به مناسبت سالگرد شهادت دكتر بهشتي سه گفتار از شهيد بهشتي

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: به مناسبت سالگرد شهادت دكتر بهشتي سه گفتار از شهيد بهشتي
گفتار نخست با عنوان -شب قدر> از مجموعه سخنراني‌هاي دكتر بهشتي در مركز اسلامي هامبورگ (آلمان ) استخراج شده است كه در سال ‪ ۱۳۴۴‬يعني اولين سال اقامت پنج سال و نيم ايشان در آن ديار ايراد شده است .

همان گونه كه از شيوه بحث پيداست ، روي سخن با مخاطباني است كه با معلومات متفاوت كنار يكديگر قرار گرفته ، در عين سليسي و رواني ، بر استدلال‌ها و شواهد عيني استوار است .

گفتار دوم با عنوان -روزهاي آخر زندگي حضرت علي (ع )> از مجموعه گفتارهاي ايراد شده پس از بازگشت ايشان از آلمان برگزيده شده است نگاه تاريخي به رويدادهاي آخرين سالهاي زندگاني امام علي (ع )، استناد به شواهد متقن و تصحيح باورهاي غلط رايج در اذهان عامه ، كه شيوه هميشگي ايشان در گفته‌ها و نوشته‌ها بوده ، اينجا نيز مشهود است .

سومين بخش اين اثر، متن خطبه متقين از كتاب شريف نهج البلاغه است كه توسط دكتر بهشتي ترجمه و از ميان دست نوشته‌هاي ايشان انتخاب شده است . اميد آنكه توشه راه حق جويان و خدا باوران راستين باشد.

شب قدر:
اعوذ بالله من الشيطان الرجيم ، بسم الله الرحمن الرحيم
الحمدلله رب العالمين و الصلوه و السلام علي جميع الانبياء و المرسلين ، سيما عبده و رسوله النبي الامين ، مولانا احمد و نبينا ابوالقاسم محمد; و علي آله و اصحابه و علي الائمه الطاهرين ، و السلام علينا و علي عباد الله الصالحين .

بسم الله الرحمن الرحيم . انا انزلناه في ليله القدر و ما ادريك ما ليله القدر ليله القدر خير من الف شهر، تنزل الملائكه و الروح فيها باذن ربهم من كل امر، سلام هي حتي مطلع الفجر.

خوشوقتم كه در اين شب مقدس از ماه مبارك رمضان با خواهران و برادران مسلمان براي عبادت و بندگي خدا گرد هم جمع آمده‌ايم .

فرصتي است كه بتوانيم يكي از مسايل اسلامي را در حدود گنجايش يك جلسه بررسي كنيم . اميدوارم هميشه محافل مذهبي و ديني و معنوي ما از نظر كميت و كيفيت رو به رشد باشد. اميدوارم خدا به من و به شما و به همه توفيقي بدهد كه بتوانيم از فرصتها بهتر و بيشتر، با نيتي خالص ، و با طرح و برنامه‌اي مورد رضا و قبول خدا، استفاده كنيم .

در دعوتي كه خدمت آقايان و خانمها فرستاده شد وعده داده شده بود كه درباره مساله قدر و احياء و دعا و نيز درباره سالهاي آخر زندگي حضرت علي (ع )، در شب بيست و يكم ، و پس از آن در شبي ديگر درباره بهره‌هاي مسلمانان از ماه مبارك رمضان صحبت بشود .بر حسب همان ، قرار گفتگوي امشب ما درباره شب قدر، احياء، دعا و شناختن بهتر اين كلمات و معني آنهاست . اما شب قدر.

در قرآن كريم در اين سوره معروف كه -سوره القدر> نام دارد، تعبير شب قدر و ليله القدر آمده است . اين سوره را ترجمه مي‌كنم :
ما فرستاديم آن را (يعني قرآن را) در شب قدر; توچه مي‌داني شب قدر چيست ؟ شب قدر از هزار ماه بهتر است . فرشتگان به همراهي روح الامين در اين شب به فرمان خدا فرو مي‌آيند. و امشب شب سلامت فرد و جامعه و جسم و جان و زمين و زمان است تا سپيده دم .

هر چه شما از اين سوره و اين ترجمه‌اي كه عرض كردم مي‌فهميد، به همان اندازه قرآن درباره شب قدر سخن گفته است . علاوه بر اين ملاحظه مي‌كنيد در اين سوره درباره شب قدر اين مشخصات ذكر شده است ‪ ۱‬شب قدر شبي است كه قرآن در او نازل شده : ما قرآن را در شب قدر فرستاديم .

