روابط ايران و روسيه در عصر ولاديمير پوتين

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: روابط ايران و روسيه در عصر ولاديمير پوتين
برنامه بيست و هشتمين نشست اوراسياي مركزيدوازدهم خرداد امسال با حضور دكتر بيژن ژند شكيبي به بررسي روابط سياسي- اقتصادي ايران و روسيه در دوران ولاديمير پوتين اختصاص داشت. آقاي ژند شكيبي استاد مدرسه اقتصاد و علوم سياسي لندن است كه سال ها است درباره موضوع روسيه مطالعه مي كند. وي در سخنراني خود در دانشگاه تهران جايگاه ايران را در سياست خارجي روسيه و ديدگاه روسيه را نسبت به ايران با در نظر گرفتن تحولات سال هاي اخير در بعد و قبل از انقلاب اسلامي مورد بررسي قرار داد.
برنامه بيست و هشتمين نشست اوراسياي مركزيدوازدهم خرداد امسال با حضور دكتر بيژن ژند شكيبي به بررسي روابط سياسي- اقتصادي ايران و روسيه در دوران ولاديمير پوتين اختصاص داشت. آقاي ژند شكيبي استاد مدرسه اقتصاد و علوم سياسي لندن است كه سال ها است درباره موضوع روسيه مطالعه مي كند. وي در سخنراني خود در دانشگاه تهران جايگاه ايران را در سياست خارجي روسيه و ديدگاه روسيه را نسبت به ايران با در نظر گرفتن تحولات سال هاي اخير در بعد و قبل از انقلاب اسلامي مورد بررسي قرار داد.

روابط استراتژيكي يا تاكتيكي؟

بيژن ژند شكيبي گفت كه سير تكامل روابط ايران و روسيه در دوران رياست جمهوري ولاديمير پوتين موضوع بحث امروز ما خواهد بود، كه تاكيد بيشتر بر فعاليت سياسي و ژئوپليتيك ولاديمير پوتين دارد. ار زمان بالا گرفتن روابط ايران و مسكو، كه از اواخر دوره شوروي آغاز شد، توجه بسياري معطوف شناخت خصوصيت هاي دقيق اين رابطه بوده است. سوالي كه معولا مطرح شده اين است كه روابط ميان ايران و روسيه از نوع استراتژيكي است يا از نوع تاكتيكي؟ هرگونه پاسخ به اين سوال نخواهد توانست چند بعدي بودن اين روابط را همراه با پيچيده بودن آن را بازتاب دهد.

بعد از پايان جنگ سرد و حتي تا حدي درطول اين جنگ، استراتژيك بودن روابط بين كشورهاي مختلف واقعا وجود نداشت و معمولا روابط بين كشورها بر اساس منافع اقتصادي و سياسي و اوضاع داخلي هر كشور عوض مي شد. به عنوان مثال، شايد كم باشند افرادي كه از روابط خاص بين امريكا و بريتانيا بي خبر باشند، با اين حال نمونه هاي بسياري وجود دارد كه حاكي از تداخل منافع مشترك بين اين دو كشور است.

به عنوان مثال مي توان از بحران سوئز در سال 1956 سخن گفت؛ امريكا در آن زمان كشورهاي هم پيمان خود يعني بريتانيا و فرانسه را وادار به دست كشيدن از اعمال حاكميت بر كانال سوئز كرد.

در جنگ با ويتنام نيز امريكا فشارهاي بسياري بر لندن واردكرد تا لندن نيروهاي مسلح خود را به جنگ درويتنام بفرستد كه البته لندن همه اين درخواست ها را رد كرد و بر خلاف ميل واشنگتن وارد جنگ نشد.

يك مثال ديگر اينكه بعد از جنگ جهاني دوم امريكا تمامي كمك هاي خود را به لندن به طور ناگهاني قطع كرد و موجب سقوط اقتصاد بريتانيا شد، به طوري كه بريتانيا همچنان از خيانت امريكا در آن زمان انتقاد مي كند.

امروزه نيز مي بينيم كه برخي معتقدند بين فرانسه، بريتانيا،آلمان، و امريكا يك شرايط استراتژيك وجود دارد. اما شاهد اين مسئله نيز بوديم كه بر سر موضوع عراق هم فرانسه و هم آلمان به شدت مخالف جنگ بودند و روابط استراتژيك بين كشورهاي هم پيمان از بين رفت.

