بررسي عملكرد سكانداران مجلس هفتم‌

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: بررسي عملكرد سكانداران مجلس هفتم‌
جام جم آنلاين: انتخابات مجلس هشتم با پيروزي قاطع اصولگرايان فصل نويي از خدمت و حضور در عرصه قانونگذاري را براي اين جناح سياسي رقم زد. پس از گذشتن از اين سد، اصولگرايان اين روزها سرگرم رايزني براي تعيين هيات‌رئيسه هستند؛ جايگاهي كه هدايت‌كننده مسير يكي از 3 قوه حاكم در كشور است.

برخي نمايندگان مجلس هفتم به دنبال تثبيت هيات‌رئيسه فعلي در مجلس آينده هستند و از طرفي آنان كه به عملكرد هيات‌رئيسه مجلس هفتم انتقاد دارند، اميدوارانه چشم به رياست ديگري دوخته‌اند تا به گفته خودشان سكانداران جديد مجلس اين قوه را از دولت‌گرايي پارلماني دور كرده و در مسير اصلي آن كه قانونگذاري و نظارت بر اجراي قوانين است، قرار دهند.

در اين ميان با نگاهي به عملكرد هيات‌رئيسه مجلس هفتم جداي از نگاه به عملكرد چهار ساله اين دوره از مجلس شوراي اسلامي شايد بتوان بر اهميت نقش تك‌تك اعضاي هيات‌رئيسه مجلس و در راس آن رئيس مجلس پي برد.

در طول 4 سال عمر مجلس، تركيب اعضاي هيات‌رئيسه تنها در يك خصوص تغيير كرد و پيامد آن تغيير نيز نزديكي به دولت بود، به طوري كه يكي از اعضاي هيات‌رئيسه با سمت معاون پارلماني دولت از مجلس رفت و نماينده ديگري جاي او را گرفت.

با آن كه در سالروز آغاز به كار مجلس در هر سال انتخابات هيات‌رئيسه برگزار مي‌شد، اما اعضاي هيات‌رئيسه مجددا انتخاب مي‌شدند. جالب آن كه پيش از برگزاري هر انتخابات مخصوصا در 2 سال پاياني، در زمان نزديك به انتخابات هيات‌رئيسه انتقادات به شيوه عملكرد اين هيات بالا مي‌گرفت، اما در نهايت رايزني‌ها به سمتي مي‌رفت كه اعضاي هيات را مجددا در جايگاه خود ابقا مي‌كرد.

در يك نماي كلي از هيات‌رئيسه مجلس مي‌توان به وظيفه حفاظت از شان و اقتدار مجلس اشاره كرد؛ وظيفه‌اي كه باقي وظايف هيات‌رئيسه را تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد.

آنچه انتقاد و گاه اعتراض نمايندگان مجلس را نسبت به شيوه عملكرد هيات‌رئيسه در پي داشت، عدم واكنش اعضاي اين هيات در خصوص تذكرات و سوالات نمايندگان از مسوولان اجرايي بود.

به طوري كه در مجلس مرسوم شده بود رئيس مجلس در دقايق آغازين جلسه علني فهرست بلندبالايي از تذكرات مكتوب نمايندگان به مسوولان اجرايي را قرائت كند، در حالي كه از سوي وزرا و مسوولان اجرايي در دولت هيچ واكنشي صورت نمي‌گرفت و اين موضوع باعث مي‌شد نمايندگان تذكر دهند و همواره حفاظت از اين جايگاه را در تذكرات شفاهي خود به رئيس مجلس يادآور شوند.

بي‌اعتنايي وزرا به خروارها تذكر نسبت به امور اجرايي و خدماتي كه نيازهاي روزانه مردم را نيز شامل مي‌شد، انتقاد نمايندگان از يك‌سو به اعضاي كابينه و از سوي ديگر به هيات‌رئيسه مجلس را در پي داشت.

در خصوص تذكرات مكتوب، نمايندگان انتظار داشتند رئيس مجلس كه در جريان اين تذكرات قرار دارد، خود نيز نسبت به عدم پاسخ مسوولان اجرايي تذكري داده و خواستار توجه آنان به اين ابزار نظارتي مجلس باشد.