‪ ۲‬شب قدر شبي است كه از هزار شب بهتر است .

‪ ۳‬در اين شب فرشتگان به همراه روح (در آياتي ديگر روح الامين هم آمده ) و به فرمان خدا (به هر فرمان خدا) فرو مي‌آيند.

‪ ۴‬شبي است كه تا سپيده دم ، شب سلام ، شب سلم و شب سلامت است .

اين آن چيزي است كه از سوره قدر درباره شب قدر مي‌فهميم .

يكي از مشكلات فن مطالعات اسلامي اين است كه معمولا يك مطالعه كننده بيايد و فقط يك آيه يا دو آيه ، يا يك حديث يا دو حديث ، را درباره يك مطلب ببيند و از آيات و روايات و مطالب ديگري كه درباره همان موضوع آمده غفلت كند، يا حوصله تحقيق و تتبعش كم باشد، آن وقت اظهارنظري كند كه اين غالبا خام است . يكي از مشكلات فن اسلام شناس همين نداشتن تتبع تام ، تفحص كامل و حوصله فراوان در بررسي دلايل و ماخذ يك مطلب و يك موضوع در اسلام است . متاسفانه نه تنها آنها كه در خارج از سمت روحانيت و علماي اسلامي هستند، بلكه آنها هم كه در زمره علماي اسلامي هستند خيلي‌ها به اين كم حوصلگي گرفتارند. باز متاسفانه خيلي از اين آقاياني هم كه به نام شرق شناس و خاورشناس يا اسلام شناس در اين قرنهاي اخير درباره اسلام مطالعاتي كرده‌اند و مطالبي نوشته اند، به اين مشكل گرفتارند.

به هر حال ، درباره شب قدر در قرآن كريم مطلب به همين سوره ختم نمي‌شود. در سوره دخان چند آيه ديگر داريم كه خواه و ناخواه به شب قدر مربوط مي‌شود. در سوره دخان چنين آمده : -بسم الله الرحمن الرحيم . حم . و الكتاب المبين . انا انزلناه في ليله مباركه انا كنا منذرين . فيها يفرق كل امر حكيم . امرا من عندنا انا كنا مرسلين .

> در اين آيات كلمه قدر نيامده است ، ولي اين آيات مي‌گويد: -ما قرآن را در شب مبارك و پر بركتي فرستاديم ; شبي كه در آن شب هر امر محكمي به صورت قاطع معين مي‌شد; شبي كه در آن شب به فرمان ما حكم قاطع هر مطلبي روشن مي‌شد، و در اين شب ما مي‌فرستاديم فرستادگان (رسول و پيامبر) را. -ملاحظه مي‌كنيد كه اين آيات درست با آياتي كه در سوره قدر است مربوط به يك موضوع است . البته در اينجا كلمه قدر نيست . در سوره قدر مي‌گفت ما قرآن را درشب قدر فرستاديم ، اينجا مي‌گويد ما قرآن را در شبي مبارك فرستاديم . اين شب مبارك همان شب قدر است . در آنجا مي‌گفت در اين شب فرشتگان به همراه روح الامين با هر فرمان و از روي هر فرمان مي‌آمدند، و در اينجا مي‌گويد در اين شب هر امري به صورت محكم مشخص مي‌شود و به صورت قاطع معين مي‌گردد. در سوره نحل آيه‌اي هست كه مخصوص شب قدر نيست ، ولي مربوط به مطلب كلي شب قدر است :
-ينزل الملائكه بالروح من امره علي من يشاء من عباده ان انذروا انه لا اله الا انا فاتقون .> >خدا كسي است كه فرشتگان را به همراه روح الامين مي‌فرستد، بر هر يك از بندگانش كه بخواهد; و به آنها ماموريت مي‌دهد كه برويد پيام يكتاپرستي را به مردم برسانيد و به آنها اعلام كنيد كه جز خداي آفريدگارجهان خدايي نيست ، پس جانب خداي يكتا را نگه داريد.-در اينجا هم صحبت از فرستادن فرشتگان به همراه روح الامين و فرستادن رسولان و پيامبران به سوي مردم است .

