تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1835124803
حكیم عمر خیام
واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: حكیم عمر خیام(527-439 هجری )
ابوالفتح و بقولی ابوحفص غیاث الدین عمر بن ابراهیم نیشابوری معروف به حكیم عمر خیام ، حكیم ، ریاضیدان و شاعر نامی ایران در قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری ( قرن یازدهم و دوازدهم میلادی ) است. این دانشمند كم نظیر ایرانی بین سالهای 430 تا 440 هجری در نیشابور یا حوالی آن متولد شد. وی یكی از بزرگترین ریاضیدانان و منجمان دوران اسلامی است و رساله ی جبر او یكی از برجسته ترین آثارقرون وسطایی در این علم شناخته شده است.در مشرق زمین به واسطه سهم عمده ای كه در اصلاح سال و ماه برای وی قائل بودند ، شهرت داشت و در اروپا به سبب ترجمه ی انگلیسی رباعی های او توسط فیتز جرالد درسال 1859 میلادی ( 1275 هجری ) شهرت یافت . سبب شهرت او به خیام دقیقا معلوم نیست اما احتمال داده اند كه پدرش خیمه دوز بوده است ، تفصیل زندگی او نیز با روایت های افسانه آمیز مخلوط گشته است . به موجب این روایت وی دركودكی با خواجه نظام الملك طوسی و حسن صباح همشاگردی بوده است.خیام بنا به قول مشهور به عراق و خراسان سفر كرد و غالباً به تدریس حكمت ومطالعه در علوم ریاضی اشتغال داشت . خیام در علم پزشكی نیز دست داشته و سلطان سنجر پسر ملكشاه را كه به بیماری آبله دچار شده بود درمان كرده است.از جمله آثار خیام رساله ای در جبر و مقابله ، رساله ای به نام " فی شرح ما اشكل من مصادرات اقلیدس" ، همچنین مختصری در طبیعات ، رساله ای در وجود و رساله ای دركون و تكلیف است.در تذكره ها چند رساله ی دیگر به او نسبت داده اند ، از آن جمله است نوروزنامه كه درصحت انتساب آن به وی تردید كرده اند و غیر از اینها چند شعر عربی و تعدادی رباعی فارسی است .شهرت عمده ی این عالم حكیم ِ بزرگ ، به واسطه رباعی های حكیمانه اوست كه درسراسر جهان شهرت دارد و به بیشتر زبانهای دنیا از جمله فرانسوی ، انگلیسی ، آلمانی ، ایتالیائی ، روسی ، عربی، تركی و ارمنی ترجمه شده و به چاپ رسیده است. از جمله این چاپها می توان نسخه ژكوفسكی و آربری را نام برد.هر چند شهرت بخل او در تعلیم به ظاهر اساسی ندارد ، اما واضح است كه وی پر گوئی را دوست نمی داشته زیرا نه به تألیف كتاب های مفصل پرداخته و نه شاگران معروفی دارد ، حتی رباعی های بدیع ، لطیف فارسی و مشهور خود را زیاد نگفته و احتمال دارد كه به سبب اشتغال به علم و حكمت تا حدی شاعری را دون شأن خود می دانسته و آن رباعی ها را هم به عنوان یك شاعر نسروده است . با توجه به این مطلب در قدیم نیز شهرت او به فن شاعری نبوده است.در باب رباعی های منسوب به خیام و این كه چه مقدار از این رباعی ها از اوست و چه مقدار به نام اوست . بین محققان قرن حاضر اختلاف است تا آنجا كه تنی چند انتساب این رباعی ها را به حكم عمر خیام منكر شده و خیام ریاضیدان و خیام شاعر را دو تن پنداشته اند ، اما برخلاف این تصور ، ازقدیمی ترین مآخذی كه در آنها از رباعی های خیام ذكری به میان آمده ، " تاریخ الحكماء " شهرزوری و " مرصاد العباد " نجم الدین رازی است و پس از آن " جهانگشای جوینی " ، " تاریخ گزیده " و " مونس الاحرار" را می توان نام برد ، اگر چه دركتابهای قدیم هم اشاراتی به شعر فارسی او شده است . از رباعی های خیام كه باعث شهرت او شده ، نسخه ی جامع وكامل وموثقی در دست نیست و بسیار از آنچه به اومنسوب است مجهول و منحول می باشد و به این جهت در تعداد واقعی رباعی های اوجای بحث است.