مرگ بن لادن و بازيگرداني آمريكا در آسياي مركزي

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: اعلام مرگ اسامه بن لادن سركرده گروه تروريستي القاعده در روز دوشنبه 12 ارديبهشت1390، نتايج و اثرات مختلفي به همراه داشت كه يكي از آنها افزايش تنش در روابط آمريكا- پاكستان و تسريع در پيگيري توافقنامه راهبردي آمريكا- افغانستان بوده است . با افزايش تنش در روابط آمريكا و پاكستان و به دنبال اعلام تغيير احتمالي مسير حمايت لجستيكي نيروهاي آمريكايي از پاكستان به منطقه آسياي مركزي و تلاش هاي گذشته آمريكا در ايجاد پايگاههاي دايمي در اين منطقه، به نظر مي رسد كه ايالات متحده تلاش دارد با ايجاد جايگزين براي پاكستان، منطقه آسياي مركزي را انتخاب كرده باشد. از ديگر سو، وزارت دفاع آمريكا با انتشار سند راهبردي جديد در فوريه 2010 (بهمن 1389) زير عنوان «راهكار نظامي ملي» كه در واقع اصلاحيه اي بر استراتژي امنيت ملي آمريكا است، راهبردهاي ايالات متحده براي مقابله با تروريسم را بازتنظيم كرد. سند اصلاح شده جديد نشان مي‌دهد كه تامين امنيت منطقه آسياي مركزي و قفقاز از جمله اهداف آتي پنتاگون است و برخي رهبران منطقه نيز از اين هدف واشنگتن براي تقويت حضور نظامي خويش در اين منطقه حمايت مي‌كنند. به گزارش روزنامه «نزاويسيمايا گازتا»؛ آمريكا قلمرو حاكميت شوروي سابق و مناطق همجوار آن را منطقه مهمي از لحاظ منافع نظامي خويش ارزيابي كرده است. اين مساله را مي‌توان از سند اصلاح شده راهكار نظامي ملي آمريكا كه روز چهارشنبه 20 بهمن منتشر شد، نتيجه گيري كرد. در اين سند، وزارت دفاع آمريكا تامين امنيت منطقه آسياي مركزي و قفقاز، مبارزه با تروريسم و قاچاق مواد مخدر در اين منطقه و كمك به حل و فصل مناقشات نظامي در آن و توسعه همكاري‌ها در زمينه‌هاي مختلف را از جمله اهداف مورد نظر خويش برشمرده است. در اين ميان، مقامات واشنگتن و كابل در حال انجام مذاكراتي در خصوص ايجاد پايگاه‌هاي نظامي آمريكايي براي اهداف بلند مدت در خاك افغانستان هستند. حامد كرزي رييس‌جمهوري افغانستان در كنفرانس امنيتي مونيخ (18 بهمن1389) و در جمع رسانه ها اعلام كرد كه آمريكا به پايگاهي نظامي براي درازمدت در اين كشور نياز دارد تا بتواند به مبارزه با «القاعده» و طالبان ادامه دهد و مذاكرتي در اين خصوص در حال انجام است. همچنينهيلاري كلينتون وزير امورخارجه آمريكا در زمان سفر ماه دسامبر2010 (آذر1389) خود به بيشكك پايتخت قرقيزستان در خصوص آينده پايگاه نظامي «ماناس» در اين كشور دقيقا به اين نكته اشاره كرد كه حضور نظامي آمريكا در منطقه براي مبارزه قاطع با تروريسم در آسياي مركزي ضروري است. گزارش روزنامه نزا ويسيمايا گازتا مي افزايد: رزا اوتانبايوا رييس‌جمهوري قرقيزستان نيز به وزير امور خارجه آمريكا اطمينان داده است كه مقامات بيشكك تمام تلاش خود را خواهند كرد تا اصلي ترين زيرساخت نظامي آمريكا در منطقه را در خاك خود جاي دهند. ضمن اينكه اسلام كريم اف رييس‌جمهوري ازبكستان، نيز در سفر ششم بهمن 89 خود به بروكسل براي نخستين بار از حمايت خويش از اقدامات آمريكا و ناتو در منطقه به منظور تامين امنيت آن خبر داد. با وجود اعلام حمايت بسياري از كشورهاي آسياي مركزي براي حضور نظامي آمريكا در اين منطقه، روسيه بعنوان ميراث دار فرايندها و تحولات سياسي منطقه، تلاش كرده است تا حضور خود را بازسازي كند. اين در حالي است كه از شروع سال جديد ميلادي (2011) نمايندگان اداره همكاري‌هاي بين‌المللي وزارت دفاع و وزارت امور خارجه روسيه مذاكرات خود با نهادهاي دفاعي در قرقيزستان و تاجيكستان را با هدف توسعه حضور نظامي روسيه