محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1831529178
نگاهي بر بازتابهاي فتح خرمشهر ... و ابتدا باور نميكردند
واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: نگاهي بر بازتابهاي فتح خرمشهر ... و ابتدا باور نميكردند
جام جم آنلاين: خرمشهر به دليل اهميت استراتژيك و جايگاه مهم اقتصادي و نظامي آن و نيز به دليل آنكه از اصلي‌ترين مناطق مورد ادعاي بي‌اساس و بي‌پايه عراق (مطرح شده در قرارداد 1975 الجزاير) بود، از نخستين روزهاي شروع جنگ عراق عليه ايران هدف بمباران‌هاي سنگين قرار گرفت و سرانجام ساعت 30/16 دقيقه روز 4 آبان 1359 پس از 35 روز مقاومت سقوط كرد. سقوط خرمشهر بهانه‌اي براي عراق فراهم كرد تا تبليغات فراواني براي احياي احساسات عربي و ارضاي عصبيت‌هاي قومي خود در جهت دكترين پان عربيسم به راه اندازد.
با اين همه نيروهاي ايراني كه پس از عمليات ثامن‌الائمه و فتح‌المبين روحيه و توان رزمي خود را بازيافته بودند، توانستند با اجراي عمليات بيتالمقدس ساعت 11 صبح 3 خرداد 1361 خرمشهر را آزاد كنند و مقدمات عقبنشيني وسيع عراق از خاك كشور را فراهم آورند. با گذشت 27 سال از آن زمان هنوز هم نگاه‌هاي دفاعي امنيتي بسياري به بازخواني اين عمليات نظامي پيوند خورده است.
در آن زمان نتايج عمليات بيتالمقدس و بويژه فتح خرمشهر، انعكاس وسيع جهاني داشت و اخبار مربوط به اين پيروزي در صدر گزارش‌ها و تفسيرهاي سياسي و نظامي رسانه‌هاي گروهي جهان قرار گرفت.
ناظران و تحليلگران رويدادهاي جنگ 8 ساله، عمليات فتح خرمشهر را نقطه عطفي در جنگ ايران و عراق مي‌شناختند و بر اين واقع اذعان داشتند كه ايران از نظر نظامي نسبت به عراق در موضع برتري قرار گرفته است.
پذيرفته نشدن شرايط برحق ايران براي آتشبس از سوي عراق و تسامح مجامع بين‌المللي و وجود جريانات سياسي و نظامي در منطقه و جهان كه تلاش مي‌كردند ايران به حقوق حقه خود نرسد، لزوم تعقيب عراق به عنوان متجاوز و مجازات او را بيش از پيش آشكار كرد.
پيروزيهاي نظامي ايران كه از شكست حصر آبادان در مهرماه سال قبل آن شروع شده بود با فتح خرمشهر در سوم خرداد سال 1361 به اوج رسيد و به رغم آن كه عراقي‌ها مناطق زيادي را اشغال كرده و از شمال تا جنوب، مناطق گسترده‌اي را به تصرف خود درآورده بودند تلاش چند ماهه ايران براي بازپس‌گيري مناطق اشغال‌شده به دستاوردهاي خوبي منجر شد و در مناطق استراتژيكي چون آبادان و خرمشهر به نتيجه رسيد اما هنوز مناطق گسترده‌اي در طول نوار 1200 كيلومتري مرزي وجود داشت كه تحت اشغال عراقي‌ها بود، هر چند اين اشغال حتي تا پايان جنگ و آتشبس ادامه داشت.
مركز اسناد وزارت امور خارجه تلاش دامنه‌دار غرب براي روي آوردن به ديپلماسي را چنين روايت مي‌كند: از اين مقطع به بعد تعدادي از كشورها و سازمان‌هاي بين‌المللي براي پايان دادن به جنگ و آتشبس، تلاش‌هاي خود را تشديد كردند. اين تلاش‌ها كه با محوريت سازمان كنفرانس اسلامي، جنبش عدم‌تعهد، سازمان ملل و تعدادي از كشورهاي عربي صورت مي‌گرفت، پس از فتح خرمشهر جدي‌تر شد.
از سوي سازمان ملل متحد، اولاف پالمه، نخست‌وزير پيشين سوئد و يان الياسن، قائم‌‌مقام وزارت خارجه اين كشور و از سوي كنفرانس اسلامي، كميته‌اي متشكل از ضياء‌الحق رئيس‌جمهور پاكستان، احمد سكوتوره، رئيس‌جمهور گينه، داوود جاوارا رئيس‌جمهور گامبيا، بلند اولسو نخست‌وزير تركيه و ياسر عرفات رئيس سازمان آزاديبخش فلسطين به تهران سفر كردند.