مضمون عمده ی رباعی های او شك ، حیرت و توجه به مرگ و فنا و تذكار و اغتنام عمراست و از بعضی جهت ها افكار او به افكار ابوالعلاء معری شاعر معروف عرب در قرن پنجم هجری شباهت دارد و این موارد شباهت نیز قابل توجه است.در حاشیه های چهار مقاله نظامی عروضی سمرقندی درباره ی خیامی (خیام ) به قلم میرزا محمد خان قزوینی چنین آمده است:قدیمی ترین كتابی كه ذكری از عمر خیام نموده ، چهار مقاله ی عروضی سمرقندی ، معاصرخیام بوده كه در سال506 هجری در بلخ در مجلس " انس " به خدمت اورسیده است و درسال 530 هجری در نیشاپور قبر او را زیارت كرده و دو حكایت را كه درباره ی عمر خیامی ذكر می كند صحیح ترین و قدیم ترین مآخذ ترجمه ی حال اوست.در مورد علت كتابت تاریخ جلالی نوشته اند ، ملكشاه سلجوقی در سال 467 هجری ، خیام وعده ای از منجمان معروف آن زمان را مأمور اصلاح سال و ماه ایرانی كرد. نتیجه این اصلاح را " تاریخ جلالی " می نامند كه آغاز آن بنا برقول مشهور، دهم رمضان سال 471 هجری ( 15 مارس 1079میلادی ) بود كه روز اول حمل (فرورین ) را نوروز مقررداشتند. ازآن تاریخ ، نوروز هنگام حلول خورشید در نیمه حوت ( اسفند ) بود و آنچه این منجمان انجام دادند مبدأ تقویم ها شد.تقویم جلالی ، تقویمی است خورشیدی ( كه تقویم خورشیدی فعلی ایران بر همان اساس است ) مبدأ این تقویم روز جمعه نهم رمضان سال 471 هجری قمری ( مطابق با 15 مارس سال 1079 میلادی و اوّل فروردین سال 458 هجری خورشیدی برحسب تقویم كنونی ایران ) است. سال جلالی از اول بهار ( نوروز سلطانی ) آغاز می شود و مركب از 12 ماه 30 روزه و 5 (و در سالهای كبیسه 6) روز اضافی به دنبال ماه دوازدهم است.نام ماهها همان نامهای قدیم ایران است. كبیسه هر چهار سال یك بار اجرا می شود (كبیسه ی رباعی ) ولی در هر 33 و یا 29 سال یك بار كبیسه پس از 5 سال اجرا می گردد ( كبیسه ی خماسی ) . روز اول سال جلالی روزی است كه خورشید بین ظهر روز قبل و ظهرآن روز وارد برج حمل شود ( و به عبارت دیگر شروع سال جلالی مطابق است با ظهر روز و ورود خورشید در برج حمل ) و با این قرارداد ، سال جلالی ، به عكس سال مسیحی ( تقویم یولیایی و بعد تقویم گرگوری ) كه در هر 100000 سال نزدیك سه روز با سال خورشیدی اختلاف پیدا می كند ، همیشه با سال خورشیدی مطابقت دارد و آن را می توان دقیقترین تقویم جهان دانست .همچنین در این سال ، تأسیس رصد خانه ای برای ملكشاه انجام گردید و گروهی از اعیان منجمان ، همانند عمر بن ابراهیم خیامی و ابوالمظفراسفزاری و میمون بن نجیب واسطی و چند تن دیگر در انجام این امر عمل كردند. به طوری كه " ابن اثیر " نوشته است ، هزینه ی این كار بس گران بود ، مالی بسیار خرج آن شد و رصد خانه تا سال 458 هجری كه ملكشاه جهان را بدرود گفت دایر بود اما پس از وفات او از میان رفت.