در اين دو كشور به نحو محسوسي تشديد كرده‌اند. همچنين سرگئي لاوروف وزير امور خارجه روسيه، در سال2009 (1388) با اعلام استراتژي جديد روسيه در خارج نزديك در قالب استراتژي امنيت ملي و سند سياست خارجي جولاي 2008 (مرداد1387)، اولويت سياست خارجي روسيه را حضور گسترده تر در مناطق پيراموني براي احياي راهبرد خارج نزديك بيان كرد. وجود چنين اقدامات و تلاش هايي، نشانه هايي از يك رقابت نامتقارن به دست مي دهد كه از يك سو، كشوري (روسيه) تلاش مي كند تا حضور سنتي خود را بازيابد و در ديگر سو، كشوري (ايالات متحده)، گسترش حضور را تجربه نمايد. ** آمريكا- روسيه؛ حضور در خارج نزديك --------------------------------------------- منطقه آسياي مركزي و قفقاز، به دليل ماهيت ژئواستراتژيكي خود همواره مورد توجه قدرت هاي بزرگ به ويژه آمريكا و روسيه (شوروي سابق) بوده است. روسيه كه ميراث دار اتحاد جماهير شوروي در اين منطقه حساس است در دو دهه گذشته اين ميراث را به دلايل مختلف واگذار كرده است. با اين وجود در طي سال هاي گذشته به ويژه دوران پوتين تلاش كرده تا ميراث حضور خود را بازيابد. در ديگر سو، ايالات متحده كه همواره به مناطق ژئواستراتژيك جهان توجه ويژه اي داشته با بهره گيري از فرصت فروپاشي اتحاد جماهير شوروي و خلا قدرت در اين منطقه، تلاش داشته تا با ابزارهاي اقتصادي و فرهنگي، حضور نظامي دايمي در اين منطقه را تسريع ببخشد. در بستر چنين رويكردهايي مي توان وضعيت حضور و يا تلاش براي حضور اين دو قدرت را در اين منطقه مورد مداقه و بررسي قرار داد. - به لحاظ تاريخي نقطه آغاز حضور آمريكا در آسياي مركزي، به برنامه گورباچف در اواخر دهه1980 (اواخر دهه 60 خورشيدي) براي بازسازي اقتصادي شوروي (پروسترويكا) باز مي گردد. بر اساس تفكر پروسترويكا، استراتژي اصلي حكومت شوروي، توسعه اقتصادي و تكنولوژيكي كشور از طريق جذب سرمايه گذاريهاي خارجي به داخل نظام شوروي بود. اين موضوع فضا را براي مشاركت آمريكا در انعقاد قراردادهاي نفتي فراهم ساخت. اولين اقدام آمريكا در سال1989(1368)، سرمايه گذاري در صنعت نفت شوروي در جمهوري سوسياليستي قزاقستان (كه آن موقع مستقل نبوده و جزيي از اتحاد شوروي محسوب مي شد) در قالب شركت شورون بود كه به انعقاد قراردادهاي نفتي منجر شد. در دوره كلينتون، روابط آمريكا با كشورهاي آسياي مركزي و قفقاز وارد مرحله جديد شد. آمريكا در كليه تحولات و بحران هاي آسياي مركزي و قفقاز حضوري فعال داشت. مداخله رو به رشد آمريكا در منطقه خزر نيز با هدف گسترش نفوذ استراتژيك و ژئوپليتيك اين كشور در منطقه صورت مي گرفت و تمام ابزارهاي سنتي قدرت از جمله ابزارهاي اقتصادي ،سياسي و امنيتي در راه رسيدن به اين هدف به كار برده مي شدند. در اين قالب، حمايت همه جانبه واشنگتن از احداث خطوط انتقال نفت و گاز از مسير تركيه با هدف جلوگيري از افزايش نفوذ روسيه و يا ايران در منطقه انجام شده است. با وقوع حوادث يازدهم سپتامبر و حمله آمريكا به افغانستان، يكي از مهمترين پايگاههاي لجستيكي آمريكا در جنگ با طالبان در آسياي مركزي، در نزديكي بيشكك پايتخت قرقيزستان، ايجاد شد. پايگاه هوايي “ماناس” در دسامبر سال 2001 (آذر1380) گشايش يافت. همچنين آمريكا پايگاه خان آباد در ازبكستان را در اختيار گرفت. مركز آموزش نظامي كاراتوگاي تاجيكستان در نزديكي شهر دوشنبه پايتخت اين كشور، كه براي نظاميان تاجيك بنا شد، يكي ديگر از مراكزي است كه با هزينه 10 ميليون دلاري آمريكا در اين كشور تاسيس شد. در موردي مشابه و با مذاكرات انجام گرفته در سال 2009 (1388)، مركزي نيز در باتكن قرقيزستان با هدف تمرينات مختلف جنگي در