافه كرده است.

تعداد تأليفات سيدمحسن امين از پنجاه و هفت جلد مي‌گذرد كه دربردارنده مسائل عقيده‌اي و تاريخي و حديث و منطق و اصول و نحو و صرف هستند. ايشان رديه‌هاي گوناگون و سفرنامه‌هايي نيز دارند. بعضي از كتاب‌هاي او عبارتند از: تاريخ جبل عامل، شرح ايساغوجي در منطق، الدر المنظم في علم الأصول، حاشيه بر عروة الوثقي، معادن الجواهر، المنيف في علم التصريف، الأمالي.

سرانجام ايشان در نيمه شب يك‌شنبه 4 رجب 1371 قمري وفات يافت. انبوهي از هيئت‌هاي مردمي و علمايي، جنازه آن بزرگوار را تشييع كرده و در كنار حضرت زينب(س) در كنار دوات‌ها و قلم‌هاي خود به خاك سپرده شد. در بسياري از پايتخت‌ها و شهر‌هاي عربي و اسلامي براي ايشان مجلس فاتحه و بزرگداشت برپا شد و شعرا در مرگ او مرثيه سرودند.*

*منابع: نامداران راحل شيعه؛ بينات؛ كتابخانه طهور؛ مركز جهاني اطلا‌ع‌رساني آل‌البيت.
يکشنبه 16 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 529]