واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: تا تاریخ نخواندهاید روضه نخوانید
کتاب روضة الشهدا یکی از کتب قدیمی دربارهی حادثهی عشورا است. اما در رابطه باشخصیت نویسندهی این اثر، نظریات مختلفی وجود دارد.برخی او را یک شارلاتان و کلاهبردار معرفی کردهاند که استاد شهید مرتضی مطهری از آن دسته است و بعضی نیز او را ستوده و به عنوان انسانی بزرگ و عاشق اهل بیت معرفی نمودهاند.نویسندهی این کتاب(ملاحسین واعظ کاشفی)در شهر سبزوار میزیسته که در آن ایام تحت نفوذ شیعه بوده است. وی که در طول حیات خود بیش از 40 جلد کتاب نوشته است، در علوم مختلفی(مانند: نجوم، هیئت، علم جفر و...) تبحر داشته و البته دستی هم در شعر داشته و معمولاً در سخنان خود از شعر استفاده میکرده است.مهمترین خصوصیت او شاید "سخنوری" بوده است. گفتهاند که صدای دلنشینی داشته و خوب سخن میگفته. به گونهای که مردم بسیاری از نقاط مختلف برای شنیدن سخنان و روضههای او به سبزوار میآمدهاند.در تمام وقایع مطرح شده در کتاب مسایلی وجود دارد که منبع و سند موثقی ندارد. کتاب مملو از داستانهایی است که به نظر میرسد ساختهی ذهن نویسنده است زیرا در هیچ یک از مقاتل معتبر و آثار بزرگان آن روزگار چنین مطالبی یافت نمیشودیکی از دلایلی که باعث شد در شخصیت او تشکیک شود اقامت 2 سالهی او در شهر هرات است. گفتهاند او در این سفر با دختری از اهل سنت ازدواج کرده است. علاوه بر آن او را صوفیمسلک و پیرو فرقهی نقشبندیه دانستهاند(که خود را به خلیفهی اول منتسب میدانند.)این دلائل باعث شد وقتی به سبزوار بازگشت و دوباره قصد سخنرانی داشت، مردم او را نپذیرند و از مجالسش استقبال نکنند.کتاب روضة الشهداحدود پانصد سال از نگارش این اثر میگذرد، اثری بسیار تأثیرگذار و عمیق که نام "روضه" از آن گرفته شده و بهکارگیری این نام در مجالس سوگواری مؤید تأثیر بسیار این کتاب است. این کتاب از منابع بسیار مشهوری است که البته در روزگار ما متروک ومنسوخ گشته آن هم در حالی که در سدههای گذشته افتخار محافل و مجالس و اهل خبر این بود که این کتاب را گرفته و از روی آن بخوانند.محور اصلی مباحث کتاب روضةالشهدا، بلاست. نویسنده از همان آغاز از بلا سخن میگوید و طبیعی است که اولین بلا متوجه چه کسانی است: "انبیا"بنابراین کتاب روضةالشهدا با طرح رنجها و بلاهایی که بر انبیا وارد شده آغاز میشود. کتاب یک مقدمه، ده باب و یک خاتمه دارد. اما تمام بخشهای کتاب دربارهی امام حسین و کربلا نیست. در واقع فقط چند باب این کتاب در مورد اباعبدالله هست و نه همهی کتاب!محور اصلی مباحث کتاب روضةالشهدا، بلاست. نویسنده از همان آغاز از بلا سخن میگوید و طبیعی است که اولین بلا متوجه چه کسانی است: انبیاباب اول: مؤلف در این باب به سرگذشت حضرت آدم، ،نوح، ابراهیم، یعقوب، یوسف، ایوب، زکریا و عیسی(علیهم السلام)میپردازد و نکتهی جالب این که پس از ذکر زندگی و بلاها ی هر یک از آنها گریزی به کربلا میزند .باب دوم: در این باب جفای قریش بر پیامبر مطرح شده و نکاتی از قبیل سنگ زدن بر پیامبر، شکستن دندان آن بزرگوار، فرو رفتن حلقههای زره در بدن رسول اکرم، ماجرای ریختن خاکستر بر سر آن حضرت، شهادت حمزه و جعفر ذکر میشود و البته باز هم گریزی به کربلا زده میشود.باب سوم: رحلت پیامبر و مسایل مربوط به رحلت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله).باب چهارم: احوال حضرت فاطمهی زهرا(سلام الله علیها)از ولادت تا شهادت، با نثری ساده و روان.باب پنجم: اخبار و حالات امیرالمؤمنین از ولادت تا شهادت.باب ششم: بیان فضایل امام حسن(علیه السلام) و سرگذشت آن بزرگواراز زمان ولادت تا شهادت.