بنابراين، وقتي در خصوص روابط ايران و روسيه صحبت مي كنيم، ديگر نبايد به اين سوال كه روابط اين دو كشور استراتژيكي است يا تاكتيكي توجه كنيم. بلكه فقط بايد به دقت به برخي از موارد اين روابط توجه كنيم تا پويايي اين روابط را بفهميم.

پنج نكته وجود دارد كه ما را كمك مي كند تا درك بهتري از روابط ايران و روسيه داشته باشيم.

اين عوامل، روابط سياسي و اقتصادي ميان ايران و روسيه را شكل مي بخشد:

1- روابط مثلثي بين ايران، روسيه، و امريكا

2- ژئوپليتيك آسياي ميانه و قفقاز

3- ژئوپليتيك خاورميانه

4- ايدئولوژي هاي دولت ها

5- اقتصاد

ايدئولوژي دولت ها

از بعد اقتصادي روابط اقتصادي ايران و روسيه صحبت نخواهيم كرد. ابتدا راجع به ايدئولوژي دولت ها توضيح خواهم داد. به سختي مي توان منكر اين حقيقت بود كه ايدئولوژي يك كشور در كيفيت روابط آن كشور با كشورهاي ديگر ايفاي نقش مي كند. اين بدان معني نيست كه كشورها با ايدئولوژي هاي مختلف نمي توانند روابط سياسي و اقتصادي داشته باشند. مثلا روابط امريكا با عربستان و مصر فقط نمونه اي است از ارجعيت دادن به مسائل ژئوپليتيك و اقتصادي در برابر مخالفت ها ي ايدئولوژيك. با اين حال در مورد ايران و روسيه، مسائل ايدئولوژيك بين دو كشور نبايد ناديده گرفته شود. روسيه بعد از سقوط شوروي، كه بيشتر سياست هاي آن در چارچوب ايدئولوژي تعريف مي شد، به يكي از كشورهاي بدون ايدئولوژي تبديل شد. در روسيه ديگر بحث بر ايدئولوژي و برپا كردن يك آرمان شهر نيست بلكه، به ويژه در دوره آقاي پوتين، فقط منافع كشور حرف اول را مي زند. جهان بيني روسيه در دوره پوتين معطوف به منافع مالي و اقتصاي در يك دنياي چند قطبي است.

جهان ايدئولوژيك در مرحله اول به اين دليل مهم است كه بر اقتصاد و مسائل مالي تاثير مي گذارد. از طريق همين منافع مالي و اقتصادي است كه روسيه سعي دارد خود را به عنوان يك قدرت جهاني بازتاسيس كند، بنابراين ديگر داشتن سلاح هاي هسته اي و ارتش گسترده بدون پشتوانه منافع مالي و اقتصادي نمي تواند در عرصه قدرت هاي جهاني كارساز باشد.

در طول دوران رياست جمهوري پوتين، دولت روسيه به يك نوع شركت روسي تبديل شد كه در آن ديوانسالارها و وزيرها با شركت هاي خصوصي روابط تجاري و اقتصادي دارند. بنابراين سياست خارجي روسيه بيشتر بر اساس منافع مالي و اقتصادي شكل مي گيرد.

مثلا در دوران شوروي مسكو گاز و نفت را با سوبسيد هاي زياد به كشورهاي مجاور خود و اروپاي شرقي مي فروخت. اين امر، به عنوان روشي كارآمد براي حفظ اين كشور ها در قلمرو شوروي به شمار مي رفت.

امروز، بين پايان دادن به سوبسيدهاي گاز و نفت و حفظ اين كشورها در قلمرو سياسي مسكو، منافع مالي حرف اول را مي زند. در دوره پوتين همين مسئله مطرح بود و طبقه حاكم به اين نتيجه رسيدند كه ديگر نبايد گاز و نفت را به كشورهاي دوست بفروشيم چرا كه به منفعت اقتصادي ما نيست. در دوره شوروي منافع ژئوپليتيك مهم تر بود اما در دوره پوتين اين مسئله عوض شد.

