بررسي امكان يا امتناع علم ديني(13)باقري: توانايي دين را نبايد براساس نظريات علمي سنجيد

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: بررسي امكان يا امتناع علم ديني(13)باقري: توانايي دين را نبايد براساس نظريات علمي سنجيد
گروه انديشه: توانايي دين را نبايد براساس نظريات علمي ارزيابي كرد. دين بايد در عرصه دين‌ سنجيده شود، نه در عرصه علم.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا)، پيش از اين هشت قسمت از گفت‌وگو با دكتر «خسرو باقري»، عضو هيئت علمي دانشگاه تهران و نويسنده كتاب «هويت علم ديني» در نشست «بررسي امكان يا امتناع علم ديني» كه به همت گروه انديشه و علم در محل اين خبرگزاري برگزار شده بود، ارائه شد.

وي در گفت‌وگوي پيشين خود اظهار كرد: علم‌النفسي كه در آثار ابن‌سينا، ملاصدرا و ديگر فلاسفه مسلمان وجود دارد، روان‌شناسي نيست، بلكه يك كار فلسفي است.
قسمت قبلي اين گفت‌وگو را اين‌جا بخوانيد

دكتر باقري در ادامه اين گفت‌وگو در پاسخ به اين سؤال كه در صورت تعارض جدي ديدگاه‌هاي شما و صاحب‌نظران ديگر با ديدگاه‌هاي دانشمندان سكولار چه بايد كرد؟، گفت: در علم ديني ما هدف‌مان دفاع از دين نيست و نبايد از متضرر شدن دين بحث كرد. دفاع از دين را بايد متكلمان انجام دهند. توانايي دين بايد در يك عرصه خاصي ـ عرصه دين‌بودنش ـ سنجيده شود، نه اين‌كه در عرصه ديگري سنجيده شود.

وي افزود: ما توانايي دين را در اين نمي‌دانيم كه با نيوتن رقابت كند. دين از اول خودش را براي اين مبارزه آماده نكرده است. بايد خود هويت علم ديني را تبيين كرد. نبايد مردم فكر كنند كه علم ديني يك نوع اثبات دين است. اتفاقا اين كار هم زياد انجام شده و كساني كه بعضا از اين سخن مي‌كنند، معتقدند كه به علم ديني بايد بپردازيم، چون دين اين توانايي را دارد.

نويسنده كتاب «نو‌عمل‌گرايي و فلسفه تعليم و تربيت» اظهار كرد: به نظرم علم ديني تلاش براي اثبات دين نيست، بلكه دين بايد قبلا در جاهاي ديگري خودش را اثبات كند و دين اين كار را انجام داده است. كدام پيغمبر را سراغ داريد كه آمده باشد و پيامبري خودش را از طريق توليد علم اثبات كرده باشد.

عضو هيئت علمي دانشگاه تهران تصريح كرد: پيامبران دين را به عنوان نياز ويژه بشر مطرح كردند و جوابش را هم گرفتند؛ يعني اديان همه موفق بوده‌اند و مخاطب‌هاي خود را پيدا كردند. اين درست نيست كه ما بگوييم كه مردم منتظر باشند تا علم ديني‌اي كه دانشمندي مي‌خواهد، توليد كند و بعد راجع به دين تصميم بگيرند كه دين‌دار شوند يا نه؟

نويسنده كتاب «نگاهي دوباره به تربيت اسلامي» در ادامه سخنانش گفت: تكليف دين قبل از اين مسأله مشخص شده و بايد هم مشخص شود. ما بايد اين ويژگي علم ديني را حداقل در جامعه دانشگاهي مشخص كنيم، اما برعكس اين كار را كرديم و طوري بيان كرديم كه انگار علم ديني بخشي از دين است، همان‌طور كه توحيد بخشي از دين است، مثلا روان‌شناسي اسلامي نيز بخشي از دين است. اين به نظر من در مجموعه بيرون از حوزه دين و منطقه مرزي بين علم و دين ممكن است پيدا شود.

