واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: روزها بلندتر مي شونديک روز گرم تابستاني را تصور کنيد: با اينکه کولر ها روشن هستند و لباس تابستاني پوشيده ايم اما هنوز گرما ما را کلافه مي کند. ساعت 8 شب است اما هنوز هوا روشن است! بچه ها اصرار دارند به پارک يا خريد برويم! توضيح اين مطلب براي آنها کمي مشکل است که الان شب است و به زودي بايد شام بخوريم! و البته کمي ديگر وقت خواب است! به عکس زمستان که هنوز بسياري از کارها روزانه ما مانده است، اما هوا رو به تاريکي مي رود! بچه ها هنوز تکاليفشان راتمام نکرده اند اما احساس خواب آلودگي مي کنند. هوا ديگر تاريک شده و فکر مي کنند ديگر بايد وقت خواب باشد! اين تفاوت دما و تفاوت طول روز از کجا ناشي مي شود؟بيشتر مردم تصور مي کنند که پاسخ اين پرسش ساده را مي دانند اما عجله نکنيد! پاسخ به آن سادگي که فکر مي کنيد نيست! مدار زمين بسيار به شکل دايره نزديک است اما کاملاً دايره نيست و کمي کشيده و بيضي شکل است. بيشتر مردمي که اين موضوع را مي دانند، مدار زمين را به صورت بيضي خيلي کشيده اي که خورشيد در يکي از کانون هاي آن قرار دارد تصور مي کنند و فکر مي کنند فصل ها نتيجه دور و نزديک شدن زمين به خورشيد است. يعني تصور مي کنند تابستان ها زمين به خورشيد نزديک و زمستان ها دورتر است. اما جالب است بدانيد در تيرماه که در نيمکره شمالي تابستان آغاز مي شود ما در دورترين فاصله از خورشيد قرار داريم. در اين زمان در نيمکره جنوبي آغاز زمستان است. و هنگامي که نيمکره شمالي زمستان را پشت سر مي گذارد، زمين به خورشيد نزديک تر است و در نيمکره جنوبي گرما بيداد مي کند! اگر دليل گرما و سرما فصل ها دوري و نزديکي از خورشيد بود، تابستان و زمستان در نيمکره شمالي و جنوبي همزمان رخ مي داد. پس علت واقعي چيست؟
زمين به دور محوري که از قطب هاي زمين مي گذرد مي گردد. حرکت وضعي زمين که موجب پيدايش شب و روز مي شود تقريباً 24 ساعت طول مي کشد. علاوه بر اين، زمين در صفحه اي که به آن صفحه دايره البروج مي گويند به دور خورشيد مي گردد. اين حرکت حدود 25/365 روز طول مي کشد. اما محور گردش وضعي زمين بر صفحه دايره البروج عمود نيست و با راستاي عمود زاويه 4/23 درجه را مي سازد. همين کج بودن محور زمين است که موجب پيدايش فصل ها مي شود. اين کج بودن تعيين مي کند که نور خورشيد چگونه به زمين برسد و هر بخشي از زمين چه مدت زير تابش خورشيد باشد. از اوايل فروردين تا اواخر شهريور، نيم کره شمالي رو به خورشيد قرار مي گيرد و خورشيد با زاويه عمود تري به سطح نيمکره شمالي مي تابد. يعني مقدار انرژي اي که هر متر مربع از اين بخش زمين دريافت مي کند بيشتر مي شود. همچنين در اين وضعيت طول روز بلندتر است.
افرادي که در نيمکره شمالي در عرض جغرافيايي مشخصي زندگي مي کنند ، در اين زمان مدت بيشتري در نور خورشيد هستند بنابراين طول روز بلندتر و طول شب کوتاهتر است. در اين زمان خورشيد که از ديد ناظر زميني از شرق طلوع مي کند در غرب غروب مي کند، در طي روز قوس بلندتري را طي مي کند و علاوه بر تابش عمودي تر، مدت بيشتري در آسمان است. در اين زمان خورشيد با زاويه کمتري به نيمکره جنوبي مي تابد و طول روز کوتاهتر و طول شب بلند تر است.البته خط استوا استثنا است، زاويه تابش خورشيد بر خط استوا در تمام طول سال يکسان است و طول روز هم با طول شب برابر است. براي درک بهتر موضوع، چراغ قوه اي را تقريباً عمودي به ديوار بتابانيد. دايره کوچک و روشني بر روي ديوار پديدار مي شود. حالا آن را به طور مايل به ديوار بتابانيد. لکه بزرگتر ولي کم نورتر مي شود. روي زمين هم، کج بودن محور زمين موجب تغيير زاويه تابش خورشيد مي شود و فصل ها را ايجاد مي کند. براي مثال فردي را که در عرض جغرافيايي 40 درجه ( مثلاً شمال غربي ايران) زندگي مي کند را در نظر بگيريد؛ در نخستين روز تابستان هنگام ظهر محلي ، خورشيد بسيار بالاست و از افق حدود 5/73 درجه فاصله و با خط عمود فقط 5/16 درجه فاصله دارد. اما در اول ظهر زمستان در اين منطقه خورشيد فقط 5/26 درجه بالاتر از افق است پس بسيار مايل مي تابد و با خط عمود 5/63 درجه زاويه دارد. وقتي خورشيد با چنين زاويه مايلي مي تابد، سطحي را روشن مي کند که مساحتش بيش از دو برابر مساحت سطح نورگير در تابستان است (مانند چراغ قوه عمودي و مايل) چون نور در مساحت بيشتري پخش شده است، گرمايش کمتر از نصف مقداري است که در تابستان به زمين مي رسد. بنابراين هوا سردتر است.م.ح.اربابي فربخش دانش و زندگيبه نقل از: باشگاه نجوم تهران
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 761]