سفر نوروزي به سرزمين رنگين كمان اديان/آذربايجان غربي ديار ابنيه كهن

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: سفر نوروزي به سرزمين رنگين كمان اديان/آذربايجان غربي ديار ابنيه كهن
سفر نوروزي به سرزمين رنگين كمان اديان/آذربايجان غربي ديار ابنيه كهن
اروميه – خبرگزاري مهر: آذربايجان غربي سرزمين احترام به اديان، باورها و آئين هاي گوناگون در برگيرده آثار و بقاياي تاريخي از زرتشت كه نخستين آيين يكتاپرستي جهان تا مسيحيت و اسلام بوده و هم اكنون نيز با گذشت هزاران سال در نقش محوري، تعامل اديان و مذاهب را ايفا مي كند.

به گزارش خبرنگار مهر، آذربايجان غربي با توجه به بقاياي آثار تاريخي، سرزميني با قدمت بيش از هشت هزار سال بوده و با وجود مواجهه با فراز و نشيبهاي تاريخي گوناگون، با دارا بودن آثار و بناهاي مذهبي از جمله مساجد، كليساها، امامزاده ها و غيره همگي گوياي تعامل فرهنگي و زندگي مسالمت آميز اديان مختلف در اين پهنه گيتي است.

مسافران نوروزي در مسير ديد و بازديد از مناطق مختلف آذربايجان غربي مي توانند از آثار كهن و تاريخي مساجد كه نماد فضاي روحاني و معنوي ايرانيان گذشته را از نزديك ببينند.

مساجد نمايانگر ريشه هاي اسلام در آذربايجان غربي

مسجد جامع: يكي از آثار كهن و قديمي شهر تاريخي اروميه است و در خيابان اقبال قرار دارد، اين مسجد در ميان بازار قديمي شهر واقع شده و يكي از اركان اصلي بافت قديمي شهر است، برخي از محققين معتقدند اين بنا ابتدا آتشكده بود و بعد از تسلط مسلمين ويران شد و سپس در قرن هفتم هـ . ق بر روي آن مسجدي ساخته شد. به اعتقاد اين گروه از محققين سبك تزيينات، گچ بري ها، ستون بندي ها و طاق هاي مسجد عيناً شبيه به سبك معماري سلجوقيان است.

تاريخ تجديد بناي اين مسجد معلوم نيست، اما محراب آن در تاريخ 676 هـ.ق ساخته شده است. اين مسجد به همراه ساير اجزاء بافت قديمي شهر به ويژه بازار و راسته هاي آن بارها مورد مرمت و بازسازي قرار گرفته است. مسجد جامع با دو در ورودي كه از صحن بزرگ آن منشعب مي شود، به بازار راه دارد.

مسجد مطلب‌خان: اين مسجد باستاني در مركز شهر خوي در خيابان طالقاني و به فاصله 30 متري از بازار قديمي آن قرار دارد با توجه به شواهد معماري، ساختمان اوليه مسجد منسوب به دوره ايلخاني است و بعدها به سبب سوانح طبيعي و يا دلايل ديگر تخريب و احتمالا در دوره قاجاريه مجددا بناي كنوني روي آن ساخته شده است.

اين بناي عظيم از يك شبستان بزرگ و روباز با نقشه مربع شكل كه دور آن حجرات دو طبقه و شاه ‌نشين‌هاي رفيع و ايواني عظيم كه در حال حاضر سقف پوششي آن فرو ريخته تشكيل شده است و صحن بزرگي نيز دارد.

جبهه بيروني و دروني مسجد بدون هرگونه تزئينات است، فقط قسمت فوقاني شاه ‌نشين بالاي محراب و ورودي شبستان با مقرنس‌هاي درشت گچي تزئين شده است.

قسمت‌هاي داخلي ايوان و طرفين ورودي آن با پس و پيش آوردن آجرها، شكل خاصي گرفته است. اين بنا يكي از آثار و ابينه با ارزش استان آذربايجان غربي است و در نوع خود در سطح كشور بي‌نظير است.

مسجد جامع مهاباد: مسجد جامع مهاباد در خيابان حافظ اين شهرستان قرار دارد اين مسجد در گذشته در بافت قديمي شهر قرار داشت در حال حاضر اين بافت تغييرات عمدهاي يافته است.

اين مسجد جامع كه به مسجد سرخ نيز معروف است، به دستور بداق السلطان حاكم مهاباد ساخته شد و در زمان شاه سليمان صفوي تكميل شد.

