مروري بر زندگي و فعاليت‌هاي استاد «احصايي»؛ هنرمند خادم قرآن

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: مروري بر زندگي و فعاليت‌هاي استاد «احصايي»؛ هنرمند خادم قرآن
گروه هنر: «سيدمحمد احصايي» از نام‌هاي آشنا در عرصه هنر معاصر ايران است كه به علت آثار موفق در زمينه خوشنويسي، گرافيك و نقاشي و نمود عرفان و تصوف اسلامي از گذشته تا كنون در محافل هنري جايگاه ويژه‌اي را به خود اختصاص داده‌است.
سيدمحمد احصايي يكي از مطرح‌ترين هنرمندان معاصر ايران است كه سال‌ها است در حوزه خوشنويسي، نقاشي و گرافيك فعاليت مي‌كند. او پايه‌گذار نقاشي‌خط در ايران بوده ولي اكنون به علت بيماري آرتروز در ناحيه گردن قادر به خوشنويسي نيست.

وي متولد سال ۱۳۱۸ و فارغ‌التحصيل دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران است [۲]و كارش را به صورت حرفه‌اي با مجله جوانان جمعيت شير و خورشيد سابق آغاز كرد و بعد جذب سازمان كتاب‌هاي درسي شد و به صفحه‌بندي و سپس سرپرستي آتليه گرافيك پرداخته و پس از مدتي با عنوان كارشناس كتاب‌هاي هنر سال سوم كارش را پي ‌گرفت.

بعد از آغاز همكاري با موسسه هنري پارس و همراهي با كساني چون مرتضي مميز، آيدين آغداشلو، علي‌اصغر معصومي و بسياري ديگر او به عنوان يك نقاش و خوشنويس به هنر گرافيك بيشتر نزديك شد. چنان كه اكنون همگان حضور او را در عرصه طراحي گرافيك و به ويژه حروف‌نگاري و بازي زيبايي‌شناسانه با حروف ايراني و اسلامي بيشتر از عرصه‌هاي ديگري چون نقاشي حس مي‌كنند. به دليل همين تجربه دامنه‌دار در گرافيك، در راه اندازي رشته گرافيك در دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران وي سهم بسزايي دارد. [۳]

محمد احصايي را بنيانگذار نقاشي‌خط در ايران مي‌دانند چرا كه او اولين كسي بود كه از حروف به عنوان وسيله‌اي براي بيان استفاده كرد.[۴] زيرا به علت توانايي در خوشنويسي، خود را از نقاشان سقاخانه به «سنت» و آنگاه «خط» و از همه مهم‌تر «خوشنويسي» نزديك‌تر مي‌دانست و دليل آن را وفاداري به سنت‌هاي خوشنويسي و اتصال به شكل واقعي حروف مي‌شمرد و رويكردش حركت از خوشنويسي به سوي نقاشي بود و به استفاده از عناصر و آرايه‌هاي بصري و مفهومي نقاشي در خوشنويسي‌هايش مي‌پرداخت. كاري كه اين هنرمند چند سال بعد از نقاشان سقاخانه انجام داده‌بود و ابتدا با مخالفت و سپس با سيلي از تقليد خوشنويسان روبرو شده‌بود.[۳] همچنين او در كار نقاشي‌خط و ارائه و توسعه آن بيش از ديگران پايمردي كرده و تاكنون همچنان در عرصه‌هاي داخلي و بين‌المللي خوش درخشيده‌است.

احصايي از سال ۵۴ شروع به كشيدن تابلوهايي كرد كه عمدتا با كلمه «الله» يا عبارت «لااله‌الاالله» شكل مي‌گيرد و به گفته خودش نوعي ذكر تصويري «الله» و نمودي از عرفان و تصوف اسلامي را همراه دارد. او تاكنون چند نوبت به اين كارها كه به نام كارهاي الله معروف است، پرداخته و در آخرين دستاورد رنگ را به كلي از ميان برداشته‌ تا در بي‌رنگي و بي‌اختياري سفيد روي سفيد و سياه با سياه كه هر دو تجلي از نور هستند طرحي نو در انداخته باشد. اين شكل از كار او به «الفباي ازلي» نيز شهرت يافته‌است.[۵]

از ديگر آثار شاخص او مي‌توان به طراحي نشانه‌نوشته يا لوگوي‌هاي بنياد نهج‌البلاغه، فرهنگسراي نياوران، فرهنگستان هنر و سازمان كتاب‌هاي درسي و همچنين لوگوي بسياري از روزنامه‌هاي سال‌هاي اخير اشاره كرد. محمد احصايي در ده‌ها نمايشگاه انفرادي و گروهي قبل و بعد از انقلاب در ايران و كشورهاي ديگر شركت داشته كه از جمله مي‌توان شركت در نمايشگاه سالانه بال سوئيس را نام برد.