هيات‌رئيسه در 2 سال پاياني عمر مجلس، به دليل همسويي با دولت نهم تمام تلاش خود را در راستاي همگرايي به كار برد و از به وجود آمدن هرگونه تنش و مجادله در ميان 2 قوه مجريه و مقننه جلوگيري كرد تا وجود اختلاف ميان اين 2 نهاد موجبات سوءاستفاده بدخواهان را فراهم نياورد؛ اما اين تلاش تا آنجا پيش رفت كه عده‌اي از نمايندگان منتقد، اين همگرايي و همسويي بيش از حد را مضر به حال مجلس و ملت خوانده و از آن به عنوان «دولت‌گرايي پارلماني» ياد كردند.

اتفاقات رخ‌داده در مجلس ششم باعث شد هيات‌رئيسه مجلس هفتم با بهره گرفتن از تجربيات گذشته به هر شيوه ممكن از به وجود آمدن تنش و جنجال در جلسات علني جلوگيري كرده و به نوعي جوي آرام و بدون منازعات سياسي را در مجلس حاكم كند و شايد امروز يكي از افتخارات هيات‌رئيسه همين نكته باشد.

چه‌بسا رئيس مجلس در نطق‌هاي متعددي اين حسن اقدام هيات‌رئيسه را متذكر شده است، اما دنباله‌روي از اين رويه، چنان سخت از سوي هيات‌رئيسه پيگيري شد كه كمتر عضوي از اعضاي آن در مقابل اقدامات يا حتي نقض قوانين از سوي دولت لب به انتقاد گشوده يا تذكري دادند جز در ماه‌هاي آخر سال چهارم كه رئيس مجلس پنهان و آشكار تذكراتي را به رئيس‌جمهور داد و خواستار اجراي دقيق و بموقع قوانين شد.

وضعيت به گونه‌اي شد كه نمايندگان حتي در طرح استيضاح وزرا نيز ناموفق بودند و گويي هيات‌رئيسه در راهي كه پيش گرفته بود از مسير اصلي منحرف شد، به طوري كه در برابر نقض قوانين يا عدم اجراي آنها سكوت پيشه كرد و صداهاي مخالف را نيز دعوت به سكوت كرد. نمونه اين دعوت به سكوت را در طرح استيضاح وزير بازرگاني مي‌توان بوضوح مشاهده كرد.

اين سكوت بهايي بود كه براي ايجاد فضايي آرام و بدون درگيري ميان مجلس و دولت پرداخت مي‌شد.

اين روحيه هيات‌رئيسه و رويكرد آنان تا روزهاي پاياني و در جريان طرح استيضاح وزير بازرگاني ادامه داشت و هيات‌رئيسه تا آنجا كه در توان داشت براي انجام نشدن استيضاح تلاش كرد و حتي با نمايندگان استيضاح‌كننده جلسه‌اي ترتيب داد، اما نتوانست آنان را به لغو استيضاح قانع كند، تا آنجا كه يكي از نواب‌رئيس مجلس در پي اين تلاش‌ها با صراحت اعلام كرد: «اين وظيفه ماست تا از استيضاح جلوگيري كنيم.» در حالي كه در هيچ كجاي آيين‌نامه داخلي مجلس اين وظيفه براي اعضاي هيات‌رئيسه تعريف نشده است!

در اين ميان سعيد ابوطالب نماينده تهران و چهره اصولگرا و منتقد دولت در مجلس هفتم، همواره در نطق‌ها و تذكرات شفاهي خود و حتي در مصاحبه‌ها با مطبوعات نسبت به عملكرد ضعيف هيات‌رئيسه انتقاد داشت تا جايي كه در انتقادي تند و تيز گفت: هيات‌رئيسه مجلس هفتم در 2 سال آخر با تعامل غيرمعقول و غيرقانوني با دولت، مجلس را به دولت فروخت.

ابوطالب ادامه مي‌دهد: اعضاي هيات‌رئيسه در برابر تصميمات و وظايف جمعي نمايندگان از جمله استيضاح و تحقيق و تفحص مقاومت كردند و نگذاشتند طرح‌ها مطرح و تحقيق و تفحص‌ها قرائت شود، به همين علت نمايندگان به نطق و مصاحبه رو آوردند و در يك سال گذشته دولت شكايت از عملكرد نمايندگان را آغاز كرد و هيات‌رئيسه نيز هيچ دفاعي از جايگاه نمايندگان و مجلس نكرد.

وي در عين حال معتقد است: از محاسن مجلس هفتم اين است كه جريان‌ تند مجلس ششم را پشت سر گذاشت و داراي پتانسيل خوبي بود.

