واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: با داريوش عسگري، به انگيزه برگزاري دوسالانه عكس جهان اسلام توسعه و پيشرفت مسلمانان را به تصوير بكشيم
جام جم آنلاين: اين روزها نخستين دوسالانه بينالمللي عكس جهان اسلام در موسسه فرهنگي هنري صبا در حال برگزاري است. بايد در مقابل جوايز و جشنوارههاي غربي كه به برجسته كردن فقر و بدبختي و عقب ماندگي مسلمانان تاكيد ميكنند ، ايستاد و با ابزار هنر و از دريچه دوربين و با نگاهي متفاوت، پيشرفت و توسعه كشورهاي مسلمان را به جهان نشان داد.
داريوش عسگري، مشاور برگزاري و عضو هيات داوران اين دوسالانه است و در حوزه عكاسي نيز نامي آشنا. او پيشتر عضو هيات داوران و دبير هفتمين جشنواره عكاسي مطبوعات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي بوده و همچنين به عنوان عكاس ممتاز چهارمين نمايشگاه دو سالانه عكس موزه هنرهاي معاصر انتخاب شده است.
عسگري مهمترين كاركرد اين دوسالانه را تغيير نگرش نسبت به خانواده مسلمان و جهان اسلام ميداند و معتقد است بايد در مقابل جوايز و جشنوارههاي غربي كه به برجسته كردن فقر و بدبختي و عقب ماندگي مسلمانان تاكيد ميكنند ، ايستاد و با ابزار هنر و از دريچه دوربين و با نگاهي متفاوت، پيشرفت و توسعه كشورهاي مسلمان را به جهان نشان داد.
معمولا هنر و به تعبير بهتر و دقيقتر هنري كه برخاسته از متن جامعه و زمانه خويش باشد ميتواند بازتاب دهنده دغدغهها و مسائل روز همان جامعه باشد. حال ميخواهم اين را بپرسم كه با توجه به شرايط فعلي جهان اسلام، نقش عكس را در اين زمينه چگونه ارزيابي ميكنيد؟
براي پاسخ به اين پرسش بايد مقدمهاي بگويم. ببينيد مهمترين ويژگي عكس در مقايسه با ديگر هنرها اين است كه بسيار راحت ميتوان با آن ارتباط برقرار كرد. اگر به ريشه هنر عكاسي دقت كنيم و اين نكته كه عكس از كجا با مردم و خانوادهها ارتباط برقرار كرده و اصولا چگونه وارد زندگي مردم شده است در مييابيم كه ما از وقتي متولد ميشويم با عكس در ارتباط هستيم. هنگامي كه كودكي به دنيا ميآيد يكي از ابتدايي ترين كارهايمان اين است كه از او عكس ميگيريم و به ديگران نشان ميدهيم. به نوعي اين عكس سند هويت يك كودك است. حتي شناسنامه و كارت ملي و گواهينامه از اين نظر داراي ارزش و اعتبار است كه عكس دارند و اين عكس است كه به ما و به مدارك شخصي ما در زندگي سنديت ميدهد و هويت ما را احراز ميكند به بيان ديگر، شما براي هر واقعهاي اگر سند محكمي بخواهيد ارائه كنيد عكسي را انتخاب ميكنيد تا مويد و موكد سخنان و ديدگاههاي شما باشد. حالا توجه كنيد كه در جهان بيش از يك ميليارد مسلمان وجود دارد. مردمي كه جغرافيا، آيين، سنتها و آداب و رسوم خاص خودشان را در اختيار دارند و عكسي كه بخواهد وارد اين زندگي و اين خانوادههاي مسلمان شود ميتواند از اين پتانسيل عظيم استفاده كند و بسيار هم تاثير گذار باشد، اصلا خود خانوادههاي مسلمان در جهان به واسطه تنوع و گوناگوني بدليل مشكلات و محروميتهايشان و ظلمي كه بر آنان ميشود، ميتواند مورد توجه ويژه هنرمندان قرار گيرند.
امروز شاهديم كه غرب با برنامهريزي دقيق و البته فرهنگي، سعي در مخدوش كردن تاريخ و فرهنگ اسلامي دارد و اگر بخواهم نمونههايي را ذكر كنم آخرين آن ساخت فيلم فتنه بود كه بسيار مورد انتقاد مسلمانان جهان قرار گرفت. فكر ميكنيد برگزاري اين دست برنامههايي كه در سطح بينالمللي به فرهنگ و هنر ميپردازند و خاصه دو سالانه عكس چقدر ميتواند در مقابله با اين روند مفيد باشد؟
اتفاقا وقتي كه طرح ابتدايي برگزاري دوسالانه عكس جهان اسلام مطرح شد و صحبتهايي كه با آقاي ميرهاشمي داشتيم، اين مساله نيز مورد توجه بود، بويژه اين كه آن زمان فيلم 300 نيز ساخته شده بود و ما نيز به دنبال فرصتي بوديم تا بتوانيم به همان شيوه فرهنگي مقابله كنيم، همان طور كه پيش از اين نيز اشاره كردم مهمترين ويژگي عكس برقراري ارتباط آسان با مخاطب و سنديت داشتن آن بر پايه واقعيت بود، در حالي كه فيلمها، يا كاريكاتورها يا نقاشيها ميتوانند تخيلي و غير واقعي باشند.