روسيه، پس از سقوط شوروي، ايران را به عنوان يك نيروي پايدار در منطقه قفقاز و آسياي ميانه مي دانست. همگي از همكاري اين دو كشور در دهه 90 خبر داريم كه سياستمداران روسي را به اين باور رساند كه سياست خارجي ايران واقع گرا و عمل گرا شده و ايران مي تواند يك شريك معتمد باشد.

اين در زماني بود كه روسيه از نظر سياسي، اقتصادي، و نظامي ضعيف شده بود و به يك شريك ژئوپليتيك نياز داشت تا مرزهاي جنوبي اش را حفظ كند و حاضر باشد كه با پول نقد سلاح بخرد. بنابراين، روسيه در دهه 90 فكر مي كرد كه شور انقلابي در ايران تمام شده است و روسيه مي تواند با ايران همكاري كند. اما در حال حاضر، به نظر مسكو، ايران مسير سياست خارجي خود را دوباره به سوي شور انقلابي تغيير داده است و مسكو به اين نتيجه رسيده كه ديگر نمي تواند روابط نزديكي با ايران داشته باشد.

ژئوپليتيك آسياي مركزي و قفقاز

روسيه و ايران، هر دو، در مرز با قفقاز و آسياي ميانه قرار دارند و اين وضعيت ژئوپليتيك زمنيه را براي احتمال همكاري ها فراهم مي كند. همان گونه كه در افغانستان، تاجيكستان و مسئله قره باغ ديديم. اين ها مي تواند تجلي بخش مخالفت هاي عملي نيز باشد.

به عنوان مثال، نزاع برسر درياي خزر، رقابت هاي ژئوپليتيك، و حتي خط لوله هايي كه در مرزهاي شوروي سابق هستند نمونه هايي از درگيريهاي منطقه اي محسوب مي شود. در حالي كه مسكو ايران را به عنوان يك رقيب احتمالي بر سر مسائل ژئوپليتيك در مناطق جنوبي مي داند درعين حال از ايران انتظاردارد كه با توجه به همكاري هاي دهه 90 بين دو كشور، حافظ نظم و ثبات در اين منطقه باشد، نه يك عامل بي نظمي ناشي از سياست هاي خارجي ايدئولوژي زده.

پوتين كه به دنبال تقويت روابط با كشورهاي آسياي ميانه و قفقاز بود، از تاثير اقتصادي و سياسي ايران بر اين كشور ها بيم داشت، زيرا ايران تمايل داشت كه اين كشورهاي تازه به استقلال رسيده از حوزه روسيه مستقل شوند.

ترس ازافزايش نفود و حضور نظامي امريكا در برخي از كشورهاي آسياي ميانه، ايران و روسيه را به هم نزديك كرد. حضور امريكا در اين منطقه براي هر دو كشور تهديد كننده بود. اين شرايط ژئوپليتيك بين ايران و روسيه را نبايد هميشگي تلقي كرد.

روسيه و چين همواره سر مرز با يكديگر مشكل دارند. منظور من اين است كه كه ايران و روسيه مشكلاتي ژئوپليتيك در آسياي ميانه و قفقاز دارند كه اين غير عادي نيست و نمي تواند جلو روابط بين دو كشور را بگيرد.

ژئوپليتيك خاورميانه

زماني كه پوتين در سال 2000 به رياست جمهوري رسيد، سياست خارجي روسيه را مركزيت بخشيد و هرج و مرج زمان يلتسين را كاهش داد. كمابيش در آن دوران بود كه روسيه پذيرفت كه ايران يكي از قدرت هاي كليدي منطقه خليج فارس و آسياي مركزي است.

چنين تصور مي شد كه ايران با چنين قدرت اقتصادي و داشتن پتانسيل بالاي نيروي كارتحصيل كرده و همچنين سياست هاي داخلي و خارجي دوران محمد خاتمي، رييس جمهور پيشين ايران، نه تنها به قدرت منطقه تبديل مي شود بلكه به عنوان يكي از اعضاي مهم جوامع بين المللي نقش تعيين كننده اي در برقراري ثبات در خاورميانه و محدود كردن نفوذ امريكا در منطقه ايفا خواهد كرد.

