واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: کدام مهريه به نفع من است؟اين روزها واژههاي عندالمطالبه و عندالاستطاعه جزو واژههاي روز و پر گفت و شنود به شمار ميروند. مخصوصاً واژه عندالاستطاعه که از پستوي کتب فقهي و حقوقي به ويترين روزنامهها و سايتها و ديگر رسانهها اسباب کشي کرده است. علت اين اسباب کشي دستور رئيس سازمان ثبت مبني بر درج شرط مزبور در سندهاي ازدواج است. خلاصه داستان از اين قرار است که در سال 1385 رئيس سازمان ثبت طي بخش نامهاي به سردفتران ازدواج اعلام ميکند که ايشان هنگام ثبت نکاح به زوجين تفهيم نمايند که ميتوانند مهريه را به طور عند الاستطاعه شرط نمايند. در سال جاري بنا بر اعلام سازمان ثبت مقرر شده است که در دفتر چههاي ازدواج شرط مزبور چاپ شود. به اين صورت که دو گزينه وجود داشته باشد يکي اينکه مهريه عندالاستطاعه است و ديگري آنکه عندالمطالبه است و زوجين هنگام عقد رسمي يکي از اين دو شرط را به صورت اختياري و بر اساس توافق برگزينند.
عندالاستطاعه بودن يعني چه؟ خيلي ساده است. يعني فرض کنيد مهريه شما 100 سکه طلا باشد. اگر به هر دليل بخواهيد اين مهريه را از همسرتان بگيريد، اول بايد ثابت کنيد که او استطاعت پرداخت آن را دارد. اگر توانستيد اين کار را انجام دهيد، تازه دادگاه شرايط شما را بررسي و خبرتان ميکند. به زبان ديگر، با جاري شدن اين لفظ در عقدنامه شما، ديگر نميتوان چندان لفظ عندالمطالبه را بر مهريه گذاشت.درباره اين موضوع پرسشها و ابهامات مختلفي مطرح شده است. مثلاً آيا شرط عندالاستطاعه بودن مهريه اصولا شرط صحيحي است يا اينکه باطل ميباشد؟ آيا اگر گزينه عندالاستطاعه به وسيله زوجين انتخاب شود مهريه ديگر عندالمطالبه نيست يعني تکليف مرد به پرداخت آن نياز به مطالبه زوجه ندارد؟ و بالعکس؟ و اثر حقوقي اين شروط چيست؟در اينجا مجال پاسخ گفتن به اين پرسشها که جملگي از موضوعات فني حقوقي است نميباشد و به نظر بنده تهيه کنندگان و پيشنهاد کنندگان هم چندان به اين امور توجه اي نداشتهاند. مهمترين اثر اين راهکار و ابتکار جديد سازمان ثبت رهانيدن مرد از بازداشت در صورت اعمال ماده 2 قانون نحوه اجراي محکوميتهاي مالي است که البته اين در صورتي است که گزينه عند الاستطاعه هنگام عقد برگزيده شود. ولي آيا زوجين بر انتخاب اين شرط توافق ميکنند؟! اين امر بعيد به نظر ميرسد زيرا همانگونه که در جامعه کنوني تعيين مهريه زياد و با ارقام نجومي ناشي از عدم اعتماد فيمابين کساني است که قصد ازدواج دارند همين بي اعتمادي متقابل نيز باعث ميشود مردم به سمت انتخاب گزينه عندالمطالبه روي آورند و نه عندالاستطاعه! در سال 1385 رئيس سازمان ثبت طي بخش نامهاي به سردفتران ازدواج اعلام ميکند که ايشان هنگام ثبت نکاح به زوجين تفهيم نمايند که ميتوانند مهريه را به طور عند الاستطاعه شرط نماينداز يک نکته غافل نشويم که ابتکار سازمان ثبت يک فايده هم دارد و آن اينکه زوج را در هنگام عقد به اين فکر فرو ميبرد که اينکه از قديم ميگويند «مهريه را که داده است و که گرفته» خيلي هم درست نيست و گرنه خانواده زوجه با گزينه عندالاستطاعه موافق بود پس نبايد با مهريه بالا موافقت کرد بنابر اين ابتکار مزبور شايد به طور غير مستقيم در کاهش مهريهها موثر باشد. نگاه حقوقي به اين مسالهذکر عبارت عندالاستطاعه براي مهريه، به زعم تعدادي از کارشناسان حقوقي، دست زنان را از گرفتن مهريه کوتاه ميکند. آنها معتقدند اگر هم اين مساله با توافق باشد، ظلمي به زنها وارد خواهد شد و در مسير توقيف، استيفاي مال شوهر و اثبات داراييهاي او حق زن تضييع ميشود.