كار احصايي در عرصه طراحي گرافيك نمودي خوشنويسانه دارد و از پوستر گرفته تا نشانه‌نوشته‌هاي او، همه ابتدا در حروف و بازي‌هاي ساختاري و سنجيده با تركيب حروف خلاصه مي‌شود و در نهايت نقشي گرافيكي ايفا مي‌كند. به سبب آميختن سنت با نوآوري، مخاطبان ارتباط مطلوبي با آثار او برقرار مي‌كنند و شايد اين نكته‌اي است كه باعث شده در سال‌هاي قبل و بعد از انقلاب كارهاي او مورد توجه محافل هنري قرار گيرد. اين اقبال همچنان ادامه دارد و در حال حاضر و به صورت همزمان موزه هنرهاي معاصر و فرهنگستان هنر به او و آثارش توجه نشان مي‌دهند به طوري كه تقريبا در تمام نمايشگاه‌هاي تجسمي اين دو مركز، تابلويي از او به چشم مي‌خورد. [۳]

افزون بر اقبال رسمي، احصايي در عرصه فروش آثار هنري در داخل و خارج كشور نيز ركورددار ‌است. در سال ۱۳۸۵ گران‌ترين اثر نقاشي‌خط حراج «كريستيز» دبي متعلق به او با نام «اسماء‌الله» بود. اين اثر با قيمتي بيش از ‪ ۱۰۰‬هزار دلار به فروش رسيد. در سال ۱۳۸۶ هر چند اثري از احصايي در حراج حضور نداشت،[۶] اما در اين سال دو اثر از او در نمايشگاه بزرگ سال گروه «هفت نگاه» به قيمت ۲۰ و ۱۵ ميليون تومان فروش رفت. [۷] در مزايده شب دوم آبان ۱۳۸۶، يك تابلو خط از اين هنرمند در مركز مزايده هنرهاي معاصر ساتبي (sothebys)در لندن به مبلغ ۸۸ هزار پوند (بيش از ۲۱۷ هزار دلار) به فروش رفت كه رسانه‌هاي بين‌المللي به‌طور گسترده‌اي آن ‌را بازتاب دادند. اين اثر بالاترين نرخ اشيا حراجي اين گالري را به خود اختصاص داد و اين اولين بار بود كه تابلو خطي يك هنرمند معاصر ايراني به چنين مبلغي فروخته مي‌شد.[۸][۹]

محمد احصايي آثار ارزشمندي در نقش‌ برجسته دارد. در اين بخش از فعاليت هنري نيز عنصر اصلي كارهاي هنرمند همچنان خوشنويسي و بازي خلاقانه با حروف است. معروفترين ومحبوبترين آنها نقش برجسته تالار اجتماعات دانشكده الهيات دانشگاه تهران است كه در سال ۱۳۵۶ آن را اجرا كرده‌است. اثري عظيم كه در قالب حروف و بازي با حركت و تركيب كلمات به بازنمايي حسي شعر عطار در منطق‌الطير و فراز و فرود سيمرغ پرداخته‌است.

اثر ديگري كه احصايي در قالب نقش‌ برجسته آفريده، نماي سفارت ايران در ابوظبي مركز امارات است كه در اين اثر نحوه آفرينش هنري به كلي با تالار دانشكده الهيات در تهران فرق دارد و حروف تك‌رنگ بر زمينه‌اي به‌ ظاهر كهنه و هندسي و انتزاعي آمده‌اند. حروفي كه هنر خوشنويسي ما را در خطوطي چون ثلث هويدا مي‌كند و در عين حال علاقه اعراب را نيز بر مي‌انگيزد. [۳]

برخي فعاليت‎ها، مشاغل و تشويق‌ها

۱۳۳۷ -۱۳۵۷ عضويت رسمي وزارت فرهنگ بعد وزارت آموزش و پرورش

‏1337-1342 آموزگار ادبيات فارسي در دبستان‌هاي دولتي تهران و دبستان جهان تربيت‏

۱۳۳۹-۱۳۴۴ همكاري با موسسه پارس و گردونه

۱۳۴۱-۱۳۴۴ خوشنويس و مدير گرافيك سازمان جوانان جمعيت شير و خورشيد سرخ ايران

۱۳۴۱ تجربه‌هاي «كاربردي خط» و نخستين تجربه‌ها براي ابداع سبك «نقاشي‌خط»