با تغيير در سياست خارجي ايران و سقوط صدام حسين و به دنبال آن انزواي ايران، مسكو فرصت ژئوپلتيك جديدي در ايران به دست آورد. پس از رياست جمهوري خاتمي، ولاديمير پوتين همچنان ايران را به عنوان يك شريك در راستاي مقابله با نفوذ امريكا در منطقه مي دانست، و راهي براي گسترش حضور خود در خاورميانه بر مي شمرد.

روابط مثلثي ايران، روسيه، و امريكا

وقتي راجع به روسيه و امريكا صحبت مي كنيم بايد روابط امريكا و روسيه را در نظر بگيريم. تا سال 1998 روسيه سياستي غرب زده داشت. روسيه به غرب نگاه مي كرد و مي خواست با امريكا روابط خوبي داشته باشد. وقتي يوگني پريماكف نخست وزير شد، مسير سياست خارجي روسيه كاملا عوض شد. روسيه بر آن شد تا همراه با چين و هند عليه يك سيستم تك قطبي مبارزه كند. نكته جالب توجه اين است كه وقتي روسيه راجع به نظام چند قطبي بين المللي حرف مي زند معمولا راجع به هند و چين صحبت مي كند و ايران هرگز در اين برنامه جايي ندارد. اين نشان مي دهد كه روسيه هنوز به ايران اعتماد كافي ندارد و ايران را شريكي پايدار نمي داند.

اما امريكا هنوز هست و وقتي امريكا سعي مي كند نفوذ خود را در خاورميانه، قفقاز، و آسياي ميانه گسترش دهد، معمولا روابط ايران و روسيه قوي تر مي شود. وقتي به نظر مي رسد كه روسيه و امريكا همكاري مي كنند روابط بين ايران و روسيه كمي ضعيف مي شود.

از زماني كه پوتين رييس جمهور روسيه شد، روابط بين ايران و روسيه قوي تر شد، تا سال 2002. از آن سال اين روابط كمي پيچيده تر شده است.

چند مسئله روي اين روابط اثر گذاشته است.

اول اينكه با بالا رفتن قيمت نفت و گاز و بر اثر آن افزايش نرخ رشد اقتصادي، روسيه اعتماد به نفس پيدا كرده است. از زمان فروپاشي شوروي تا پايان گرفتن دوران رياست جمهوري يلتسين، روسيه اعتماد به نفس نداشت و ضعيف بود و به يك شريك احتياج داشت و با ايران همكاري مي كرد.

اما بعد از بالا رفتن قيمت نفت و گاز روسيه نه تنها ثروتمند شد بلكه اعتماد به نفس پيدا كرده است. اما اين امر به نفع ايران بود چرا كه روسيه همواره خواهان آن است، با امريكا از حيث ژئوپليتيك بخصوص در منطقه آسياي ميانه مبارزه كند.

دوم اينكه سياست خارجي ايدئولوژيك دولت بوش، شديدا سبب تيره شدن روابط بين واشنگتن و مسكو شده است. تلاش امريكا در جهت به عضويت پذيرفتن كشورهاي اروپاي شرقي و شوروي سابق به پيمان ناتو روسيه را متقاعد كرد كه امريكا درصدد است روسيه را محاصره كند. حمله امريكا به عراق و ناديده گرفتن منشور سازمان ملل متحد سبب تشكيل چند مسير در سياست خارجي روسيه شد كه اولين آنها سياست چند جانبه گرايي بود. دوم تاكيد بر نقش نهادهاي بين المللي مانند سازمان ملل در صحنه بين المللي، و سوم تشويق نقش قوانين بين المللي در صحنه بين المللي بود.

به نظر مسكو، اولين هدف، كنترل قدرت امريكا و محدود كردن قدرت امريكا بود، كه تنها راه آن تشويق قوانين بين المللي و نقش سازمان هاي بين المللي بود. گذشته از اين، مسكو از سال 2004 به بعد، امريكا به رهبري بوش را شريك ديپلماتيك ندانسته است. روسيه، بعد از واقعه يازدهم سپتامبر، در مقابل امريكا عقب نشيني كرد و در مورد جنگ عليه تروريسم از امريكا حمايت كرد. پوتين توقع داشت كه، در عوض، امريكا جواب مناسبي به اين عقب نشيني ها بدهد، اما دولت بوش در واكنش به سياست تنش زدايي پوتين اعلام كرد كه امريكا در صدد گسترش ناتو است.