نقاط مرزي و عمليات ويژه ضد‌تروريستي داير خواهد شد كه هزينه راه‌اندازي آن پنج و نيم ميليون دلار خواهد بود. در ديگر سو، روسيه بعنوان قدرت سنتي اين منطقه و نيز ميراث دار دولت اتحاد جماهير شوروي تلاش هاي بسياري براي احياي حضور خود انجام داده است. دولت يلتسين همكاري اقتصادي و سرمايه گذاري آمريكا و كشورهاي اروپايي در روسيه را بهترين راه براي توسعه و پيشرفت اين كشور مي دانست. در نتيجه، اين دولت چندان علاقه اي به رقابت با آمريكا در مناطق استراتژيك كه در گذشته زير نفوذ شوروي بودند، نشان نداد. يلتسين حاضر بود منافع ژئوپليتيك روسيه را به سود منافع اقتصادي كوتاه مدت آن فدا كند. اما مسكو همواره در جهت كسب برتري منطقه اي در اوراسيا تلاش كرده است. سياستمداران و استراتژيست هاي روسي از پايان قرن نوزدهم به بعد، آسياي مركزي و قفقاز را براي كشورشان داراي اهميت استراتژيك تلقي كرده اند. پس از جنگ سرد در دهه 1990(1369)، بسياري از متفكرين روسي زماني فكر مي كردند، پيروزي سرزمين آن ها بر جهان نتيجه اجتناب ناپذير تاريخ خواهد بود، اكنون آنان پيروزي خود را به جاي تاريخ در جغرافيا جستجو مي كردند. با توجه به دگرگوني ژئوپليتيك آسياي مركزي و قفقاز، روسيه براي رفع تهديدهاي امنيتي، سياست هاي متفاوتي پيشه كرده است. از منظر استراتژيست هاي روسي، مناقشه در برخي از جمهوري ها و بحران چچن نشان داد تا هنگامي كه مناطق «خارج نزديك» در خارج از حوزه نفوذ روسيه قرار دارند، تماميت ارضي روسيه مورد تهديد امنيتي قرار خواهد گرفت. با ورود پوتين و گروه نخبگان جديد روسي به دستگاه رهبري اين كشور، سياست خارجي روسيه بر خلاف دوران يلتسين، بر مبناي ملاحظات ژئوپلتيك كلاسيك كوشيد قدرت روسيه را افزايش دهد و دستكم حوزه نفوذ روسيه را در مناطق زير پوشش شوروي سابق تقويت نمايد، تشكيل سازمان هاي منطقه اي به ويژه سازمان همكاري شانگهاي و مذاكرات با كشورهاي آسياي مركزي براي تاسيس پايگاه نظامي را مي توان در اين راستا تفسير كرد. ** آمريكا- روسيه؛ رقابت در اوراسيا --------------------------------------- ايالات متحده و روسيه در سال هاي پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي هريك به دلايل و با اهداف متفاوتي تلاش كردند تا در فضاي روندهاي سياسي و اقتصادي منطقه آسياي مركزي و قفقاز فعاليت كنند. اگر رفتارشناسي از اين دو كشور به طور اعم در حوزه اوراسيا داشته باشيم، متوجه خواهيم شد كه در الگوهاي رفتار منطقه اي اين دو كشور دو رفتار مشترك به چشم مي خورد؛ ايالات متحده و روسيه هر يك به دنبال چارچوب سازي رفتار كشورهاي منطقه با ترغيب آنها به ورود به سازمان هاي منطقه اي و حتي فرامنطقه اي بوده اند. از يك سو، آمريكا تلاش كرد تا ابتدا كشورهاي منطقه را در چارچوب سازمان ناتو نظم بخشيده و سپس در روابط اقتصادي دوجانبه رفتار آنها را مديريت كند. از ديگر سو، روسيه بعنوان ميراث دار اتحاد جماهير شوروي، اين منطقه را همواره بخشي از حوزه منافع خود مي داند. بر اين اساس روسيه تلاش كرده است تا با سازماندهي اين كشورها در سازمان كشورهاي مستقل مشترك المنافع و سازمان همكاري هاي شانگهاي منافع حضور خود را افزايش دهد. اگرچه ايالات متحده و روسيه هريك با ابزار متفاوتي تلاش دارند تا به هدف مشترك كه همان چارچوب سازي نهادي در جهت منافع ملي است، دست يابند اما هريك سياست ها و رويكردهاي خود را به طور متمايزي اعلام كرده اند. روسيه در سال هاي اخير براي كسب جايگاهي بهتر در عرصه سياسي و بين المللي به آسياي مركزي و قفقاز و مناطق پيراموني خود توجه بيشتري كرده است. از همين رو، در آخرين دكترين نظامي اين كشور كه در ماه مه 1999 (ارديبهشت 1378) منتشر شده، آمده است كه حفظ امنيت فقط در چارچوب مرزهاي شوروي امكان پذير است. از اين سياست مي توان چنين برداشت نمود كه: 1.