قرآن‌كريم، ترجمه‌پذير‌يا ترجمه‌نا‌پذير/11حجت‌الاسلام محمد حاج‌ابوالقاسمي:لايه‌هاي معنايي متعدد قرآن در ترجمه جاي نمي‌گيرند

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: قرآن‌كريم، ترجمه‌پذير‌يا ترجمه‌نا‌پذير/11حجت‌الاسلام محمد حاج‌ابوالقاسمي:لايه‌هاي معنايي متعدد قرآن در ترجمه جاي نمي‌گيرند
گروه ادب: زبان قرآن داراي لايه‌هاي متعدد معنايي است و ما نمي‌توانيم زبان قرآن را به زباني ديگر با حفظ تمام اين لايه‌هاي معنايي متعدد ترجمه كنيم.
حجت‌الاسلام «محمد حاج‌ابوالقاسمي» در گفت‌و‌گو با خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا) با بيان اين مطلب گفت: بحثي در ميان علاقه‌مندان به علوم‌قرآني درباره ترجمه‌پذيري يا ترجمه‌ناپذيري قرآن وجود دارد كه عده‌اي مخالف ترجمه‌پذيري و عده‌اي موافق آن هستند؛ مخالفان ترجمه‌پذيري قرآن نيز دو دسته‌اند.

او ادامه داد: عده‌اي معتقدند كه اصلا هيچ متني قابل ترحمه به زبان ديگر نيست و اين تنها مختص قرآن نيست بلكه همه متن‌ها را در بر مي‌گيرد؛ دسته دوم معتقد هستند كه تنها قرآن را به دليل ويژگي‌هايي كه دارد نمي‌توان ترجمه كرد.

اين قرآن‌پژوه گفت: دسته اول (ترجمه‌ناپذيري‌ همه‌ متن‌ها) معتقدند زبان به طور كلي مجموعه‌اي از الفاظ و معاني نيست؛ بلكه زبان يك فرهنگ است و در پس مباني هر زباني يك فرهنگ نهفته است، بنابراين با يك ترجمه لفظي نمي‌توان يك فرهنگ را به فرهنگي ديگر تبديل كرد.

او ادامه داد: دسته دوم (ترجمه‌ناپذيري قرآن) معتقدند كه قرآن داراي ويژگي‌هاي منحصر به فردي است كه ترجمه به زبان ديگر را ناممكن مي‌سازد. قرآن اولا حكيمانه است و باطل به هيچ عنوان در آن راه ندارد در حالي‌كه زبان‌هاي ديگر اين‌چنين نيست و ممكن است مبتني بر تصورات نادرست از جهان باشد كه اينگونه مسائل در مورد كلام خدا وجود ندارد.

او ادامه داد: دوما قرآن يك زبان جاودانه است و زبان جاودانه با زبان‌هاي ديگر متفاوت است. هر زباني يك تاريخ مصرف دارد و ممكن است واژگاني از آن در طول زمان منسوخ شود اما زبان قرآن چنين نيست، بنابراين قابل ترجمه نيست.

حجت‌الاسلام حاج‌‌ابولقاسمي تصريح كرد: بنابراين اگر كسي مي‌گويد قرآن قابل ترجمه نيست مقصودش اين است كه نمي‌توان قرآن را ترجمه كرد و همه ويژگي‌هاي منحصر به فرد قرآن از جمله جاودانه بودن، حكيمانه بودن و داشتن لايه‌هاي معنايي متعدد را در ترجمه گنجاند.

داور بين‌المللي رشته حسن حفظ قرآن كريم گفت: اما اگر كسي قائل باشد به اينكه مي‌توان قرآن را ترجمه كرد، طبيعتا منظور او از ترجمه، ترجمه‌اي نيست كه همه ويژگي‌هاي قرآن را در بر داشته باشد. معجزه بودن قرآن روشن است و ترجمه ويژگي معجزه‌وار بودن را نخواهد داشت.