موفقيت نسبي هيات‌رئيسه

رضا طلايي‌نيك نماينده بهار و كبودرآهنگ با تاكيد بر اين نكته كه هيات‌رئيسه موفقيت نسبي در امور قانونگذاري داشت، مي‌گويد: اما هيات‌رئيسه نقش نظارتي مجلس را بسيار ضعيف كرد. ضعف شديد و عميق هيات‌رئيسه مجلس هفتم در پيگيري، تنظيم و مديريت وظايف نظارتي مجلس بسيار مشهود است.

وي مي‌افزايد: با كمرنگ شدن نظارت‌هاي قانوني مجلس بر امور اجرايي، برخي ناكارآمدي‌ها در سطوح مديريت و عملكردها رخ داده است، در حالي كه با نظارت كارآمد مجلس امكان پيشگيري از برخي ناكارآمدي‌ها و ضعف مديريت‌ها و تلاش براي تقويت منطقي دولت ميسر مي‌شد.

عضو كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس با بيان اين كه مصلحت‌انديشي و ملاحظه‌كاري‌هاي غيرمنطقي هيات‌رئيسه در امور نظارتي مجلس همواره مورد انتقاد اكثر نمايندگان بوده و بازتاب منفي در افكار عمومي داشته است، ابراز اميدواري مي‌كند: مجلس هشتم در جبران ضعف‌هاي نظارتي مجلس تدابير كارآمدتر اتخاذ كند، زيرا بدون نظارت منطقي و قانوني و كارآمد نمي‌توان به دو هدف راهبردي عدالت و پيشرفت نايل شد.

طلايي‌نيك تصريح مي‌كند: علي‌رغم ضعف‌هاي هيات‌رئيسه در مديريت امور نظارتي مجلس هفتم، در جمع قوانين مصوب آن عملكرد قابل قبولي داشت.

مواجهه با چالش‌ها

حشمت‌الله فلاحت‌پيشه، نماينده اسلام‌آباد غرب معتقد است: هيات‌رئيسه با يك فضاي پرچالش در مجلس مواجه بود و در اين فضا مجبور شد بعضا ابتكاراتي را به خرج دهد.

وي مي‌افزايد: محدود كردن تذكرات شفاهي در صحن توسط هيات‌رئيسه اقدام معقولي بود، زيرا بخش عمده‌اي از تذكرات شفاهي خارج از دستور كار مجلس ارائه مي‌شد و در برخي موارد تذكرات بيش از 2 ساعت از وقت مجلس را كه هر دقيقه آن چندين ميليون هزينه براي كشور برمي‌دارد مي‌گرفت.

وي مي‌گويد: اما هيات‌رئيسه در حفظ جايگاه و اقتدار مجلس تا حد زيادي دچار كوتاهي شد و يكي از دلايل انتقادات بي‌شمار به هيات‌رئيسه همين موضوع است.

فلاحت‌پيشه تصريح مي‌كند: قانونگذاري، اجرا و نظارت 3 مولفه اداره كشور است و از ميان آن قانونگذاري و نظارت 2 كار محوله به مجلس است. بنابراين چنين نهادي بايد در راس امور باشد و تحت تاثير هيچ شرايطي مبتني بر مصلحت‌، تعامل و تباني قرار نگيرد.

نماينده اسلام‌آباد غرب ادامه مي‌دهد: چيزي كه منجر به ضعف عملكرد مي‌شود، تباني و تعارف‌هايي است كه بعضا شكل مي‌گيرد. تباني بر سر عزل و نصب‌ها و تعارف در خصوص ارائه تذكرات و عملكرد نظارتي. هر چه مجلس از اين 2 حوزه خود را دور كند، حتما توفيق بيشتري پيدا خواهد كرد.

ايرج نديمي، نماينده لاهيجان و سياهكل در اين خصوص به بيان انتظارات مردم و نمايندگان از اعضاي هيات‌رئيسه مي‌پردازد و مي‌‌گويد: در اين مجلس استراتژي اين بود كه آرامش حفظ شود اما آرامش دو معنا دارد، يك آرامش يعني به نفع دشمن عمل نكنيم. اين حرف درستي است. بايد مجلس را به گونه‌اي اداره كنيم كه در بيرون از ايران عنوان نكنند در ايران حاكميت در مقابل هم هستند.

