واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: هیجان طلبی تا مرز خطرتكانشگری اصطلاحی است برای توصیف فرایندهای روان شناختی مختلف كه بر تصمیم گیری و رفتار موثر است و در ساخت شخصیت انسانی دخیل می باشد. بروز و شیوع رو به رشد این خصوصیت، در رفتارهای مخاطرهجویانه با اثرات بالقوه آسیبرسان طولانی مدت آن، باعث افزایش توجه روان شناسان به این موضوع شده است، چرا كه كاهش عواقب و اثرات آسیبرسان تكانشگری و رفتارهای مخاطرهجویانه و مخاطرهآمیز و موارد مرتبط با آنها، یكی از جنبههای مهم ارتقاء سلامت روانی فرد و جامعه میباشد.
رفتارهای تکانشی که گاه با عنوان رفتارهای مخاطره آمیز نیز خوانده می شود، طیف وسیعی از اعمالی را شامل میشوند، كه روی آن تفكر كمی صورت گرفته، به صورت نابالغ بروز مییابند و با وجود سود آنی، از ریسك و خطر بالایی برخوردارند، اغلب برای یك موقعیت مناسب نیستند و بر اساس افكاری كه بهترین ترجیح فرد یا دیگران نمیباشند، امکان بروز می یابند و منجر به عواقب ناخواسته و ضررهای قابل توجهی در آینده میشوند. به عبارتی دیگر تكانشگری، اشكال در به تاخیر انداختن خشنودیها و شادی های موقتی و یا عدم بازداری پاسخ به محرك های پاداش دهنده در نظر گرفته می شود، چرا که بسیاری از موقعیتها نیازمند یك تأمل دقیق بر همه پاسخهای احتمالی میباشند.تصمیمگیری اهمیت بالایی در زندگی فردی و اجتماعی افراد دارد و اختلال در این نوع تصمیمگیری هسته اصلی پدیده تكانشگری و رفتارهای تكانشی را تشكیل میدهد. بیشتر رفتار های انسان تكانه ای است، در حقیقت ، بعضی از روان شناسان بالینی اظهار می دارند كه بیشتر مشكلات بالینی، مشكلات تكانه ای مثل شتاب زدگی، نسنجیده رفتار كردن و ... هستند.تكانشگری و هیجان طلبی عموما با ورود به نوجوانی افزایش می یابد. تغییرات عمیق روانی - فیزیولوژیكی در طی دوران نوجوانی اتفاق می افتد. نوجوانان سبك های شناختی و هیجانی مشابه بزرگسالان را كسب می كنند وبه طور فزاینده ای از طریق محرك های بزرگسالان بر انگیخته می شوند. در كودكی انگیزش در جهت گسترش یادگیری هائی در مورد تجارب بزرگسالی است، فرایندی كه پیامدهای آسیب رسان كمتری دارد، اما در نوجوانی انگیزش برای شركت در تجارب بزرگسالی پیش می رود، كه غالبا بدون توجه به سودمندیهای دانش تجربی مرتبط به موقعیت برای تصمیم گیری و انتخاب می باشد. دگر گونیهای رشدی در مدار انگیزش اولیه در طی نوجوانی ممكن است رفتار جستجو گرایانه تجربه های جدید را گسترش دهد و باعث افزایش فرایندهای انگیزشی مشوق گردد. این مكانیسم ها نشان دهنده خصیصه رفتاری است كه نوجوان پشت سر می گذارد.