باب هفتم: بیان مناقب حضرت ابا عبدالله (علیه السلام) و شرح زندگی آن حضرت از ولادت تا شهادت.باب هشتم: ذکر شهادت حضرت مسلم بن عقیل و داستان و زندگی آن بزرگوار.باب نهم: در این باب چگونگی آمدن امام حسین(ع) به کربلا مطرح می شود و دراین جاست که اندکی انسجام و نظم تاریخی کتاب فراموش شده و شکافی ایجاد می شود. نویسنده در این باب جنگ امام(ع) و شهادت اقوام و یاران را مطرح مینماید.روش تدوین کتاب بر اساس شیوه ی اهل تسنن است.حالت،فصل بندی ،نوع بیان وحتی برخی از تعبیرات والقاب نشان می دهدکه هیچ شیعه ای در آن روزگار این گونه که در این اثر دیده می شود نمی نوشتباب دهم که آخرین بخش کتاب است دو فصل دارد:فصل اول به ذکر وقایع اهل بیت پس از شهادت امام حسین میپردازد.و فصل دوم عقوبت قاتلان حضرت ابا عبدالله را مطرح مینماید.در خاتمهی کتاب اولاد امام حسن مجتبی وامام حسین(ع) و سلسلهی نسبشان آمده وکتاب پایان یافته است . نقاط ضعف کتاب:- در تمام وقایع مطرح شده در کتاب مسایلی وجود دارد که منبع و سند موثقی ندارد. کتاب مملو از داستانهایی است که به نظر میرسد ساختهی ذهن نویسنده است زیرا در هیچ یک از مقاتل معتبر و آثار بزرگان آن روزگار چنین مطالبی یافت نمیشود.- روش تدوین کتاب بر اساس شیوه ی اهل تسنن است.حالت،فصل بندی ،نوع بیان وحتی برخی از تعبیرات والقاب نشان می دهدکه هیچ شیعه ای در آن روزگار این گونه که در این اثر دیده می شود نمی نوشت.- آوردن اسامی اشتباه به این صورت که برخی از جنایتکاران کربلا در لیست شهدا آورده می شوند و بالعکس. نظر دو شخصیت بزرگ در رابطه با این کتاب:مرحوم محدث نوری صاحب اثر ارزشمند "لؤلؤ و مرجان" در بخش وسیعی از کتاب خود به این اثر تاخته و ساختهها و جعلیات این کتاب را مطرح کرده است.استاد شهید مطهری بسیار روشن و صریح در رابطه با این کتاب چنین میگوید: "کتاب معروفی است به نام روضةالشهدا که نویسندهی آن ملاحسین کاشفی است. داستان زعفر جنی و عروسی قاسم، اولبار در کتاب این مرد نوشته شده. و من این کتاب را ندیده بودم و خیال می کردم در آن یکی دو تا از این حرف هاست (یعنی یکی دو مورد اشتباه و تحریف تاریخی در آن وجود دارد.)این کتاب تاریخی نیست، یعنی به عنوان یک کتاب تاریخی قابل استناد نمیباشد بلکه داستان پردازی تاریخی است همراه با چاشنی تخیلتاریخش را که میخوانیم معلوم نیست شیعه بوده یا سنی و اساساً مرد بوقلمون صفتی بوده. اولین کتابی که در مرثیه به فارسی نوشته شده این کتاب است. من نمی دانم این بیانصاف چه کرده است. وقتی این کتاب را خواندم دیدم حتی اسمها جعلی است؛ یعنی در اصحاب امام حسین اسمهایی را ذکر میکند که اصلاً وجود نداشته است. در میان دشمن نیز اسمهایی را میگوید که همه جعلی است. داستانها را به شکل افسانه در آورده است." در هنگام بهره گیری از این کتاب باید نکات زیر را مد نظر داشت:1- این کتاب تحقیقی نیست، بلکه تبلیغی است.2- تاریخی نیست، یعنی به عنوان یک کتاب تاریخی قابل استناد نمیباشد بلکه داستان پردازی تاریخی است همراه با چاشنی تخیل.3- از این کتاب برای به دست آوردن تکنیکهای پرداخت روضه، تنظیم کردن مرثیه، ساخت و بافت مناسب برای تأثیرگذاری و شورانگیزی در مجالس و محافل میتوان استفاده کرد.باید گفت "روضة الشهدا" یکی از فصیحترین کتبی است که تاکنون نگاشته شده. اما در رابطه با استفاده از آن باید گفت: تا تاریخ را دقیق نخوانده اید از این کتاب استفاده نکنید.منبع: عاشورا نگاران، پژوهش و تحقیقی در منابع، مقاتل و مآخذ عاشورایی، دکتر محمدرضا سنگریگروه کتاب تبیان - محمد بیگدلی
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 410]