گفته می شود ، وفات حكیم عمر خیام بین سالهای 508 تا 530 هجری بوده است ، در مورد مرگ او چنین نقل می كند :" در سنه سته و خمس مئه " ( 508 هجری ) به شهر بلخ در كوی برده فروشان در سرای امیر ابوسعید جره ، خواجه امام عمر خیامی و خواجه امام مظفر اسفزاری نزول كرده و بدان خدمت پیوسته بودم . در میان مجلس عشرت از حجة الحق عمر شنیدم كه او گفت : " گور من در موضعی باشد كه هر بهاری ، شمال برمن گل افشان می كند " مرا این سخن مستحیل نمود و دانستم كه چون اویی گزاف نگوید. چون سنه ثلاثین ( 530 هجری) به نیشابور رسیدم ، چهار سال بود كه آن بزرگ روی در نقاب خاك كشیده بود و عالم سفلی از او یتیم مانده ، و او را بر من حق استادی بود. آدینه ای به زیارت او رفتم و یكی را با خود ببردم كه خاك او بمن نماید. مرا بگورستان حیره (جره) بیرون آورد ، و بر دست چپ گشتم ، در پایین دیوارِ باغی خاك او دیدم نهاده ، و درختان امرود و زرد آلو سر از باغ بیرون كرده و چندان برگ شكوفه برخاك او ریخته بود كه خاك او در زیر گل پنهان شده بود ، و مرا یاد آمد آن حكایت كه به شهر بلخ از او شنیده بودم گریه بر من افتاد كه در بسیط عالم و اقطار ربع مسكون ، اورا هیچ جای نظیری نمی دیدم . ایزد تبارك و تعالی جای اودر جنان كناد . بمـَنـِّه و كرمه ...."آنچه از مصنفات عمر خیام باقی است یا آنكه مورخان ذكر كرده اند بدین شرح است : 1- رساله ای در جبر و مقابله كه مهمترین تألیف وی در ریاضیات است كه آن را به نام قاضی القضاة ابوطاهر تدوین كرده است. این رساله در سال 1851 میلادی توسط ( فرانسواوپكه ) به زبان فرانسوی ترجمه و تفسیر شده و همراه با متن عربی آن به چاپ رسیده است.دكتر غلامحسین مصاحب آن را به فارسی ترجمه كرده است. این ترجمه همراه با رساله های دیگر از خیام و بحث در آنها در سال 1339 خورشیدی توسط انجمن آثار ملی ایران در كتاب " حكیم عمر خیام به عنوان عالم جبر " به چاپ رسیده است. 2- رساله " فی شرح ما اشكل من مصادرات " كتاب اقلیدس كه در كتابخانه لیدن در هلند نگاهداری می شود. 3- " زیج ملكشاهی " كه خیام یكی از مؤلفان آن بوده است. 4- مختصری در طبیعیات 5- رساله ای در وجود كه به زبان پارسی است ، و آنرا به نام فخر الملك بن مؤید تألیف نموده است. این رساله در موزه بریتانیا ، در لندن موجود است و عنوانش در نسخه ی مذكورچنین است: " رسالة بالعجمیه لعمربن الخیام فی كلیات الوجود." 6- رساله ای در كون و تكلیف . این سه رساله ی اخیر را شهرزوری به او نسبت داده است. 7- لوازم الامكنه 8- رسالة فی الاحتیال معرفة مقداری الذهب و الفضة فی جسم مركب منهما كه دركتابخانه گوته در آلمان نگهداری می شود . 9- رسالة مسمی به لوازم الامكنه در فصول و علت اختلاف هوای بلاد واقلیم . این دو رساله ی اخیر در تاریخ الفی به او نسبت داده شده است. 10- نوروزنامه ، رساله ای به فارسی در پیدایش جشن نوروز و واضع آن و آداب شاهان ایران در این جشن . 11- رباعیات عمر خیام : رباعیات عمر خیام علاوه بر آنكه بطور مكرر در ایران و هند به چاپ رسیده است ، و به بسیاری از زبانهای اروپائی از جمله لاتین ، فرانسه ، انگلیسی ، آلمانی ، دانماركی ، روسی و ... ترجمه شده است . شهرت خیام را در اروپا و به ویژه در انگلستان و آمریكا به مراتب بیشتر از شهرت او در میهن خود یعنی ایران نموده است ، و علت عمده این اشتهار فوق العاده آن است كه یكی از بزرگان انگلیس موسوم به ادوارد فیتز جرالد Fitzgerad Edward، رباعیات عمر خیام را به اشعار انگلیسی در نهایت زیبایی و شیرینی ترجمه كرده است كه در فصاحت لفظ و بلاغت معنی تقریبأ معادل فارسی آن است . این ترجمه ، در سال 1859 میلادی در لندن منتشر شد و چنان مطبوع طبع خواص گردید و چندان مقبولیت عموم را به هم رسانید كه پس از آن چندین مرتبه به طور مكرر در انگلستان و آمریكا به تعداد بسیار زیاد چاپ شد و نسخه های آن به زودی نایاب گردید.