جهان - سايه استاد بر سر شاگرد

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: جهان - سايه استاد بر سر شاگرد

جهان - سايه استاد بر سر شاگرد

جواد رنجبر: پديده ولاديمير پوتين در بستر سياسي- فرهنگي كشور روسيه قابل تبيين است. روسيه امروز وارث هيچ نوعي از دموكراسي نيست. صفت‌هاي تزاري و كمونيستي كه براي دو دوره طولاني تاريخ روس‌ها به كار مي‌رود، بيش از دموكراسي و آزادي راي و بيان، خشونت، استبداد و فضاي تيره و تار پليسي را به ياد مي‌آورد. روس‌ها خلق و خويي آزادمنش هم ندارند. ادبيات روسيه از تولستوي و داستايفسكي تا چخوف و ادبيات معاصر اين كشور نمونه‌هايي بارز از فرهنگ خشن روسي را به نمايش مي‌گذارد. اين ساختار سياسي- فرهنگي روسي برخلاف ساير انواع آن در ساير ممالك جهان، از دو خصيصه برجسته و منحصر‌به‌فرد «تداوم» و «قدرت‌زايي» برخوردار بوده است. از اين رو همه چيز در روسيه شكل خاص روسي به خود مي‌گيرد. پوتين ناجي اين كشور در دوره افول پس از يك فروپاشي بزرگ بود. وي با چهره جوان، ورزشكار، مصمم و مرموز «كا‌.گ‌.ب»‌اي كه توان همه كار را دارد و مي‌تواند همه چيز را از پشت پرده كنترل كند، بخش بزرگي از ايده‌آل‌هاي يك رهبر محبوب عوام را تحقق بخشيد و روشي خاص را در كشورداري ايجاد كرد كه به «پوتينيسم» مشهور شد.