۱۳۴۳-۱۳۵۳ گرافيست، خوشنويس، مولف، كارشناس هنري و ويراستار سازمان كتاب‌هاي درسي (نقاش كتاب‌هاي درسي دبستان و دوره سه ساله راهنمايي و كتاب هنر - قسمت خط و خوشنويسي)

۱۳۴۵-۱۳۷۷ شركت در مجامع فرهنگي – هنري نمايشگاه‌هاي فردي و جمعي در ايران و در سال ۱۳۵۱ به عنوان اولين نقاشي برگزيده سال و چند نوبت به عنوان برگزيده در ايران و يكبار در فرانسه.

۱۳۴۹-۱۳۷۷ سفرهاي متعدد به كشورهاي آسيايي، اروپايي و امريكايي براي مطالعه و تحصيل و شركت در مجامع هنري و نمايشگاه‌هاي جمعي و فردي.

۱۳۴۹ آغاز تحقيق و كار در موسسه طراحي حروف و كارهاي تايپوگرافي در موسسه تكني پروسس نيويورك

۱۳۵۰ آغاز تدريس در رشته گرافيك در دانشكده هنرهاي زيبا، دانشگاه تهران و آموزش گرافيسم خط براي نخستين بار

۱۳۵۱ نقاش برگزيده نمايشگاه وزارت فرهنگ و هنر

۱۳۵۵ دريافت جايزه اول نمايشگاه كاني سورمر

۱۳۵۷ تا كنون عضو رسمي هيئت علمي دانشگاه تهران

۱۳۶۴-۱۳۶۶ عضو شوراي عالي انقلاب فرهنگي در بخش هنر و شركت در برنامه‌ريزي دروس خط و گرافيك در شوراي عالي انقلاب فرهنگي

۱۳۶۴-۱۳۶۷ دو دوره عضو شوراي عالي انجمن خوشنويسان ايران و شوراي عالي تعيين شايستگي استادي

۱۳۶۷ عضو شوراي عالي هنرهاي تجسمي كشور

۱۳۷۵ عضو هيئت امناي انجمن خوشنويسان ايران

۱۳۷۶ عضو هيئت موسس انجمن هنرمندان نقاشي ايران

۱۳۷۷-۱۳۷۹ عضو شوراي عالي انجمن صنفي طراحان گرافيك ايران

۱۳۸۰-۱۳۸۶ شركت در اغلب فعاليت‌هاي موزه هنرهاي معاصر به عنوان عضو هيئت مشاوران هنري، عضو انتخاب آثار و هيئت داوري‌هاي متعدد و داوري در بينال‌هاي نقاشي، گرافيك و جشنواره‌هاي نقاشي و خوشنويسي جهان اسلام

۱۳۸۲ عضو كميته متخصص خبره جهت ارزشيابي هنرمندان خوشنويس

۱۳۸۳ تاكنون عضو افتخاري انجمن هنرمندان نقاش

۱۳۸۳ تاكنون مشاور عالي انجمن صنفي طراحان گرافيك ايران

۱۳۸۳ عضويت پيوسته فرهنگستان هنر

۱۳۸۳ عضو برگزيده خطاط ـ گرافيست چهره‌هاي ماندگار از سوي صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران

۱۳۸۳-۱۳۸۴ عضو شوراي ارزشيابي هنرمندان نقاشي ـ گرافيك در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي

۱۳۸۳-۱۳۸۴ عضو كميته نهايي شوراي ارزشيابي هنرمندان خوشنويس كشور

۱۳۸۴ دريافت نشان درجه يكم ملي فرهنگ و هنر از رئيس جمهور بنا به تصويب هيئت وزيران

فعاليتهاي جنبي:‏

‏1354-1357 طراحي و اجراي 450 متر مربع سفال نقش برجسته «نقاشي‌خط» به سفارش دانشگاه تهران براي ‏دانشكده الهيات