از سوي جنبش عدم‌تعهد هم وزراي خارجه چند كشور مامور رايزني شده بودند كه شامل وزراي خارجه كوبا و زامبيا، ناراسيمها رائو، وزير خارجه هند و فاروق قدومي، وزير خارجه فلسطين به تهران سفر كردند و طي رايزني‌هاي آنان هم هيچ پيشنهاد مشخصي كه تامين‌كننده خواسته‌هاي مبني بر عقبنشيني به مرزها و دريافت غرامت بود، ارائه نشد.
عرفات در دهه 1990 با بازخواني آن تحولات، طي مصاحبهاي گفت كه پس از فتح خرمشهر، جرياني آغاز شد كه شامل ابتكار برخي از كشورها بويژه اعراب براي پايان جنگ بود. در اين ابتكارها براي اولين بار مساله دريافت غرامت و عقبنشيني تا مرزها كه خواسته‌هاي اصلي تهران بود، مطرح شد.
عقبنشيني به مرزها و پايان اشغال ايران، براي تهران اولويت نخست را داشت، چرا كه حتي تا پايان جنگ و پذيرش قطعنامه 598 حدود 20 هزار كيلومتر مربع از خاك ايران در اشغال ارتش عراق بود و اگر ايران بلافاصله پس از باز پس‌گيري خرمشهر، صلح را مي‌پذيرفت، عملا با اين سوال مهم روبه‌رو مي‌شد كه چه تضميني وجود دارد كه ايران بقيه خاك خود را پس بگيرد.
اين سوال وقتي اهميت پيدا مي‌كند كه توجه شود پس از پذيرش صلح، عملا نيروهاي نظامي ايراني كه عمدتا بسيجي بودند، به شهرها بازمي‌گشتند و مشغول زندگي عادي خود مي‌شدند، اما نيروهاي عراق كه نظاميان كلاسيك بودند، در مواضع خود مي‌ماندند.
دكتر ولايتي در مصاحبهاي، دليل آن را چنين ذكر مي‌كند: اگر تهران در اين مقطع صلح را مي‌پذيرفت؛ فاجعه‌اي كه در جنگ‌هاي دوم ايران و روس اتفاق افتاد و منجر به از دست رفتن بخشي از خاك ايران شد، تكرار مي‌شد.
ضربه مهلك نظامي
به نظر مي‌رسد در ميان تحولات نظامي جنگ، فتح خرمشهر و عقبنشيني عراق تا پشت مرزها، نقش تعيين‌كننده‌اي در ارزيابي و تحليل سياسي و نظامي در خصوص توان عراق داشته است. بازتاب اين پيروزي شگرف تا مدت‌ها در صدر تمام اخبار و گزارش‌هاي رسانه‌هاي جهان بود. فتح خرمشهر به منزله بزرگ‌ترين پيروزي نظامي سياسي ايران در جريان جنگ تحميلي و مهلك‌ترين ضربه به پيكره دشمن تلقي مي‌شد.
نشريه «جنگ» وابسته به دانشكده جنگ ايالا‌ت متحده چند روز پس از آزادي خرمشهر، در گزارشي با برشمردن اين خسارت به عراق كه شامل لشكرهاي 3 زرهي، 11 و 15 پياده در محور خرمشهر، لشكرهاي 5 مكانيزه و 6 زرهي در محور شمالي، لشكرهاي 9 و 10 زرهي، لشكر 7 پياده و لشكر 12 زرهي، تيپ 140 زرهي و تيپ‌هاي 31، 32 و 33 نيروي مخصوص، تيپ‌هاي 9، 10 و 20 گارد مرزي و تيپ‌هاي 238 و 501 پياده، تيپ‌هاي 605 و 417 پياده و تيپ‌هاي 601، 602 و 416 پياده عنوان كرد: اين عمليات نظامي در زماني كه عراق انتظار آن را نداشت، ضربه مهلكي بر پيكره ارتش اين كشور وارد ساخت.
در گزارش مشابه وزارت دفاع فرانسه نيز در بررسي آزادسازي خرمشهر تاكتيك نظامي ايران، طرح‌ريزي عمليات عبور از رودخانه، سرعت عمل در تصرف خرمشهر و مقايسه آن با زمان تهاجم عراق به خرمشهر و تاخيري كه در اشغال شهر صورت گرفت بيش از ديگر مسائل مورد اشاره قرار گرفت و همه اين شواهد و قرائن دلالت بر ضعف و ناتواني روحي و فيزيكي عراق مي‌كرد.
ضمن اين‌كه خرمشهر به عنوان آخرين برگ برنده عراق، مذاكرات به اصطلاح صلح بود و عراق نيز براي حفظ آن سرمايه‌گذاري وسيعي كرده بود. در نتيجه وقتي عراق نتوانست خرمشهر را حفظ كند و شهر با اين سرعت آزاد شد ؛ عملا علائم آشكار اضمحلال عراق نمايان شد.