پوتين به اين نتيجه رسيد كه امريكا رقيبي خطرناك، ايدئولوژيك زده، و پيش بيني ناپذير است. اين تيره شدن روابط بين مسكو و واشنگتن بايد سبب تقويت روابط مسكو و تهران مي شد، اما يك اتفاق ديگر افتاد كه روابط مثلثي بين ايران، روسيه، و امريكا را بيش از پيش پيچيده كرد. اين اتفاق، افشا شدن اطلاعات در مورد برنامه هسته اي ايران بود. پوتين، خود، در مورد پيشرفت برنامه هسته اي ايران غافلگير شد، با آنكه در دوران رياست جمهوري يلتسين در اين مورد پشت پرده شايعه هاي زيادي وجود داشت.

فعاليت هاي هسته اي ايران، با وجود آنكه پنهاني بود، غير قانوني نبود. اما پوتين احساس كه مي كرد روابط بين ايران و روسيه عميق تر و نزديك تر از آني است كه تصور مي شود، توقع داشت كه تهران مسكو را از برنامه هسته اي خود آگاه كند. بنابراين، وقتي از رابطه بين ايران و روسيه مايوس شد، به سمت امريكا روي گرداند و از سال 2003 روسيه بيش از پيش با امريكا و اتحاديه اروپا براي فشار آوردن به ايران همكاري كرد.

علاوه بر اين، ساخت نيروگاه بوشهر به تاخير افتاد. زماني كه پوتين متوجه برنامه هسته اي ايران شد تصميم گرفت كار در نيروگاه بوشهر را كند كند. پوتين تا پايان دوران رياست جمهوري آقاي خاتمي اين سياست را ادامه داد يعني هم با اروپا و امريكا همكاري مي كرد و هم براي ساخت نيروگاه بوشهر با تاخير عمل مي كرد. اما در اين مدت پوتين، در عين حال، حاضر به حمايت از تحريم ها عليه ايران نبود. هنوز فكر مي كرد كه ايران نه تنها خق دارد از انرژي هسته اي استفاده كند، بلكه سياست امريكا نسبت به ايران شفاف نيست.

برخي اين تغيير در سياست خارجي روسيه را در مقابل ايران به كشف شدن فعاليت هاي هسته اي ايران نسبت مي دهند. به نظر من اين نظر تا حدي درست است. اما فكر مي كنم كه، در عين حال، سياست خارجي تند جورج بوش در خاورميانه سبب شد تا مسكو با ايران در مقابل غرب همكاري كند. پوتين با حمله امريكا به عراق به شدت مخالفت مي كرد. مسكو نه تنها از نتايج حمله امريكا مي ترسيد بلكه نگران آن بود كه قوانين بين المللي آيا مي توانند قدرت امريكا را كنترل كنند يا نه.

دلايل تغيير سياست هاي روسيه در قبال ايران

وقتي دولت بوش درخصوص حمله به ايران به طور مستقيم سخن گفت، جلوگيري از اين اتفاق به يكي از مهم ترين اهداف سياست خارجي روسيه تبديل شد. ترس پوتين اين بود كه اگر امريكا به ايران حمله بكند يا سايت هاي هسته اي ايران را بمباران كند، تمام دنيا با خطري جدي روبه رو خواهد شد. پوتين مي ترسيد كه مرزهاي جنوبي روسيه و منطقه قفقاز و آسياي مركزي با خطري جدي روبه رو شوند. بنابراين تلاش پوتين بود كه مسئله هسته اي ايران تنها در چارچوب سازمان هاي بين المللي حل شود و راه حل هاي ديپلماسي به اين مسئله جواب بدهد. روسيه تلاش مي كرد تا امريكا به همكاري با سازمان هاي بين المللي و اتخاذ راه حل هاي ديپلماتيك ادامه بدهد. پوتين مي ترسيد كه اگر سازمان هاي بين المللي و راهبردهاي ديپلماتيك به برنامه هسته اي ايران پاسخگو نباشند، امريكا مثل گذشته از قلمرو مقررات سازمان ملل و قوانين بين المللي خارج شود و به ايران حمله كند. در آن زمان، رسانه هاي ايران از روسيه به دليل حمايت از سازمان هاي بين المللي انتقاد مي كردند.