ترجمه‌قرآن‌امري‌ممكن‌است

او افزود: اما اينكه قرآن را در حد توان متناسب با فهم مخاطب دربياوريم، امري ممكن است. به عبارت ديگر منظور از ترجمه قرآن حفظ همه ويژگي‌هاي زبان قرآن در برگردان فارسي نيست. منظور از ترجمه اين است كه قرآن را متناسب با توان براي درك مخاطب ترجمه كنيم.

اين حافظ كل قرآن‌كريم تصريح كرد: ترجمه‌ها چند دسته‌‌‌اند؛ برخي به شدت تحت تأثير ادبيات و به تعبير عاميانه‌تر ترجمه ملا لغتي هستند؛ برخي ديگر ترجمه‌اي آزادند و در هيچ قيد و بندي نبوده و مترجم برداشت خود از آيه را با زبان و ادبيات خود بيان مي‌كند. بايد گفت، يكي از سخت‌‌ترين كارها در ترجمه قرآن اين است كه ما بتوانيم اولا دقت بسيار در زبان قرآن داشته باشيم و ثانيا ظرافت‌هايي را كه در قرآن به كار رفته تا حدممكن در ترجمه نيز بياوريم.

ترجمه بايد براي مخاطب قابل‌فهم باشد

حاج‌ابوالقاسم گفت: ترجمه بايد براي مخاطب قابل‌فهم باشد و احساس نامأنوس بودن را نداشته باشد؛ به علاوه در ترجمه قرآن ما بايد كاري كنيم كه حالتي را كه مخاطبان در عصر نزول داشتند به مخاطب ترجمه ما نيز دست دهد. مخاطبان عصر نزول وقتي آيات قرآن را مي‌شنيدند احساس مي‌كردند از همان الفاظ و كلمات متعارف و رايج بينشان پيام‌هاي معنوي را برداشت مي‌كنند. به عبارت ديگر كلمات عاميانه ديروز، امروز پر‌معنا‌ شده‌بودند.

او گفت: اما متأسفانه ترجمه‌هاي ما در حال حاضر خالي از اين ويژگي‌ها هستند. هر عصر و دوره‌اي ويژگي‌هاي خاصي دارد، بايد از اصطلاحات رايج هر عصر و زبان در ترجمه استفاده كنيم و هراز چندگاهي نير بايد ترجمه‌ها تجديد چاپ و ويراستاري شوند؛ چون ما يك ترجمه ماندگار و ابدي ‌نمي‌توانيم داشته باشيم.

اين استاد حوزه وضعيت فعلي ترجمه در كشور را چنين ارزيابي كرد: در حدود 7 الي 8 سال است كه نهضتي در حوزه ترجمه قرآن پديد آمده و بزرگان و انديشمنداني به ترجمه قرآن روي آورده‌اند و اين، رويداد مباركي است؛ اما طي يكي دو سال اخير اين توجه رو به افول گذارده‌است.

اين قرآن‌پژوه اضافه كرد: از نظر منطق پيشرفت اين علم، اكنون وقت آن است تا به بررسي اصول ترجمه بيشتر بپردازيم و مباحثي درباره روش و مباني ترجمه صحيح و كارشناسانه در فضاي بين انديشمندان قرآني مطرح شود و بر اين اساسا ترجمه‌هاي قرآني جديد پديد آيند.

كنون وضعيت ترجمه نامطلوب است

او ادامه داد: اكنون وضعيت ترجمه نامطلوب است؛ گاهي اوقات با كمال تعجب ديده مي‌شود كه اكثريت مترجمان يك آيه را به اشتباه معني مي‌كنند و معناي اصلي آيه را درست درك نمي‌كنند. اين موارد نياز به بررسي اصول ترجمه را بيشتر نشان مي‌دهد.

حاج‌ابوالقاسمي در پايان گفت: دولت بايد از تحقيقات قرآني در زمينه ترجمه ـ كه در دانشگاه‌ها و حوزه‌ها و موسسات قررآني صورت مي‌گيرد ـ حمايت لازم را به عمل آورد و در جهت ضابطه‌مند كردن ترجمه‌هاي قرآني تلاش كند.
چهارشنبه 8 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 191]