در اين زمينه روزنامه «زود دويچه سايتونگ» چاپ آلمان نوشت: به اين ترتيب بغداد آخرين تكيه‌گاهش را براي مذاكره جهت حفظ آبرويش از دست داده است و از نظر نظامي ديگر صدام نجات دادني نيست، حتي اگر ايراني‌ها به عراق وارد نشوند.
روزنامه گاردين هم نوشت: سقوط خرمشهر يعني سقوط آخرين و مهم‌ترين افتخار جنگي عراقي كه ايراني‌ها با بازپس گرفتن آن، اين برگ برنده را كه به وسيله آن عراق مي‌كوشيد ايران را به پاي ميز مذاكره بكشاند از دست بغداد ربودند.
همچنين گزارش ماه آگوست كميسيون دفاعي وزارت امور خارجه بريتانيا با بر شمردن توانمندي‌هاي ايران در تصرف خرمشهر عنوان كرده بود كه با اين شكست، شكستي بزرگ‌تر از نظر استراتژي و تاكتيكي براي عراق اتفاق افتاده است و در ادامه پيامدهاي اين شكست سنگين را اينچنين بر شمرده است: از دست دادن برگ برنده براي مذاكرات صلح، ضعف روحي نيروهاي عراقي و تحقيرهاي ناشي از شكست‌ها و عقب‌نشيني‌هاي پي‌درپي، افزايش مشكلات اقتصادي عراق بويژه پس از مسدود شدن خط لوله صدور نفت از اين كشور توسط سوريه، ترديد كشورهاي عربي درباره توانايي نظامي عراق با وجود كمك‌هاي همه‌جانبه مالي نظير كمك 25 ميليارد دلاري، ابهام حاميان عراق درخصوص سرنوشت رژيم اين كشور و نهايتا حيات سياسي صدام.
توازن نظامي - سياسي به سود ايران
بسياري از كارشناسان نظامي و تحليلگران رسانه‌هاي خارجي همانند نيروهاي عراقي در برابر سرعت عمل و ويژگي‌هاي عملياتي رزمندگان اسلام به هنگام فتح خرمشهر غافلگير، مبهوت و شگفت‌زده شدند.
خبرگزاري رسمي عراق در اطلاعيه‌اي كوتاه پس از فتح خرمشهر اعلام كرد: «سخنگوي ارتش عراق اعلام كرده است كه نيروهاي عراقي بامداد روز سه‌شنبه 3 خرداد 61 به طور كامل بندر خرمشهر را ترك و تا مرزهاي بين‌المللي عقبنشيني كردند». خبرگزاري عراق مي‌افزود كه عقبنشيني نيروهاي عراقي از روز يكشنبه آغاز شده بود.
خبرگزاري يونايتدپرس در ساعت 24/12 دقيقه همان روز در گزارشي از بيروت، سربازان عراقي را در حال فرار از مناطق اشغالي توصيف كرد.
همزمان با اين تحولات، در خاتمه اجلاس وزيران خارجه عضو «جبهه پايداري عرب» در الجزاير اعلاميه‌اي شامل 11 ماده به تصويب رسيد كه شامل مسائل منطقه‌اي و ازجمله جنگ ايران و عراق مي‌شد.
در بند 6 اين اعلاميه درباره جنگ چنين آمده بود: «مقاومت در مقابل هر اقدامي براي شركت كشورهاي بيشتر ازجمله مصر در جنگ عراق عليه ايران و تاكيد بر اين كه منظور از اين تلاش‌ها توجيه آشتي با مصر است».
در بند 9 نيز چنين آمده بود: «وزيران اعلام كردند كه ايران از آرمان اعراب بويژه آرمان فلسطين حمايت كرده و ايران دوست ماست و رابطه با آن بايد تقويت شود».
به اين ترتيب جبهه پايداري عرب كه شامل دولتهاي الجزاير، سوريه، ليبي، يمن جنوبي و سازمان آزاديبخش فلسطين بود، حمايت صريح خود را از ايران پس از فتح خرمشهر اعلام كردند.
مجله فارين افرز با درج گزارشي از اين اجلاس چنين نوشت: «كشورهاي منطقه با فتح خرمشهر دريافتند كه چنانچه در مقابل نيروهاي ايراني قرار گيرند، قادر به مقابله نخواهند بود. آنها فهميدند كه نيروهاي ايراني ميتوانند يك نيروي شكست خورده و بيروحيه را در داخل قلمرو عراق نيز تعقيب كنند و احتمالا متوجه بصره شدند.»
بازخواني اسناد سازمان ملل در آن سالها نشان مي‌دهد كه شوراي امنيت كه پس از صدور قطعنامه 479 سكوت اختيار كرده بود، با شكست نيروهاي عراقي در خرمشهر اين سكوت را شكست.
