نگاه آماری به تاریخچه نوبل ادبیات

واضح آرشیو وب فارسی:سیمرغ: جایزه‌ی نوبل ادبیات طی بیش از یك قرن برگزاری، همواره با جنجال‌های كوچك و بزرگ همراه بوده است. بسیاری معتقدند آكادمی نوبل به دلایل سیاسی و غیرادبی، نویسندگان بزرگی را از دریافت این جایزه محروم كرده است... ماریو بارگاس یوسا به‌عنوان یكصدوهفتمین برنده‌ نوبل ادبیات، معتبرترین جایزه‌ ادبی دنیا معرفی شد. جایزه‌ نوبل ادبیات هرساله از سوی آكادمی نوبل برای تقدیر از یك عمر دستاورد ادبی به یك شاعر، نویسنده و یا نمایش‌نامه‌نویس اعطا می‌شود كه به‌دلیل قدمت و ارزش مادی، با دیگر جایزه‌های ادبی در جهان قابل مقایسه نیست. جایزه‌ی نوبل ادبی برای اولین‌بار در سال 1901 برگزار شد و «سولی پرودوم» فرانسوی نام خود را به‌عنوان اولین برنده‌ این جایزه به ثبت رساند. این جایزه تاكنون به 105 شخصیت ادبی اعطا شده است و البته هفت‌بار در سال‌های 1914، 1918، 1935، 1940، 1941، 1942 و 1943 آكادمی نوبل موفق به برگزاری و اعطای این جایزه نشد. صرف‌نظر از سال‌های جنگ جهانی اول و دوم، آكادمی نوبل در سال‌هایی كه اعضای آن برای انتخاب برنده‌ی نوبل به اجماع ‌نظر نمی‌رسیدند، از برگزاری آن خودداری كرد. جایزه‌ی نوبل ادبیات طی بیش از یك قرن برگزاری، همواره با جنجال‌های كوچك و بزرگ همراه بوده است. بسیاری از كارشناسان و منتقدان ادبی معتقدند آكادمی نوبل به دلایل سیاسی و غیرادبی، نویسندگان بزرگی را از دریافت این جایزه محروم كرده است كه مارسل پروست، جیمز جویس، ولادیمیر ناباكوف و خورخه لوئیس بورخس سرشناس‌ترین آن‌ها هستند. هرچند بزرگانی چون لئو تولستوی، هنریك ایبسن، امیل زولا و مارك تواین نیز به دلایلی كه مغایر وصیت‌های بنیان‌گذار آكادمی نوبل بودند، از كسب این افتخار بازماندند. از دیگر نویسندگان سرشناس به «آسترید لیندگرن»، نویسنده‌ی سوئدی خالق «پی‌پی جوراب بلند» می‌توان اشاره كرد كه به اعتقاد برخی منتقدان، چون آكادمی نوبل به ادبیات كودك توجهی ندارد، از قافله‌ی برندگان جایزه‌ی نوبل جا ماند. توجه ویژه‌ی آكادمی نوبل به نویسندگان اروپایی در نوع خود جالب و البته اعتراض‌آمیز بوده است. از مجموع 105 برنده‌ی نوبل ادبیات در سال‌های گذشته، تنها 27 نفر غیراروپایی بوده‌اند و حتا كشوری چون سوئد بیش‌تر از همه‌ی قاره‌ی آسیا سابقه‌ی كسب نوبل ادبیات را دارد. اظهارات سال گذشته‌ی هوراس انگداهل - دبیر وقت آكادمی نوبل - كه اروپا را محور اصلی جهان ادبیات دانسته بود، به‌نظر توجیهی برای این جهت‌گیری‌های جغرافیایی است. نویسندگان فرانسوی با 15بار كسب نوبل ادبیات، پیشتاز بلامنازع هستند. ژان‌ ماری گوستاو