جمع زیادی از ادیبان و فاضلان اروپا و آمریكا نیز به ترجمه ی رباعیات او پرداختند و بسیاری دیگر به تقلید از سبك رباعیات خیام رباعی ها سروده و چاپ كردند و اكنون در انگلستان و آمریكا " ادبیات عـُمری " خود ، طریقه و سبك خاصی از ادبیات و اشعار شده است .بعد از انتشار ترجمه ی " فیتز جرالد " تا كنون ، اقبال عمومی عوام و خواص به رباعی های عمر خیام ، طرز خیالها و مسلك و فلسفه او روز به روز در تزاید است ، و انجمن های متعدد به نام وی در اروپا و آمریكا تأسیس شده است . از جمله ی آنها ، انجمن عمر خیامی لندن است كه در سال 1892 میلادی به نام ( عمر خیام كلوپ ) یعنی انجمن عمر خیام تأسیس گردیده است . مؤسسات این انجمن از فاضلان ، ادیبان و برخی صاحبان جراید بودند ، در سال 1893 میلادی انجمن مذكور با رسم ها و تشریفات شایان اهمیت ، دو عدد بوته گل سرخ بر سر قبر فیتز جرالد مترجم رباعیات عمر خیامی نشانیده و سرلوحه ای كه حاوی كتیبه زیر بود در آنجا نصب گردید:" این بوته گل سرخی است كه در باغ كیو پرورده شده و تخم آن ، سیمپسن از مقبره ی عمر خیام در نیشابور آورده است و به دست چندین تن از هواخواهان ادوارد فیتز جرالد از جانب انجمن عمر خیام كاشته شد. "علامه دهخدا در حاشیه مطالب مربوط به خیام نوشته است: از شاگردان خیام فیلسوف ، محمد ایلاقر و حكیم علی بن محمد حجازی قانی و علامه شهید ، عبد الله بن محمد میانجی است . نظریه های عمر خیام نیشابوری برای اصلاح تقویم ، حتی از تقویم فعلی اروپا كه موسوم به تقویم گریگوریست صحیح تر است ، چه تقویم گریگوری در طول 2320 سال ، یك روز خطا می كند و تقویم خیامی در 3770 سال یك روز خطا می كند . در سالهای اخیر به كوشش انجمن آثار ملی ایران در آرامگاه این حكیم عالی قدر ایرانی ، بنائی زیبا و باغی دلگشا ساخته شده است .جایگاه علمی خیامدر مجموع ، خیام نیشابوری ریاضیدانی نابغه ، منجمی مبتكر ، حسابگری دقیق و شاعری بی نظیر بود كه مسئله ی حركت انتقالی زمین و اصلاح تقویم را پس از قرن ها با نبوغش به نحوی مطرح كرد كه هنوز مایه ی استفاده ی رسمی جهان است. ابداع مثلث پاسكال در حساب ، بیان دو جمله ای نیوتن (بیونوم نیوتون) و كشف كـَمیـّت های متصل و منفصل برای نخستین بار در جبر ، چهار ضلعی "ساكری" ، اصل اول اقلیدس ، حل هندسی معادلات درجه 2 و3 قبل از دكارت درعلم هندسه ، از جمله اكتشافات وی به شمار می آمد . خیام ، اساس فرمول فضای محدود و مطلق را در علم فضائی و نسبی در هم ریخت و اولین ایرانی است كه فرضیه ی نسبی را به طریق فلسفی بیان داشت . او دانشمندی است كه با تركیبی كه از حل معادلات به وسیله دو سهمی و یك سهمی و یك دایره حل می كرد ، توانست 13 نوع مختلف معادلات ارائه كند و تمام مراكز علمی جهان به نامش افتخار می كنند. نام خیام به عنوان سراینده ی رباعیات نیز در جهان مشهور شده است .
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 659]
-
گوناگون
پربازدیدترینها