اين محقق و استاد دانشگاه خاطرنشان كرد: علم ديني بيشتر محصول تلاش دين‌داران در عرصه علم است، براي اين‌كه در عرصه علم، به كمك الهاماتي كه دريافت مي‌كنند، بسطي ايجاد كنند. بنابراين اگر در اين تلاش توفيقي حاصل نشود، اين فقط معنايش اين است كه رابطه‌اي بين علم و دين از اين جهت نمي‌توان برقرار كرد. پس دين هم‌چنان كار خودش را خواهد كرد، همان طوري كه در گذشته انجام مي‌داد.

نويسنده كتاب «ديدگاه‌هاي جديد در فلسفه تعليم و تربيت» در ادامه تصريح كرد: اگر تعارضي هم با ديدگاه‌هاي ديگر پيدا شود، اين تعارض از جنس تعارض بين نظريه‌هاست. در ميان خود سكولارها مگر نظريه‌ها با هم تعارض ندارند، مسلما تعارض دارند. در آن‌جا چگونه اين تعارض‌ها حل مي‌شود؟ بايد به كمك شواهد بيشتر حل شود. بنابراين رقابت بين نظريه‌هاي علمي هميشه بايد با منطق علم به جلو حركت كند و پيش برود.

دكتر باقري تأكيد كرد: اگر نظريه شما توانست شواهد و به اصطلاح پيش‌بيني‌هاي بيشتري را نشان دهد ـ خصوصا آن ويژگي‌هايي كه در علم هست ـ اين قابل قبول خواهد بود. رفع تضاد ميان نظريه‌ها در علم بايد با منطق علم انجام گيرد و اگر به نتيجه نرسد به اين معنا نيست كه دين ناتوان است، چون توانايي دين را براساس علم و دين نبايد تعريف كرد.

نويسنده كتاب «نو‌عمل‌گرايي و فلسفه تعليم و تربيت» در پاسخ به اين سؤال كه آيا سخن گفتن از علم ديني يك امر توصيفي است يا يك امر تجويزي؟، اذعان كرد: از علم ديني توصيفي هم مي‌توان صحبت كرد. علم ديني توصيفي وجود دارد؛ يعني افرادي كه به فكر و يا آئيني كه تعلق دارند، اين فكر و آئين را در كارهاي خود نشان مي‌دهند. اين ويژگي‌اي ‌است كه انسان دارد؛ اگر اين طوري باشد، جنبه توصيفي دارد و لذا اگر در ميان مسلمانان، مسيحيان و فرق ديگر نگاه كنيم، تلاش علمي‌شان با اعتقاداتشان نسبتي دارد.

وي افزود: بنابراين آيا ما از اين مسأله مي‌توانيم يك جنبه تجويزي هم بنا كنيم؟ بله مي‌توانيم؛ يعني همان كاري كه به صورت شهودي و شايد طبيعي ايجاد مي‌شود را مي‌توانيم تصريح كنيم و عميق‌تر و دقيق‌تر به پيش بريم. مثلا در منطق مي‌گويند كه آيا منطق يك ويژگي در آدم‌هاست و يا نه مي‌خواهيم كه منطق را تجويز كنيم و درس بدهيم؟ در واقع هر دوي اين‌ها درست است. آدم‌ها هم منطقي‌اند و هم بايد آموزش منطق ببينند.

دكتر باقري در پايان سخنانش خاطرنشان كرد: رابطه بين علم ديني توصيفي و تجويزي دقيقا شبيه رابطه بين منطق آموزشي و منطق طبيعي در بشر است و همان‌طور كه وجهي براي منطق آموزشي هست، وجهي براي علم ديني تجويزي هم مي‌تواند وجود داشته باشد كه اين را صريح‌تر، روشن‌تر و چه بسا گسترده‌تر بتواند به پيش برد.
يکشنبه 2 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 390]