لوكلزیو آخرین نماینده‌ی ادبیات فرانسه بود كه سال گذشته موفق به دریافت این جایزه شد. رومن رولان، آناتول فرانس، آندره ژید، آلبر كامو، ژان پل سارتر و كلود سیمون از سرشناس‌ترین فرانسوی‌های این فهرست هستند. پس از فرانسه، آمریكا و انگلستان هریك با 10 جایزه‌ی نوبل مشتركا در رتبه‌ی دوم قرار دارند. آمریكا برای كسب اولین جایزه‌ی نوبل ادبیات سه دهه انتظار كشید تا سینكلر لوئیس در سال 1930 آن را كسب كرد. تونی موریسون نیز آخرین آمریكایی بود كه 17 سال قبل این جایزه را به‌دست آورد. آلمان (8)، سوئد (7)، ایتالیا (6)، اسپانیا (5)، لهستان (4)، ایرلند (4) و شوروی سابق (3) دیگر كشورهایی هستند كه به دفعات جایزه‌ی نوبل ادبیات را كسب كرده‌اند. این در حالی است كه قاره‌ی پهناور آسیا تنها در سه دوره كه دوبار آن توسط ژاپن در سال‌های 1968 و 1944 و یك‌بار آن توسط هند در سال 1913 بود، این افتخار را كسب كرده است. جوان‌ترین برنده‌ جایزه‌ی نوبل ادبیات طی چند دهه گذشته، رودیارد كیپلینگ انگلیسی است كه در سال 1907 در حالی‌كه 42 سال داشت، این جایزه را به‌دست آورد. در سوی مقابل، دوریس لسینگ انگلیسی در سال 2007 در حالی‌كه 88ساله بود، نوبل ادبیات را كسب كرد تا پیرترین برنده‌ی این جایزه نام بگیرد. یكی از موارد قابل‌ توجه در تاریخ برگزاری جایزه‌ی نوبل ادبیات، شمار معدود نویسندگان زن است؛ به‌طوری‌كه طی 101 سال برگزاری این جایزه، فقط 12 نویسنده‌ی زن نوبل ادبیات را كسب كرده‌اند. سلما لاگرلوف سوئدی اولین زنی بود كه در سال 1909 موفق به كسب نوبل ادبیات شد. دیگر نویسندگان و شاعران زن برنده‌ی نوبل ادبیات عبارت‌اند از: گراتزیا دلدا (ایتالیا/1926)، زیگرید اوندست (نروژ/1928)، پرل باك (آمریكا/1938)، گابریلا میسترال (شیلی/1945)، نلی ساچز (سوئد/1966)، نادین گوردیمر (آفریقای جنوبی/1991)، تونی موریسون (آمریكا/1993)، ویسلاوا شیمبورسكا (لهستان/1996)، الفریده جلینك (اتریش/2004) و دوریس لسینگ (انگلیس/2007)، هرتا مولر (آلمان/2009) تاكنون فقط یك‌بار در سال 1931، جایزه‌ی نوبل ادبیات بعد از مرگ یك نویسنده به وی اعطا شده است. اریك آكسل كارلفلدت در این سال در حالی‌كه در قید حیات نبود، برنده‌ی نوبل ادبیات انتخاب شد. البته آكادمی نوبل پس از آن در سال 1974 اعلام كرد دیگر هیچ نویسنده‌ای بعد از مرگ، برنده‌ی این جایزه نخواهد بود؛ مگر آن‌كه بعد از اعلام آكادمی نوبل درگذشته باشد. در تمام دوره‌های برگزاری جایزه‌ی نوبل ادبیات، تنها دو نفر از دریافت این جایزه‌ی ارزشمند خودداری كرده‌اند. بوریس پاسترناك، خالق كتاب «دكتر ژیواگو» در سال 1958، تحت فشار مقامات