آسياي مركزي و قفقاز براي روسيه اهميت استراتژيك دارد. 2.آسياي مركزي و قفقاز در راهبرد نظامي – امنيتي روسيه قرار دارد. 3.روسيه (به ويژه در دوران پوتين) تلاش كرد حضور قوي و مؤثر خود را در اين منطقه حفظ نمايد. در ديگر سو، ايالات متحده با فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، تلاش كرد حوزه كنش سياسي و اقتصادي خود را در اين منطقه ژئواستراتژيك گسترش دهد بر اين مبنا، اهداف منطقه اي آمريكا بر اساس ناديده انگاري منافع سنتي روسيه با بهره گيري از خلا قدرت در اين منطقه شكل گرفت. اهداف سياست خارجي آمريكا در منطقه آسياي مركزي و قفقاز بر اساس ديدگاه ريچارد مورنينگ استار مشاور بيل كلينتون رييس جمهور اسبق آمريكا در پنج محور زير خلاصه مي شود: 1- تقويت كشورهاي تازه استقلال يافته در مسير اقتصاد بازار. 2- نفوذ سياسي از طريق برقراري روابط اقتصادي. 3- تقويت امنيت انرژي آمريكا و متحدان از طريق انتقال منابع انرژي خزر. 4- ائتلاف سازي با هدف حضور نظامي 5-اصلاح ساختارهاي سياسي دولت هاي منطقه در نهايت، اگرچه آمريكا و روسيه طي دو دهه اخير در يك رقابت مداوم تلاش كرده اند تا چارچوب هاي منطقه اي را در جهت حداكثرسازي منافع (سياسي، اقتصادي و امنيتي) شكل دهند اما اين رقابت ها به معناي همزيستي استراتژيك بوده است. از اين منظر، همزيستي استراتژيك بدين معناست كه مديريت منافع در جهتي شكل بگيرد كه به منافع همكاري اين دو ابرقدرت لطمه اي وارد نسازد. اما از ديگر سو، پس از يازدهم سپتامبر مفهوم و كاركرد همزيستي استراتژيك با روي كار آمدن نخبگان جديد روسي تغيير كرد. نخبگاني كه تمايل گسترده اي به همراهي با ايالات متحده در حوزه هاي راهبردي خود داشتند و اين تمايل نشات گرفته از دريافت منافع اقتصادي بيشتري از شرايط جديد بود. اما با شرايط جديد ناشي از اعلام مرگ بن لادن و حضور وي در منطقه امنيتي پاكستان، به نظر مي رسد كه منطقه آسياي مركزي بيش از گذشته اهميت پيدا مي كند. چرا كه مقامات آمريكايي در اين چارچوب تلاش دارند تا با هدف نفوذ در منطقه آسياي مركزي و نيز بهره گيري از موقعيت ژئوپلتيك آن جهت حمايت لجستيكي از نيروهاي ائتلاف، پايگاه هاي دايمي خود را گسترش دهند. در چنين چارچوبي، به نظر مي رسد، حوزه اي كه زماني روسيه شكل دهنده روندهاي سياسي و اقتصادي آن بود حال آمريكا است كه بعنوان موازنه گر برآيندها و روندهاي سياسي و اقتصادي عمل مي كند و برآيند آن رقابتي خزنده براي تعيين جايگاه خواهد بود. **تحقيق**2040**1358

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 496]

اضافه شدن مطلب/حذف مطلب

صفحات پیشنهادی

سفر متكي به پاكستان
مرگ بن لادن و بازيگرداني آمريكا در آسياي مركزي · برداشت زعفران از مزارع شهرستان رشتخوار آغاز شد · ليمو عماني جلوي پيري را مي گيرد ...

گوناگون

چطور عمر دستگاه آیکاس خود را افزایش دهیم؟ ۵ نکته که باید ب...

بهترین دوربین کانن برای مبتدی‌ها

خصوصیات نگین و سنگ های قیمتی از نگاه اسلام

متن درباره عید قربان

سقف کاذب یک شاهکار هنری و کاربردی در دکوراسیون داخلی

بقایی: ادعا های فرانسه علیه ایران بی‌ اساس است

افرادی که به دنبال مدرک باریستایی معتبر هستند، بخوانند

انتخاب بهترین کلینیک لیزر مو در مشهد ;سفری به سوی پوستی صا...

چاپ لیوان در غرب تهران: کیفیتی استثنایی برای همه

هر آنچه درباره قیمت زعفران باید بدانید!

بررسی قیمت PLC 1200 زیمنس و معرفی خدمات شرکت آسام