ما در اين دوسالانه محور را بر خانواده مسلمان قرار داديم و آثار متعددي با ويژگيهاي مختلف از خانوادههاي مسلمان به دو سالانه ارسال شد كه در نهايت در قالب يك كتاب چاپ ميشود و اين كتاب با آثاري بينالمللي به عنوان يك سلاح و ابزار فرهنگي ميتواند در جهان مورد استفاده قرار گيرد و ميتوانيم با يك سندي مبتني بر واقعيت، ويژگيهاي حقيقي خانواده مسلمان را به نمايش بگذاريم.
فكر ميكنيد چرا بيشتر آثاري كه به دو سالانه رسيد نگرش منفي داشتند؟ حتي عكاسان مسلمان نيز بيشتر به همان فقر و عقب ماندگي تكيه كرده بودند.
دقيقا برنامهريزي غرب است، چون تا امروز و در جايزههاي مختلف و مطرح، اينگونه كارها را درباره مسلمانان پذيرفته و مطرح كرده و جايزه دادهاند و ناخودآگاه، هنرمندان و عكاسان نيز به طرف خلق چنين آثاري ميروند. اين يك جريان سازي است تا جهان نگاهي عقب افتاده به مسلمانان داشته باشد و ما بايد مقابله كنيم. چرا عكس زلزله بم كه يك پدر دو قلوهايش را از زير آوار بيرون ميآورد به عنوان عكس دوم word press انتخاب ميشود چرا عكس بسياري از موفقيتهاي ما انتخاب نميشود و مورد توجه جهاني قرار نميگيرد.
چرا وقتي يك مسلمان موفقيتي نصيبش ميشود كمتر به آن پرداخته ميشود، ولي اگر يك غير مسلمان همان موفقيت را كسب كند بشدت كار رسانهاي روي آن انجام ميدهند؟
ما در دوسالانه به اين سمت رفتيم كه داوران توجه بيشتري به عكسهاي مثبت داشته باشند و اين دوسالانه نقاط قوت جهان اسلام را به نمايش بگذارد و اميدوارم اين دوسالانه آغازي باشد تا در سالهاي بعد، اقتدار و اوج خانواده مسلمان را نشان بدهد.
به بيتوجهي دنيا در برابر افتخار آفريني مسلمانان اشاره كرديد و اين كه كوشيدهايد اين نگاه را تغيير دهيد. ميخواهم از اين حرف شما استفاده كنم و درباره كاركرد رسانهاي عكس در جهان امروز از شما بپرسم؛ جهاني كه آرام آرام به سمت دهكده شدن حركت ميكند، جهاني كه گاه با انتشار يك عكس در كوتاهترين زمان ممكن توجه جهانيان را به موضوعي خاص معطوف ميكند؟
عكس رسانهاي تعريف خاص خودش را دارد. ما يك عكاسي خبري و ژورناليستي داريم و يك عكاسي مستند. عكس خبري در يك محدوده خاص زماني تعريف ميشود. پتانسيل عكس خبري در زمان انتشار آن است و يك لحظه از تاريخ را ثبت ميكند و در آينده ميتوان به عنوان يك سند به آن رجوع كرد؛ به عنوان مثال ارتحال امام(ره) سال 68 خبري بود كه بسيارمهم و تاثير گذار بود، ولي امروز اگر درباره آن از پسر 15 سالهاي سوال شود شايد برايش ملموس نباشد، اما اگر تصوير همان مراسم را به او نشان بدهيم فضا برايش بسيار قابل حس و لمس خواهد بود. براي ما در دوسالانه زمان و لحظه مهم نيست. سنديت واقعه مهم است. ميخواهيم عكاس با نوع نگاه خودش عكاسي كرده باشد و تاويل و برداشت خودش را نشان دهد و اين مستلزم آن است كه عكاس داراي شناخت، برنامهريزي و مطالعه باشد.
يعني شما در دوسالانه به عكاسي خبري توجه نداشتيد؟
نه. ما سعي كرديم از هر دو شاخه عكاسي مطبوعاتي و عكس مستند استفاده كنيم. همچنين تك عكس و مجموعه عكس را نيز پذيرفته ايم كه بيشتر تك عكسها همان عكسهاي خبري هستند كه از پتانسيل مستندش استفاده شده و در بخش مجموعه عكس نيز از نامش مشخص است كه يك فكر، شناخت و پيش زمينه وجود داشته است.