شوروی سابق از سفر به استكهلم برای دریافت جایزه امتناع ورزید. ژان پل سارتر فرانسوی نیز در سال 1964 به‌علت این‌كه به هیچ جایزه و عنوان رسمی اعتقاد نداشت، نوبل ادبیات را نپذیرفت. تاكنون تنها در چهار دوره از جوایز نوبل ادبیات، هم‌زمان بیش از یك نفر به عنوان برنده معرفی شده‌اند كه البته وقوع آن بیش‌تر در دیگر شاخه‌های جایزه‌ی نوبل متداول است. در سال 1904، فردریك میسترال فرانسوی و خوزه اچه‌ گارای اسپانیایی، در سال 1917 كارل آدولف گیلروپ و هنریك پونتوپیدان هر دو از دانمارك، در سال 1966 شموئل یوسف آنیون اسراییلی و نلی ساچز سوییسی و در سال 1974 ایویند جانسون و هری مارتینسون هردو از سوئد مشتركا جایزه‌ی نوبل ادبیات را دریافت كرده‌اند. با این‌حال، هیچ نویسنده یا شاعری بیش از یك‌بار این جایزه را كسب نكرده است. شگفت‌انگیزترین انتخاب آكادمی نوبل در شاخه‌ی ادبیات، به عقیده‌ی بسیاری، وینستون چرچیل است كه در سال 1953 به این عنوان دست یافت. او درواقع برای جایزه‌ی صلح نوبل نامزد بود كه به‌عنوان برنده‌ی نوبل ادبیات معرفی شد. ** فهرست برندگان جایزه‌ نوبل ادبیات از ابتدا تا امروز: 1901- سولی پرودوم (فرانسه)؛ 1902- تئودور مومزن (آلمان)؛ 1903- بیورنسترنه بیورنسن (نروژ)؛ 1904- فردریك میسترال (فرانسه) و خوزه اچه‌خارای ای ایزاگیزه (اسپانیا)؛ 1905- هنریك سینكیه‌ویچ (لهستان)؛ 1906- جوسوئه كاردوچی (ایتالیا)؛ 1907- رودیارد كیپلینك (انگلیس)؛ 1908- رودولف كریستف یوكن (آلمان)؛ 1909- سلما لاگرلوف (سوئد)؛‌1910- پال هیزه (آلمان)؛ 1911- كنت موریس مترلینك (بلژیك)؛ 1912- گرهارد هاپتمان (آلمان)؛ 1913- رابیندرانات تاگور (هند)؛ 1915- رومن رولان (فرانسه)؛ 1916- ورنر فون‌ هایدنشتام (سوئد)؛ 1917- كارل آدولف گیلروپ و هنریك پونتوپیدان (دانمارك)؛ 1919- كارل اشپیتلر (سوییس)؛‌1920- كنوت هامسون (نروژ)؛ 1921- آناتول فرانس‌ (فرانسه)؛ 1922- خاسینتو بناونته (اسپانیا)؛ 1923- ویلیام بوتلر ییتس (ایرلند)؛ 1924- ولادسیلاو ریمونت (لهستان)؛ 1925 - جورج برنارد شاو (ایرلند)؛ 1926- گراتزیا دلدا (ایتالیا)؛ 1927- هانری برگسون (فرانسه)؛ 1928- زیگرید اوندست (نروژ)؛ 1929- توماس مان (آلمان)؛ 1930- سینكلر لوییس (آمریكا)؛ 1931- اریك آكسل كارلفلدت (آلمان)؛ 1932- جان گلسورتی (انگلیس)؛ 1933- ایوان بونین (روسیه)؛ 1934- لوییجی پیراندلو (ایتالیا)؛ 1936- یوجین اونیل (آمریكا)؛ 1937- روژه مارتن دوگار (فرانسه)؛ 1938- پرل باك (آمریكا)؛ 1939- فرانس امیل سیلانپا (فنلاند)؛ 1944- یوهانس ویلهلم ینسن (دانمارك)؛ 1945- گابریل میسترال (شیلی)؛ 1946- هرمان هسه (سوییس)؛ 1947- آندره ژید (فرانسه)؛ 1948- تی.