وي مي‌افزايد: اما گاهي معني آرامش به نحوي است كه حقوق مردم از بين مي‌رود كه اين محل اعتراض است. يعني آيا اگر وزير يا مسوولي وظيفه‌اش را بدرستي انجام نداد، بايد بگوييم هر جور مي‌خواهي عمل كن كه آرامش حاكم باشد؟

نديمي تصريح مي‌كند: آنچه در اين مجلس تفهيم و تبيين نشد، اين است كه ما آرامش را در مقابل دشمن مي‌خواستيم.

البته نبايد كارهايي انجام دهيم كه دشمن بتواند از آن بهره‌برداري اپوزيسيوني كند. اما اين كه آرامش به اين معنا باشد كه سوال نكنيم، استيضاح نكنيم، تذكر ندهيم يا در تصويب لوايح و طرح‌ها و وظايف كميسيوني به نحوي عمل كنيم كه حقوق مردم رعايت نشود، محل اعتراض بوده است.

نيت خيرخواهانه هيات‌رئيسه‌

محمدحسين فرهنگي، نماينده تبريز به وجود نقاط مثبت و منفي در عملكرد هيات‌رئيسه مجلس هفتم اشاره مي‌كند و مي‌گويد: هيات‌رئيسه مجلس هفتم با نيت خيرخواهانه اراده موثري براي گشايش گره‌ها و حل مسائل داشت.

وي مي‌افزايد: هيات‌رئيسه مجلس مي‌تواند تحولاتي را در بهره‌وري بيشتر اعمال كند كه به نظر مي‌رسد در دوره هفتم مجلس اين تحولات كمتر صورت گرفت.

مي‌شود اولويت‌گذاري‌ها را به سمت‌و‌سويي هدايت كرد كه مسائل اصلي جامعه بيشتر مدنظر قرار گيرد و راهكارها با جلسات غيررسمي، بحث‌هاي كارشناسي و هدايت امور به سمت و سويي رود كه گره‌گشايي و به مطالبات اجتماعي جواب داده شود كه البته هيات‌رئيسه مجلس هفتم كمتر به دنبال اين شيوه از حل مسائل بود.

عضو فراكسيون اصولگرايان مجلس تصريح مي‌كند: انعكاس اين موفقيت‌ها و ناكامي‌ها در راي مردم آشكار شد و مردم به اصولگرايان راي دادند، اما بخش وسيعي از آنان را تغيير دادند و اين به معناي آن است كه مردم اصل و اساس را مي‌پذيرند اما علاقه‌اي به تغيير در رويكردها و نگرش‌ها ندارند و عملكرد هيات‌رئيسه در اين باره بي‌تاثير نيست.

وي معتقد است: مجلس را نمي‌توان از سياست جدا كرد. سياست به معناي صحيح آن جزء تفكيك‌ناپذير فعاليت‌هاي مجلس است كه در قالب رويكرد تك‌تك نمايندگان در عملكرد هيات‌رئيسه خود را نشان مي‌دهد تا آنجا كه هيات‌رئيسه بخشي از سياست كشور است.

وي با بيان اين كه هيات‌رئيسه در برخي از امور مي‌توانست مديريت بهتري ارائه دهد، خاطرنشان مي‌كند: عملكرد هيات‌رئيسه مانند هر پديده ديگري قابل نقد است و اعضاي هيات‌رئيسه مجلس هفتم نيز خود را جداي از نقد نمي‌دانند.

عماد افروغ، نماينده تهران نيز دراين باره مي‌گويد: هيات‌رئيسه مجلس هفتم آنچنان كه مورد انتظار بود عمل نكرد. بهترين دوران فعاليت مجلس هفتم مربوط به 2 سال اول بود. پس از آن مجلس از جايگاه منتقدانه خارج شد و با استقرار دولت نهم جايگاه خود را فراموش كرد و بستر را براي تعامل‌گرايي يكسويه با دولت فراهم كرد. عضو شاخص فراكسيون اصولگرايان مستقل مجلس ابراز اميدواري مي‌كند كه در هيات‌رئيسه مجلس هشتم شاهد تغيير در تفكر و انديشه اعضا باشيم.

وي مي‌گويد: هيات‌رئيسه بايد حكيم، بصير، آگاه، منتقد و البته داراي روحيه تعامل باشد اما اين تعامل نيز بايد دوسويه باشد. ما مخالف تعامل نيستيم، اما تعامل بر وزن تفاعل است و تفاعل دوسويه است.

معصومه حاتم‌خاني‌
چهارشنبه 8 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 262]