اين كلي مطلب شب قدر است . اين است آنچه در قرآن كريم درباره موضوع و مطلب شب قدر آمده است . حالا ما از اين چه مي‌فهميم ؟ آيا از اين آيات قرآن اينطور فهميده مي‌شود كه شب قدر شبي است كه مقدرات اشخاص و مردم معين مي‌شود؟ شب قدر است يعني شب تقدير است ؟ آن هم تقديرات مردم و سرنوشت مردم ؟ آن هم براي چه مدتي : يك سال ، كمتر، بيشتر؟ اين يك احتمال در معني كلمه قدر. احتمال ديگر در معني كلمه قدر اين است كه شب قدر است يعني حسابها روشن مي‌شود ، اما نه سرنوشت افراد و مردم ; بلكه حكم قاطع هر مطلبي روشن مي شود. چون در شب قدر قرآن كريم نازل شد و پيغمبر اسلام به پيغمبري مبعوث شد و خدا احكام حلال و حرام و بد و خوب را در قرآن كريم به صورتي قاطع و ابدي فرستاد و فرشتگان به همراه روح الامين حامل پيام الهي بعثت و حامل كتاب الهي قرآن براي پيغمبر بودند.

بنابراين شب قدر است يعني شبي است كه اندازه و قدر هر مطلبي به صورتي قاطع روشن شده است . در اين معنا ديگر بحثي از سرنوشت اشخاص ، چه يك شب و چه يك سال و چه يك عمر، در ميان نيست . معني سوم اينكه اصلا كلمه قدر به معناي ارزش و منزلت باشد، نه به معناي ارزيابي . يعني ما قرآن را فرستاديم در شبي ارزنده ; شبي كه بايد قدرداني شود; شبي كه از هزار ماه بهتر است . دليل بهتر بودن اين شب از هزار ماه و دليل قدر و منزلتش نيز اين است كه شب بعثت پيغمبر اكرم است .

از قرآن كريم و آيات قرآن كريم نمي‌توانيم بفهميم كه آياحتما معني اول مراد است يا دو معني ديگر. ولي آنچه مسلم است اين است كه از آيات قرآن كريم اين مقدار استفاده مي‌شود كه شب قدر شب بعثت پيغمبر و شب فرستادن قرآن كريم و شب مباركي است . شب پر بركتي است . شبي است كه تاسپيده دم و تا صبح گاه ، شب سلام براي بشريت و انسانيت است . شبي است كه فرشتگان به همراهي روح الامين بر پيغمبر آمده‌اند و هر مطلبي كه بايد و شايد بر پيغمبر خوانده اند.

اينها از قرآن به طور مسلم استفاده مي‌شود; اما درباره بيش از اين ، به حساب قرآن نه مي‌توانيم بگوييم بله ، و نه مي‌توانيم بگوييم نه . اين شب قدر از نظر قرآن كريم ، اما از نظر روايات .

از نظر روايات ، شيعه و سني ، عامه و خاصه در مورد شب قدر احاديث و رواياتي از پيغمبر اكرم دارند. امام مالك كه از ائمه بزرگ فقه عامه و برادران سني ماست و تقريبا معاصر متاخر امام صادق عليه السلام است ، در كتاب معروف و معتبرخود كه مخصوصا از نظر عامه داراي ارزش فوق‌العاده‌اي است ، موطا، كه در فقه و حديث است و معروف ترين اثر علمي مالك هم هست ، بابي تحت عنوان قدر دارد و رواياتي از پيغمبر اكرم نقل مي‌كند كه از ايشان سوال شد شب قدر چه شبي است . روايات مختلفي نقل مي‌كند. يكي اينكه فرمود در ده روز آخر ماه رمضان است . يكي اينكه فرمود در چند روز آخر ماه رمضان است كه با شبهاي بيستم ، بيست و يكم ، بيست ودوم ، بيست و سوم و بيست و هفتم منطبق مي‌شود. متاسفانه كتاب موطا در اينجا همراه من نيست ، چون بيشتر كتابهاي من هنوز ايران است . آنچه از مطالعه قبلي به خاطرم مانده اين است كه با چهار شب از شبهاي ده روز آخر ماه رمضان از احاديثي كه مالك در كتاب موطا نقل كرده ، منطبق مي‌شود.

مي گويد پيغمبر تاكيد فرمود كه در اين شبها به عبادت و بندگي خدا بپردازيد; در حق خودمان و در حق ديگران دعا كنيم . حتي درباره ليله الجهني ، كه مرحوم محدث قمي هم در كتاب مفاتيح [در اعمال مختصه شب بيست و سوم ] آورده ، مالك در موطا حديث جهني را نقل مي‌كند.
چهارشنبه 5 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 234]