اس الیوت (آمریكا/انگلیس)؛ 1949- ویلیام فاكنر (آمریكا)؛ 1950- برتراند راسل (انگلیس)؛ 1951- پار لاگركویست (سوئد)؛ 1952- فرانسوا موریاك (فرانسه)؛ 1953- وینستون چرچیل (انگیس)؛ 1954- ارنست همینگوی (آمریكا)؛ 1955- هالدور لاكسنس (ایسلند)؛ 1956- خوان رامون خیمنس (اسپانیا)؛ 1957- آلبر كامو (فرانسه)؛ 1958- بوریس پاسترناك (روسیه/ جایزه را نپذیرفت)؛ 1959- سالواتوره كازیمودو (ایتالیا)؛ 1960- سن ژون پرس (فرانسه)؛ 1961- ایو آندریچ (یوگسلاوی)؛ 1962- جان اشتاین‌بك (آمریكا)؛ 1963- گیورگوس سفریس (یونان)؛ 1964- ژان پل سارتر (فرانسه/جایزه را نپذیرفت)؛ 1965- میخاییل شولوخوف (روسیه)؛ 1966- شموئل یوسف آنیون (اسراییل) و نلی زاكس (سوییس/آلمان)؛ 1967- میگل آنخل آستوریاس (اسپانیا)؛ 1968- یاسوناری كاواباتا (ژاپن)؛ 1969- ساموئل بكت (ایرلند)؛ 1970- الكساندر سولژ‌نیتسین (روسیه)؛ 1971- پاپلو نرودا (شیلی)؛ 1972- هاینریش بل (آلمان)؛ 1973- پاتریك وایت (استرالیا)؛ 1974- ایویند جانسون و هاری مارتینسون (سوئد)؛ 1975- یوجنیو مونتاله (ایتالیا)؛ 1976- سال بلو (كانادا/آمریكا)؛ 1977- ویسنته آله‌ایخاندره (اسپانیا)؛ 1978- ایساك باشویس زینگر (آمریكا/لهستان)؛ 1979- اودیساس الیتیس (یونان)؛ 1980- چسلاو میلوش (لهستان/آمریكا)؛ 1981- الیاس كانتی (انگلیس)؛ 1982- گابریل گارسیا ماركز (كلمبیا)؛ 1983- ویلیام گلدینگ (انگلیس)؛ 1984- یاروسلاو زایفرت (چكسلاواكی)؛ 1985- كلود سیمون (فرانسه)؛ 1986- اولووله سوینكا (نیجریه)؛ 1987- جوزف برادسكی (روسیه/آمریكا)؛ 1988- نجیب محفوظ (مصر) ؛‌1989- كامیلو خوزه‌سلا (اسپانیا)؛ 1990- اكتاویو پاز (مكزیك)؛ 1991- نادین گوردیمر (آفریقای جنوبی)؛ 1992- درك والكوت (سنت لوسیا)؛ 1993- تونی موریسون (آمریكا)؛ 1994- كنزابورو اوئه (ژاپن)؛ 1995- شیموس هینی (ایرلند)؛ 1996- ویسلاوا شیمبورسكا (لهستان)؛ 1997- داریو فو (ایتالیا)؛ 1998- خوزه ساراماگو (پرتغال)؛ 1999-گونتر گراس (آلمان)؛ 2000- گائو تسینگجیان (چین/فرانسه)؛ 2001- ویدیادار سوراجپراساد نایپال (ترینیداد و توباگو/انگلیس)؛ 2002- ایمره كرتس (مجارستان)؛ 2003- جان مكسول كوئتزی (آفریقای جنوبی)؛ 2004- الفرید جلینك (اتریش)؛ 2005- هارولد پینتر (انگلیس)؛ 2006- اورهان پاموك (تركیه)؛ 2007 - دوریس لسینگ (انگلیس)؛ 2008 - ژان ماری گوستاو لوكلزیو (فرانسه)؛ 2009- هرتا مولر (آلمان)؛ 2010- ماریو بارگاس یوسا (پرو).

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سیمرغ]

[مشاهده در: www.seemorgh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 549]