همه اينها اين نتيجه مهم را ايجاد مي‌كند كه پوتين رئيس‌جمهوري ساده كه پس از قدرت به حاشيه رود نيست. بخشي از مطرح بودن و در ياد ماندن پوتين به ويژگي‌هاي شخصيتي وي بستگي دارد. پوتين قدرت را از كسي به ارث برد كه بيش از قدرت به ضعف و بيش از تدبير به مستي معروف بود. بوريس يلتسين كه دوره گذار از شوروي به روسيه را رهبري مي‌كرد، تمام مشخصات يك رهبر ضعيف را داشت؛ بيماري، رفتارهاي لاابالي و مستي. در اين شرايط پوتين ظهور كرد. او هم ضعف‌هاي فردي، اخلاقي و جسمي يلتسين را نداشت و برعكس از قدرت جسمي و صلابت ويژه‌اي برخوردار بود و هم ايده‌هايي سازنده براي روسيه داشت و توانست در هشت سال زمامداري‌اش آبروي روسيه را بازگرداند. علاوه بر اين خصيصه مهم پوتين تمايلي براي رها كردن قدرت ندارد. بنابراين سياست و حكومت در روسيه پس از پوتين به ميزان قابل توجهي پوتينيستي خواهد ماند.
آنچه اين فرض را تاييد مي‌كند، جانشين وي است. مدودف معاون نخست‌وزير روسيه بود و يكي از دوستان نزديك پوتين است و در كنار او مراتب ترقي را طي كرده است. بنابراين نمي‌تواند متفاوت‌تر از پوتين باشد. اين تغيير و تحول فردي به معناي حفظ وضع موجود و دست نخورده نگه‌داشتن آن است و اميدي به تغييرات اساسي و مهم در روسيه ايجاد نمي‌كند.
در اين ميان سوال مهمي مطرح است. مدودف تجلي و تداوم كدام يك از خصوصيات پوتين خواهد بود. آيا مدودف همانند پوتين اقتدارگرا و ضدآزادي رسانه‌ها خواهد بود و يا رويكرد رسانه‌اي وي را تغيير خواهد داد. از سوي ديگر آيا مدودف خواهد توانست چهره كاريزماتيك پوتين را تا حدودي حفظ كند؟
براي پاسخ به اين سوال بايد زندگينامه اين دو رفيق و استاد و شاگرد را بررسي كرد تا مشابهت‌ها و اختلافات آن روشن شود. پوتين در 7 اكتبر 1952 در لنينگراد (سن‌پترزبورگ امروزي) به دنيا آمد. پدربزرگش آشپز شخصي لنين و استالين و پدر و مادرش كارگران يك كارخانه بودند. در دوران سربازي، به نيروي دريايي شوروي پيوست و به يك زيردريايي فرستاده شد. در لنينگراد به دانشگاه رفت و در رشته حقوق در سال 1975 فارغ‌التحصيل شد. او چند سال بعد مدرك دكتراي خود در رشته اقتصاد را دريافت كرد به خاطر علايق خود به مسائل اطلاعاتي و امنيتي، وارد كا.گ.‌ب سرويس جاسوسي و اطلاعاتي- امنيتي شوروي شد. وي در 32 سالگي به سمت يكي از اعضاي ارشد كا‌.گ.‌ب ارتقاي مسووليت يافت و يك سال بعد، سازمان اطلاعات و امنيت شوروي، وي را به آلمان شرقي فرستاد اما با شكست كمونيسم در آلمان شرقي و اتحاد دو آلمان در سال 1990، به لنينگراد بازگشت. در سال 1991 در سال فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، هنگامي كه كا.گ.ب فعاليت‌هايي را عليه ميخائيل گورباچف كه قصد آمادگي شوروي براي فروپاشي را داشت، شروع كرده بود، از نهادهاي امنيتي كناره‌گيري كرد. او سپس در سمت مشاور رئيس شوراي شهر لنينگراد به انجام وظيفه پرداخت. در ژوئن 1991 او به رياست كميته روابط بين‌الملل شوراي شهر سن‌پترزبورگ برگزيده شد. لنينگراد پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي به سن‌پترزبورگ تغيير نام داد. در سال 1994 پوتين با حفظ سمت، مقام معاونت شهردار سن‌پترزبورگ را نيز عهده‌دار شد. در اوت 1996 نيز پوتين به سمت معاون دايره اداري رياست‌جمهوري روسيه منصوب شد، در مارس 1997 نيز سمت معاونت اجرايي دفتر رياست‌جمهوري روسيه و رياست دايره مركزي تحقيقات و نظارت دولت را به عهده گرفت. در ژوئيه 1997 پوتين سمت مديريت سرويس امنيت فدرال روسيه را عهده‌دار شد، چندي بعد او با حفظ سمت، مقام دبيركل شوراي امنيت ملي روسيه را نيز به عهده گرفت. در ماه مي 1998 با ارتقاي سمت در مقام معاون اول دايره اداري رياست‌جمهوري منصوب شد. سرانجام در اوت 1999 پوتين به نخست‌وزيري روسيه رسيد. در 31 دسامبر 1999 نيز پس از استعفاي بوريس يلتسين، به عنوان رئيس‌جمهوري موقت روسيه برگزيده شد. در مارس 2000 او به رياست‌جمهوري روسيه انتخاب شد. در مارس 2004 نيز پوتين براي بار دوم به كرملين راه يافت.
چنين پيشينه‌اي اقتدارگرايي و خشونت را در تارو پود خود دارد. به همين دليل است كه وقتي زندگي پوتين به عرصه هنر راه مي‌يابد به فيلم‌هايي غيرقابل اكران در روسيه تبديل مي‌شود. فيلم زندگي خصوصي «ولادمير پوتين» با نام «يك بوسه - نه براي مطبوعات» به تصوير كشيده شده است. هر چند در اين فيلم به طور مستقيم نامي از پوتين برده نمي‌شود ولي داستان فيلم درباره مردي از سن‌‌پترزبورگ است كه شباهت زيادي به پوتين دارد، آلماني صحبت مي‌كند، شغلي كاملا سري دارد، با يك مهماندار هواپيما ازدواج مي‌كند، پدر دو دختر است و در نهايت نيز رئيس‌جمهور مي‌شود. پروژه ساخت اين فيلم در سال 2003 به اتمام رسيد ولي با دخالت سياستمداران روسي اين فيلم پخش نشد و تنها پس از مدتي تنها نسخه دي‌وي‌دي آن منتشر شد و در سينماها نيز به نمايش درنيامد. كاخ كرملين نيز اعلام كرد كه «پوتين» به اينكه به يك سوژه سرگرمي تبديل شود، هيچ علاقه‌اي ندارد.
در مقابل، مدودف چهره‌اي آرام‌تر و ملايم‌تر دارد. وي متولد 14 سپتامبر 1965 در لنينگراد (سن پترزبورگ امروزي) در يك خانواده علمي و دانشگاهي است. مدودف دانش‌آموخته وكالت است و مدتي استاد حقوق بوده است. وي فارغ‌التحصيل دانشگاه دولتي لنينگراد در سال 1987 است و درجه دكتري خود را نيز در رشته حقوق در سال 1990 از همين دانشگاه دريافت كرد. وي به عنوان وكيل در دفتر پوتين كار كرده است و مسوول دفتر مبارزات انتخاباتى او بوده است. مدودف از سال 1990 تا 1999 در دانشگاه دولتي لنينگراد (سن‌پترزبورگ) به تدريس حقوق مدني پرداخت. به زودي دست به طبع چند جلد كتاب در رشته خود زد كه انتشار يكي از آن تاليف‌ها منجر به دريافت جايزه دانشگاهي بوده است. اين موقعيت‌هاي علمي موجب شد كه به سهولت جذب گروه استاد خود يعني شهردار ليبرال و اصلاح‌طلب لنينگراد و بعدها به عنوان كارشناس در كميته روابط خارجي شهرداري تحت رياست ولاديمير پوتين به كار ادامه دهد. مدودف بعدها رئيس دفتر رياست‌جمهورى در كرملين بود و سپس به عنوان رئيس شركت گازپروم- شركت دولتى بزرگ گاز روسيه- فعاليت خود را ادامه داد. مدودف از نوامبر 1999 معاونت اول نخست‌وزير در امور طرح‌هاى ملى را نيز در كارنامه خود دارد كه بلافاصله پست معاونت رياست‌جمهوري را نيز به دست آورد. در دسامبر سال 2007 مدودف به‌عنوان نامزد چهار حزب عمده حامي دولت به رهبري روسيه واحد، براي انتخابات رياست‌جمهوري مارس 2008 روسيه معرفي شد. مدودف متاهل و داراي يك فرزند پسر است.
سن‌پترزبورگ و رشته حقوق تنها مشابهت‌هاي پوتين و مدودف در ظاهر است. در باطن هم كارنامه مدودف نشاني از خشونت و ميليتاريسم پوتين را ندارد و بيشتر با كتاب و تدريس آميخته شده است. اما عواطف مشترك و رابطه شرقي استادي و شاگردي شايد بيش از هر چيز مدودف را در برابر قدرت ظاهري و باطني پوتين مسحور نمايد. همان‌گونه كه تاكنون چنين بوده است و ادامه سياست خارجي پوتين در سفر وي به قزاقستان و چين آن را ثابت مي‌كند.
پنجشنبه 9 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 330]