تجارب و مطالعات مختلف نشان داده اند که پدیده تکانشگری، در شکل گیری انواعی از اختلالات رفتاری فردی و اجتماعی موثر می باشد. می توان ادعا نمود تکانشگری هسته اصلی بسیاری از آسیب های اجتماعی مثل خشونت، قمار بازی های مرضی گونه، سوء مصرف مواد، اختلالات شخصیت مرزی و ضد اجتماعی، دست زدن به اقدامات جنایتکارانه و ... می باشد، که همین امر به نوبه خود سالیانه موجب اتلاف زمان و سرمایه بسیاری در همه کشورها می شود. مثلا،تحقیقات نشان داده است كه نوجوانان با خصیصه تكانشی بالا نسبت به همسالان غیر تكانشگر خود به احتمال بیشتری سیگاری خواهند شد، چرا كه این افراد جنبه های پاداش دهنده سیگار كشیدن را به صورت شدید تری نسبت به دیگران تجربه می كنند.افراد با وقایع زندگی مقابله می نمایند، مقابله در درجه اول یك نوع پاسخ به هیجان ها می باشد، به خصوص هیجان های منفی كه بر اثر این وقایع به وجود می آیند. علت این موضوع آن است كه معنی وقایع خارجی تا حد زیادی تابع قدرت آنها در برانگیختن هیجان هاست. افراد مخاطره جو، زمانی خطر را جستجو می کنند که: 1- فرصتی برای خطر کردن بدست آورند.2- منافعی از انجام این خطرها کسب شود. 3- گرایش و تمایل به خطر کردن وجود داشته باشد. ادراک پایین خطر و تکانشگری بالا از مهمترین عوامل خطر در رفتارهای مخاطره آمیز می باشند. همان طور که پیشتر عنوان شد، تصمیمگیری مخاطرهآمیز، اهمیت بالایی در زندگی فردی و اجتماعی افراد دارد و اختلال در این نوع تصمیمگیری هسته اصلی پدیده تكانشگری و رفتارهای تكانشی است. لذا، فرآیند تصمیمگیری یا انتخاب از بین گزینهها پس از تحلیل آنها، یكی از عالیترین پردازشهای شناختی به حساب میآید.یكی از اساسی ترین مهارتهای روانی، مقاومت در مقابل تكانه عمل است. این امر ریشه تمام خویشتن داری های هیجانی است. ظرفیت باز داشتن تكانه از اینكه به عمل منتهی شود و فرو نشاندن اولین حركت در كنترل آن اهمیت بسزایی دارد.به عقیده مازلو بزرگترین كشف فروید این است كه می گوید: "علت عمده بیشتر بیماری های روانی، ترس از دانش درباره خویشتن، درباره هیجان ها، تكانش ها، خاطره ها، استعدادها، توانائی های بالقوه و سرنوشت خود است". به طور كلی این نوع ترس، ترسی دفاعی است، به این مفهوم كه نوعی حمایت از عزت نفس ما و از عشق و احترام ما به خودمان به شمار می رود، ما گرایش داریم كه از هر نوع دانشی كه بتواند باعث شود كه از خودمان بدمان بیاید یا احساس حقارت، ضعف، بی ارزش بودن، خباثت و شرم در ما به وجود می آورد، بترسیم.
گر چه می توان گفت كه افراد با وقایع زندگی مقابله می نمایند، مقابله در درجه اول یك نوع پاسخ به هیجان ها می باشد، به خصوص هیجان های منفی كه بر اثر این وقایع به وجود می آیند. علت این موضوع آن است كه معنی وقایع خارجی تا حد زیادی تابع قدرت آنها در برانگیختن هیجان هاست. آنچه كه در آغاز زندگی، خود را در محدوده های كوچك نشان می دهد، با افزایش عمر در قالب طیفی گسترده از صلاحیت های اجتماعی و عاطفی به بار می نشیند. توانائی به تاخیر انداختن یك تكانه، ریشه بسیاری از تلاش هاست. والتر میشل بیان می كند كه به تاخیر انداختن كامرواسازی و مكلف ساختن خود در جهت دستیابی به هدف، اساس خودگردانی عاطفی است. یعنی توانائی نفی كردن تكانه در خدمت یك هدف.از آن جا كه كشور ما، ایران، دارای جامعهای جوان با گوناگونی فرهنگی میباشد، میتوان حدس زد كه برخی از آسیبهای اجتماعی و روانی خصوصاً در نوجوانان ممكن است به علت جنبههایی از انحرافات در رفتارهای مخاطرهآمیز و به طور كلی در تكانشگری باشد، متاسفانه مجلات و روزنامه ها پر از حوادث و اتفاقاتی است كه دل هر انسانی را آزار می دهد، هر روز اخباری راجع به افزایش بزهكاری، دوستی ها و روابط عاشقانه مفرط، رفتارهای جنسی پرخطر ، فرار دختران و ... می شنویم. با توجه به این موضوع، تكانشگری و رفتارهای مخاطره جویانه علاوه بر اثرات سوء روانی – اجتماعی – خانوادگی، دارای پیامدها و عواقب خطرناك و جبران ناپذیری درنوجوانان جامعه می باشد كه این مسئله توجه ما را در جهت معزل بزرگی كه امروزه به شدت گریبانگیر جامعه ماست، سوق می دهد، و این امر،التفات ویژه والدین، مسئولان آموزشی و تربیتی و... در این زمینه را ضروری میسازد. نسرین صفریبخش خانواده ایرانی تبیان
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1016]