سياست پوتين در جهت فشار آوردن به ايران و به تاخير انداختن ساخت نيروگاه بوشهر دو علت داشت. اول ناراحتي از دامنه برنامه هسته اي ايران و دوم جلوگيري از حمله امريكا به ايران بود و هست.

در روابط بين ايران و روسيه يك مشكل اساسي ديگر نيز وجود دارد. برخي از مقامات بلندپايه روسي معتقدند كه ايران مجبور است با روسيه همكاري كند چرا كه ايران با امريكا رابطه اي ندارد و بنابراين مجبور است كه با روسيه همكاري كند. دوم اينكه ايران از روسيه سوء استفاده مي كند. يعني هم از فن آوري روسيه و هم از نقش روسيه در سازمان ملل استفاده مي كند تا برنامه هسته اي آن پايان برس،د و زماني كه به انرژي هسته اي دست پيدا كند ديگر نيازي به برقراري ارتباط با روسيه نخواهد داشت. بنابراين، در طبقه حاكم در روسيه، افرادي مانند آقاي مدودوف، نمي خواهند كه روسيه به خاطر ايران قرباني شود.

در روسيه اين نگراني نيز وجود دارد كه در صورتي كه در آينده ايران با امريكا به طريقي ارتباط برقرار كند، روسيه را فراموش خواهد كرد و مسكو قرباني مي شود. بنابراين روس ها و بخصوص پوتين حاضر نبودند در مورد ارتباط با ايران خطر كنند.

روس ها در سال هاي 2000/20001 حاضر نبودند با ايران رابطه نزديك داشته باشند، زيرا نگران اين بودند كه آقاي خاتمي با امريكا ارتباط برقرار كند و روسيه قرباني اين ارتباط تازه شود. بعد از دوره آقاي خاتمي، كه ديگر حرفي از برقراري ارتباط با امريكا به ميان نيامد، روسيه نسبت به ايران اعتماد پيدا كرد، زيرا كه مي داند كه اكنون ايران در اين مسير قرار ندارد.

در ايران هم سوظن وجود دارد. برخي معتقدند كه روسيه مي خواهد از امريكا امتياز بگيرد، و بنابراين، از روابط با ايران سواستفاده مي كند و در آخر به ايران خيانت خواهد كرد. برخي ديگر نيز معتقدند كه با وجود فشارهاي اقتصادي امريكا به روسيه، روسيه در آخر تسليم امريكا مي شود و ايران را تنها مي گذارد.

در شرايط وجود چنين سوءظن هايي روابط عميقي نمي تواند شكل بگيرد. هر دو طرف هنوز به هم اعتماد زيادي ندارند. درصورتي كه وقتي در خصوص روابط استراتژيكي يا تاكتيكي صحبت مي كنيم معمولا اين مسئله را در نظر نمي گيريم.

بعد از پايان رياست جمهوري آقاي خاتمي، به نظر آمد كه روابط ايران و روسيه تيره شده است. تهران به سبب حمايت روسيه از تحريم هاي سازمان ملل ناراحت بود و تاخير تكميل نيروگاه بوشهر نيز در تيره شدن روابط نقش بازي مي كرد.

در مسكو، مسير تحولات ماهيتي سياست خارجي ايران مقامات آتي كشور را نگران كرده است. در نظريه روابط بين المللي بحثي اساسي وجود دارد و آن اين است كه اگر يك كشور سياست خارجي پايدار نداشته باشد، كشورهاي ديگر حاضر نيستند با آن كشور به طور عميق همكاري كنند.

چرا فرانسه و آلمان از سياست حمله به عراق حمايت نكردند؟ زيرا مسير سياست خارجي امريكا به شدت عوض شد، تا آن زمان امريكا حاضر بود در چارچوب سازمان ملل عمل بكند اما بوش گفت كه از اين مسير خارج خواهد شد، و از آنجا كه امريكا از اين مسير خارج شد ديگر كشورها از امريكا روي برگرداندند.