به اين ترتيب كه قدرت نظامي ايران سبب شد شوراي امنيت به درخواست اردن و حمايت امريكا مساله جنگ را بررسي كند كه به تصويب قطعنامه 514 مورخ 21 تير 1361 به اتفاق آرا انجاميد. در اين قطعنامه شوراي امنيت به خطر افتادن صلح را احراز كرده ولي همچنان در مورد معرفي متجاوز يا شروع‌كننده جنگ و تنبيه او ساكت مانده بود.
با گذشت سالها از زمان فتح خرمشهر هنوز هم پستوي وزارت امور خارجه امريكا، بريتانيا و... و بايگاني‌هاي اسناد، محافل و مجامع دفاعي امنيتي بين المللي گوياي اين واقعيت است كه آزادسازي خرمشهر با برنامه‌ريزي دقيق نظامي و در عملياتي حساب شده لجستيكي و ساماندهي جنگي متفاوت و نيز با داشتن اهداف تاكتيكي و استراتژيك مشخص همراه با دلاوري بسيجيان و سربازان ايراني به نتيجه رسيد.
آنچه در اين ميان براي ناظران جهاني هنوز هم حيرت‌انگيز است، تغيير استراتژي ايران از حالت تدافعي به تهاجمي بود كه بعد از فتح خرمشهر صورت گرفت و بدون شك نقطه عطف مهمي در راهبردهاي نظامي و دفاعي ايران پس از آن به شمار مي‌آمد.
شكست زود هنگام رژيم عراق
به دنبال سلسله عمليات رزمندگان اسلام و كسب پيروزيهاي بزرگ ازجمله فتح خرمشهر در سال 61 تغيير توازن سياسي نظامي در جنگ و منطقه خيلج فارس به سود ايران، مهم‌ترين و برجسته‌ترين نتيجه‌اي بود كه به دست آمد و بلافاصله علاوه بر بروز آثار آن در اظهارات مقامات رسمي كشورهاي منطقه، امريكا و اروپا در رسانه‌هاي خارجي از سوي كارشناسان مورد ارزيابي قرار گرفت.
گرچه با پيروزي انقلاب و بر هم خوردن توازن در منطقه به زيان امريكا، تحولات برجسته‌اي در منطقه به وقوع پيوسته و تحميل جنگ براساس اين فرض طراحي و اجرا شد تا با مهار و تعديل قدرت ايران مجددا توازن در منطقه به سود امريكا برقرار شود، اما فتح خرمشهر در نظر غرب به منزله سقوط رژيم عراق و فروپاشي كشورهاي منطقه ارزيابي مي‌شد.
در اين مورد هنري كيسينجر، مشاور امنيت ملي و از تئوريسين‌هاي كاخ سفيد معتقد بود: اگر عراق جنگ را برده بود امروز نگراني و وحشت در خليج فارس نبود و منابع ما در منطقه به آن اندازه كه اينك در خطر قرار دارد دچار مخاطره نمي‌شد، اين به نفع ماست كه هرچه زودتر آتشبس برقرار كرده و بتدريج به رژيم سازشكاري كه در آينده احيانا جايگزين رژيم ايران مي‌شود، نزديك شويم.
عكس‌العمل كشورها در برابر پيروزي ايران علاوه بر اين كه نشان‌دهنده غافلگيري آنها و همچنين عدم درك روشن آنها از ناتواني عراق بود، بر اين مهم نيز دلالت داشت كه طي مراحل مختلف جنگ و عمليات، قابليت‌ها و توانايي‌هاي غيرمنتظره‌اي از ايران بروز كرده است و اين چيزي نبود كه بتوان بسادگي از كنار آن گذشت.
بر اين مبنا گزارش سند رسمي سناي امريكا در ژوئن همان سال به چند عامل اساسي اشاره داشت ازجمله: تعهد و اعتقاد به آرمان‌هاي انقلاب و رهبري انقلاب، روحيه شهادت‌طلبي، برخورداري از اراده مصمم عراق و عزم راسخ براي جنگيدن، افزايش هماهنگي و همكاري بين نيروهاي نظامي، برتري استراتژيكي و تاكتيكي ايران بر عراق، احياي مجدد توان نظامي كه پس از پيروزي انقلاب رو به ضعف نهاده بود و تاثيرات پيروزيهاي نظامي بر تثبيت موقعيت ايران در منطقه. سناي امريكا در ادامه با ابراز تاسف از فقدان اين عوامل در نزد ارتش عراق، از شكست عراق در ادامه جنگ ابراز نگراني كرده بود.
ارسلان مرشدي
پنجشنبه 2 خرداد 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 306]
-
گوناگون
پربازدیدترینها