در اينباره، نظر دکتر «بهروز گلپايگاني»، مدرس حقوق را جويا شديم: «نوشتن اين عبارت، از نظر حقوقي اشکال پيدا ميکند. اگر کسي تعهد و ديني را به عهده ميگيرد، بايد بپردازد. عندالاستطاعه يعني در صورت توانايي، بدهي خود را ميدهم و اگر توانايي نداشتم پرداخت نميکنم.اين معني تعهد نيست و شايد عنوان ديگري از نظر شرعي بتوان براي آن پيدا کرد؛ مثل هبه، صلح يا نوعيايقاع. در حالي که مهريه فلسفه ديگري دارد و يک عقد تمليکي است نه عهدي.» اما در روال کنوني دريافت مهريه، اگر زن بخواهد مهريه خود را دريافت کند، ميتواند مستقيما به اداره ثبت مراجعه کند و اصلا دادگاه نرود. يعني به ثبت برود و مهريه خود را اجرا بگذارد. زوج براي اثبات نداشتن استطاعت و توانايي پرداخت مهريه، دادخواستي مبني بر اعسار تقديم دادگاه ميکند و با شهادت چهار نفر شاهد، اعسار خود را به اثبات ميرساند؛ اگر دادگاه تشخيص دهد که زوج قادر به پرداخت مهريه به صورت اقساط است،حکم به تقسيط مهريه ميدهد و در غير اين صورت،حکم اعسار صادر ميکند که با اين حکم، زوج تا زماني که مالدار نشود، از پرداخت مهريه معاف استاجراي ثبت به او ميگويد مال معرفي کن تا ما توقيف کنيم و زن بايد مالي را از شوهر معرفي کند تا ثبت توقيف کند. حال اگر زن نتواند مالي را پيدا و مرد هم اموال خود را مخفي کرده باشد، آن وقت زن از نظر حقوقي نميتواند به حق خود برسد. اگر هم به دادگاه مراجعه کند و بر اساس حکم دادگاه، زوج ملزم به پرداخت مهريه شود چون حکم دادگاه صادر شده ميتواند مراجعه و با اعمال ماده2، تقاضاي بازداشت زوج را کند. افرادي هم که در حال حاضر به علت نپرداختن مهريه در زندان هستند، در اثر اعمال ماده2 قانون اجراي محکوميتهاي مالي در زنداناند.»
اثبات اعسار مرديکي از مسايلي که باز هم محل مناقشه است مساله اثبات اعسار مرد است؛ يعني اين که ثابت شود مرد توانايي پرداخت ديه را دارد. «اکرم پور رنگ نيا»، داديار سابق ديوان عالي کشور معتقد است که با صدور بخشنامه سازمان ثبت و نحوه پرداخت مهريه بر مبناي عندالاستطاعه بودن، تغييري در وضع موجود حاصل نميشود؛ زيرا موضوع اعسار مرد در پرداخت رسيدگي ميشود.معمولاً زوج براي اثبات نداشتن استطاعت و توانايي پرداخت مهريه، دادخواستي مبني بر اعسار تقديم دادگاه ميکند و با شهادت چهار نفر شاهد، اعسار خود را به اثبات ميرساند و در اين موارد، اگر دادگاه تشخيص دهد که زوج قادر به پرداخت مهريه به صورت اقساط است، حکم به تقسيط مهريه ميدهد و در غير اين صورت، حکم اعسار صادر ميکند که با اين حکم، زوج تا زماني که مالدار نشود، از پرداخت مهريه معاف است. چه تضميني وجود دارد که زوج تا آخر عمر استطاعت پرداخت داشته باشد؟داديار سابق ديوان عالي کشور، در پاسخ به اين سوال ميگويد: «اگر زوجين در زمان عقد بر عندالاستطاعه بودن مهريه توافق کنند، در واقع چه تضميني وجود دارد که زوج تا آخر عمر استطاعت پرداخت داشته باشد؟ شايد مردي تا آخر عمر استطاعت پرداخت مهريه را نداشته باشد يا اينکه شرايطي را به وجود آورد که اموال را به نام ديگران کند يا شرايطي به وجود آورد که اين استطاعت هرگز حاصل نشود. بنابراين، مثل اين است که اساسا مهري قرار داده نشود؛ با اين تفاوت که اگر براي زن در زمان عقد مهري تعين نشده باشد، زن ميتواند مهرالمثل مطالبه کند، اما دراين مورد، چون مهريه تعيين شده، زن مهرالمثل هم نميتواند بگيرد».اين وکيل دادگستري درباره آثار و نتايج صدور چنين بخشنامههايي گفت: «يا اين بخشنامه مثل ساير بخشنامههايي از اين دست هيچوقت به مرحله اجرا در نميآيد و تنها در کتاب باقي ميماند؛ يا اينکه زوجه ميتواند قسمتي از مهريه را عندالمطالبه و قسمت ديگر را به صورت عندالاستطاعه طلب کند».فرآوري: هانيه اخباريهبخش حقوق تبيان منابع: حقوق روز/ هم صدا/ دادگستر
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 586]