روسيه پس از دولت خاتمي به اين نتيجه رسيده است كه ايران در سياست خارجي خود هيچ برنامه مشخصي ندارد. ايران بايد تصميم بگيرد كه كدام نقش را مي خواهد در اين دنيا ايفا كند؛ بعد از آن است كه روسيه مي تواند در مورد چگونگي روابط دو كشورتصميم بگيرد. وقتي يك كشور هنوز نمي داند نقشش در اين دنيا چيست، كشورهاي ديگر نمي توانند با اين كشور رابطه عميق برقرار كنند.

در ضمن، آقاي پوتين وقتي پيشنهادهايش در مورد برنامه هسته اي توسط ايران رد شد بسيار ناراحت شد. در آن زمان پوتين به اين نتيجه رسيد كه ايران بيشتر با احساسات عمل مي كند تا با منطق.

براي پوتين، در آن زمان، بزرگ ترين تهديد، احتمال حمله امريكا به ايران بود. وي مي خواست تا زماني كه بوش در صحنه حضور دارد با وي سازگار باشد. زماني كه دوره رياست جمهوري بوش به پايان برسد، روسيه مي تواند به گذشته بازگردد. روسيه در حال حاضر معتقد است كه بايد ديوانگي هاي بوش را تحمل كند.

در سال آخر رياست جمهوري پوتين شاهد بهبود روابط بين ايران و روسيه بوديم. بعد از هشت سال پوتين به تهران سفر كرد. در غرب اين مسئله خيلي اهميت داشت و نگران اين بودند كه محور ديگري بين روسيه و ايران به وجود آمده است.

اما در واقع اين گونه نيست. اگر نگاه بكنيم هنوز روابط بين ايران و روسيه تا آخر رياست جمهوري پوتين عميق نبود. پوتين و لاوروف از سياست خارجي ايران بسيار خسته شده اند و فكر مي كنند كه ديگر نمي توانند از ايران در خصوص برنامه هسته اي حمايت كنند و بايد از تحريم ها حمايت كنند. مسئله ديگري كه وجود دارد اين است كه پوتين در روسيه همچنان در راس قدرت است. هنوز وي تصميم مي گيرد و مدودف نقش چنداني ندارد.

ولاديمير پوتين در حال حاضر در انتظار نتايج انتخابات ايران و امريكاست. بر اساس اين نتايج، روسيه روابط جديدي هم با امريكا و هم با ايران برقرار خواهد كرد. اكنون مي توانيم بگوييم كه روابط بين ايران و روسيه نه استراتژيكي است و نه تاكتيكي.

در قسمت هاي مختلف اين روابط وجود دارد. نسبت به حضور امريكا در آسياي مركزي و قفقاز سياست هاي همسو دارند. نسبت به درياي خزر با يكديگر مخالفند، و نسبت به برنامه هسته اي ايران، روسيه با وجود آنكه مي گويد ايران حق دارد معتقد است كه ايران بايد عقب نشيني كند.

اما بزرگ ترين مشكل روابط ايران و روسيه در زمان پوتين، وجود ديدگاه هاي مختلف در مورد اين روابط بود. پوتين بر اين باور است كه چون ايران با امريكا روابط خوبي ندارد، تنها شريك احتمالي ايران روسيه است. پوتين توقع داشت كه ايران پيشنهادهاي مختلف روسيه را بپذيرد و به مسكو توجه بيشتري نشان دهد.

اما ايران نيز معتقد است كه به دليل روابط اقتصادي ايران با روسيه، اين روسيه است كه بايد نسبت به خواسته هاي ايران منعطف باشد چراكه در غير اين صورت ايران مي تواند با چين و هند رابطه برقرار كند. اما روسيه امروز با روسيه دوره يلتسين تفاوت دارد. شايد اين شيوه در زمان يلتسين كارآمد بود، اما روسيه زمان پوتين فرق كرده است. بنابراين روسيه و ايران بايد به يك توافق برسند كه ماهيت روابط شان چگونه است؟

منبع خبر :
جمعه 31 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 407]