اگر اجازه دهيد از فضاي دو سالانه خارج شويم و اين سوال را بپرسم كه يك عكاس وقتي سراغ محتوا و درونمايه آييني مثلا مكانهاي مورد احترام مسلمانان ميرود، اين محتوا چه امكاناتي را در اختيار عكاس و هنرمند قرار ميدهد كه ديگر فضاها قرار نميدهد؟ مثلا عكاسي از مكه قطعا با عكاسي از برج ميلاد تفاوتهايي دارد.
يك مكان به طور خاص هيچ برتري خاصي نسبت به مكان ديگر ندارد و هر دو از يك سري مصالح و مواد تشكيل شدهاند. آنچه باعث برتري و تمايز آنها ميشود پيشينه و تاريخي است كه از بزرگان دين در آنجا وجود دارد؛ مثلا خانه كعبه به دليل اين كه قبله مسلمين جهان است نسبت به مكانهاي ديگر، برتري و تمايز دارد. تبلور معنويت به مكانهاي ديني فضاي روحاني ميدهد كه ميتواند دستمايه خوبي براي عكاس هوشمند باشد كه با نگاه دقيق و هوشمندانه جزيياتي را به تصوير بكشد كه گاه ما با ديد سطحي و ساده به آن نگاه ميكنيم.
يكي از آسيبهايي كه در هنر ديني وجود دارد به اين موضوع باز ميگردد كه ميان هنرمندان بويژه جوانان نسبت به دين و تاريخ اسلام و آثار مكتوب ديني و آييني از قرآن كريم گرفته تا متون كهن و ارزشمند مذهبي، آشنايي كمتري وجود دارد و اين باعث گسست ميان فرم و تكنيك و درونمايه شده است.
عكاسي از جمله هنرهايي است كه در نگاه اول آسان مينماياند. در گذشته اگر عكاس از 36 فريم 10 عكس قابل قبول از لحاظ فني بهدست ميآورد، از كار ابراز رضايت داشت. با پيشرفت فناوري و به بازار آمدن دوربينهاي ديجيتال با فشردن شاتر دستگاه ميتوانيد عكس بگيريد بدون نياز به هيچ دانش قبلي، با به بازار آمدن كارتهاي حافظه و ثبت صدها عكس در دقيقه هر فردي ميتواند با كمترين دانش عكس بگيرد. اينها زودگذر و سطحي است؛ اما جوهره و اصل عكاسي تاثيرگذاري آن است. عكس موفق عكسي است كه باعث فكر و حركت و ايجاد جريان در افراد شود و اين بدون مطالعه و تحقيق اتفاق نميافتد كه البته بخشي از موضوع هم به سفارشدهندگان عكس بر ميگردد كه به صورت ظاهري عكس اكتفا نكنند، مثلا در عكاسي از مراسم مذهبي مثل عاشورا در يكي از شهرهاي ايران مثل اصفهان با دو نگاه ميتوان تصويربرداري كرد. تصوير مردم عزادار كه در ميدان نقش جهان تجمع كردهاند ميتواند تصويري از عاشورا باشد در اصفهان.
اما عكاس متفكر ميتواند با رفتن به درون دستهها و تصوير برداشتن از نوع خاص لباس، سينه زني و... در كنار نمادها، كاشيكاريها و فرمهايي كه نشاندهنده اصفهان باشد تصوير عميق و تاثيرگذارتري از همان مراسم ثبت كند.
در دوسالانه عكس جهان اسلام، سعي ما بر آن بوده كه با انتخاب موضوع فراخوان در اولين گام، عكاسان را به ديد متفاوتتر و جديدتري نسبت به خانواده و جهان اسلام هدايت كنيم و در مراحل بعد با نوع داوري و كتابي كه پس از دوسالانه به مخاطبان ارائه خواهد شد، زاويه ديد جديدتري از خانواده مسلمان را به نمايش بگذاريم.
تغيير نگرش
امروز وقتي به جهان مينگريم يك بخش عمدهاي از آن را مسلمانان و خانوادههاي مسلمان تشكيل ميدهند و متاسفانه وقتي صحبت از مسلمانان ميشود آنها را انسانهايي فقير و با كشورهايي توسعه نيافته و عقب مانده نشان ميدهند. پس از فراخوان و هنگامي كه عكسها رسيدند متوجه شديم بيشتر عكسها از بدبختي، فقر، سيل و زلزله و به نوعي تاييد كننده آن نگاه منفي بود و براي ما اين سوال پيش آمد كه آيا خانواده مسلمان خوشي، شادي و آسايش ندارد، حضور در جايگاههاي پيشرفته و حساس ندارد در حالي كه بسياري از مفاخر علمي كه دنيا را امروز به جلو هدايت ميكند مسلمان بودهاند و اين نكته بندرت در آثار رسيده وجود داشت. ما سعي كرديم اين نگرش را تغيير بدهيم و در انتخاب آثار بيشتر به جنبههاي مثبت توجه كرديم و اين كه نشان دهيم كشورهاي مسلمان، عقب افتاده نيستند و در زمينههاي مختلف فرهنگي و علمي تاثير گذارند.
الهام لايقي
سه شنبه 31 ارديبهشت 1387
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 430]