‏1359 نگارش 5 قطعه كتيبه به قلم محقق براي مسجد الغدير تهران‏

‏1364 نگارش و سفالگري، نقش برجسته، كتيبه ايوان ورودي موزه ملي ايران به قلم محقق‏

‏1364 تحرير قرآن كريم به قلم ريحان، ده جز (در حال ادامه)‏

‏1367-1370 طراحي و اجراي 230 متر مربع سفال لعابدار نقش برجسته براي سفارتخانه ايران در ابوظبي ‏امارات متحده عربي

‏1368 تحرير سي متر كتيبه به قلم محقق براي بخش روابط فرهنگي وزارت آموزش و پرورش‏

‏1382 تحرير سوره يوسف به قلم نستعليق‏

‏1382 تحرير "ديوان حافظ" به قلم نستعليق (در حال اجرا)‏

نمايشگاه‌ها

نمايشگاههاي گروهي:‏

‏1345 نمايشگاه جمعي به مناسبت 25 سال هنر ايران، تالار نوبنياد موزه ايران باستان‏

‏1347 نمايشگاه جمعي در هتل هيلتون، ارائه اولين تابلوي نقاشي‌خط رنگ روغن روي بوم‏

‏1353 نمايشگاه جمعي در نخستين نمايشگاه هنري بين‌المللي تهران‏

‏1354 فستيوال بين المللي كاني سورمر، فرانسه‏

‏1355 نمايشگاه جمعي جهاني بال سويس ‏

‏1356 نمايشگاه جهاني بولونيا، ايتاليا

‏1356 نمايشگاه هنرمندان ايراني در پكن و شانگهاي، چين‏

‏1357 نمايشگاه جمعي جهاني بال، سويس‏

‏1362 نمايشگاه هنرمندان ايراني سازمان ملل يونسكو، پاريس‏

‏1363 بينال داكا، بنگلادش‏

‏1370 نمايشگاه "هنر ايران" در دوسلدورف، آلمان

‏1378 نمايشگاه هنرمندان ايران در عربستان

‏1379 نمايشگاه هنر ايران در مقر سازمان ملل در ژنو، سويس‏

‏1379 نمايشگاه سه نفره پروتاريا و كيپ تاون در آفريقاي جنوبي‏

‏1380 نمايشگاه هنر معاصر ايران، در باربيكن لندن، انگلستان‏

‏1381-1382 نمايشگاه هنر معاصر ايران در تكزاس و فلوريدا، آمريكا‏

‏1382 نمايشگاه جمعي جهار نفره به دعوت آكادمي هنر چين و شركت در سمينار به مناسبت هفتادمين سال تاسيس ‏آكادمي هنر چين

نمايشگاهاي انفرادي:‏

‏1352 گالري سيحون، تهران‏

‏1353 انجمن فرهنگي ايران-آمريكا، تهران

‏1354 گالري ليتو، تهران‏

‏1356 گالري سيروس، پاريس‏

‏1357 مروري بر آثار از 1347 تا 1357 در دانشگاه الزهرا تهران‏

‏1369 گالري اولو، فنلاند‏

‏1379 گالري زند، امارات متحده عربي‏

‏1380 گالري زيبا، ونكور كانادا‏

‏1382-83 نمايشگاه ويژه فعاليتهاي مختلف در ارتباط با خطاطي در گالري صبا به مناسبت هشتمين جشنواره ‏جهاني پوستر

پانويس‌ها:

↑ سپهري، مهرداد. حراج آثار هنرمندان معاصر ايراني در لندن، وب‌گاه راديوفردا

↑ وب‌گاه ققنوس

↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ محمد شمخاني Iran Art Critic

↑ محمداحصايي خوشنويس و پيشگام هنر نقاشيخط، مجله كيهان فرهنگي، مرداد ۱۳۶۵ شماره ۲۹ ص ۴۸

↑ روزنامه آسيا

↑ راديوزمانه

↑ وب‌گاه آفتاب

↑ همشهري‌آن‌لاين

↑ سپهري، مهرداد. حراج آثار هنرمندان معاصر ايراني در لندن، وب‌گاه راديوفردا

------------

منابع

سايت آفتاب

وب‌گاه ققنوس

محمد شمخاني Iran Art Critic

راديوزمانه

محمداحصايي خوشنويس و پيشگام هنر نقاشيخط، مجله كيهان فرهنگي، مرداد ۱۳۶۵ شماره ۲۹

سپهري، مهرداد. حراج آثار هنرمندان معاصر ايراني در لندن، وب‌گاه راديوفردا

همشهري‌آن‌لاين

كلك خيال
چهارشنبه 8 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 471]