همچنين مدرسه ‌اي به منظور تحصيل طلاب علوم ديني نيز در ضلع شرقي آن تاسيس شد.

اين مسجد قديمي‌ترين مسجد مهاباد است و از نظر توازن در طرح با 18 گنبد خشتي و شبستاني با 18 ستون سنگي و حجره‌هاي پيرامون آن از زيباترين بناهاي تاريخي استان به شمار مي‌رود.

مسجد سردار (ساعتلو): مسجد سردار در خيابان امام و در امتداد راسته غلام‌خان اروميه قرار دارد.

اين مسجد در دوره قاجار توسط عبدالصمدخان پدرآقاخان «جد اعظم عظيم السطنه سردار» ساخته شد،وي در سال 1330 هـ.ق ساعت بزرگي را بالاي ورودي آن نصب مي‌كند، به همين خاطر به اين مسجد، مسجد ساعتلو نيز مي‌گويند.

اين مسجد از دو قسمت مجزا تشكيل شده است كه قسمت اصلي و مهم مسجد را شبستان بزرگ آن تشكيل مي‌دهد.

شبستان داراي طراحي مستطيل شكل به طول 12 و به عرض 18 متر است، گنبد اين شبستان روي 12 ستون سنگي هشت ضلعي قرار دارد.

سرستون‌هاي آن به شيوه مقرنس تراش داده شده و زيبايي خاصي به اين مسجد بخشيده است كه انتهاي شبستان بزرگ، شبستان كوچك قرار دارد كه با يك ورودي به داخل شبستان اصلي راه دارد.

ابعاد طول و عرض آن 10 در 12 متر است و از نظر شكل همانند شبستان بزرگ ولي ساده و بدون تزيين است.

تمام مصالح به كار رفته در بنا از ديوارهاي طرفين تا قسمت‌هاي طاق و پوشش سقف همه از آجرهايي به ابعاد20×22×5 سانتي متراست و با ملاط گچ و خاك شكل گرفته است.

در انتهاي شبستان بزرگ (قسمت غربي) كه متصل به شبستان كوچك است، با تخته‌كوبي حدود يك فرش‌انداز را به صورت بالكن چوبي براي استفاده بانوان در آورده‌اند.

از ديگر تزئينات مسجد مي‌توان به كاشي‌هاي هفت رنگ با نقوش گل و بته به رنگ‌هاي زرد، صورتي، آبي، سبز و سفيد اشاره كرد.

محراب زيباي مسجد در داخل يكي از طاق نماهاي ضلع جنوب شبستان قرار دارد.

محراب با كاشي‌هاي هفت رنگ به زمينه زرد با نقوش گل و بته به رنگ‌هاي آبي، صورتي، سفيد و قهوه ‌اي آرايش شده و آيه الكرسي در داخل يكي از حاشيه‌هاي دور محراب ديده مي‌شود.

تاريخ مرمت اين مسجد به تاريخ 1330 هـ . ق در گوشه محراب آمده است.

در بالاي قوس محراب در يك كادر مربع مستطيل اسامي الله، محمد، علي، فاطمه، حسن و حسين نوشته شده است.

مسجد مناره: مسجد مناره با فاصله كمي از مسجد سردار در ضلع شمالي خيابان امام و در محله امير نظامي شهر اروميه قرار دارد.

اين مسجد بنايي است با منارهاي بلند و در دوره قاجار توسط دو تن به نام حاج علي يارخان و حاج يدالله خان امير نظمي افشار ساخته شده است.

مناره مسجد در گوشه جنوب شرقي آن قرار دارد و كاربرد آجر در آن از نظم و دقت بسياري برخوردار است و پوشش سقف و ستون‌هاي تالار اصلي از چوب است.

ديوارهاي جانبي با آجركاري منظم، به خوبي بندكشي شده‌اند و در حد فاصل بندهاي مناره مسجد آجرهاي لعابدار مربع شكل كوچك به صورت مارپيچ به كار رفته است و قسمت فوقاني مناره كه با كاشي‌هاي هفت رنگ حاشيه‌سازي شده، حكايت از ذوق سازندگان بنا دارد.

مسجد جامع بوكان: اين مسجد در بخش مركزي و قديمي شهرستان بوكان و در كنار تپه قديمي مشهور به تپه قلعه سردار قرار دار

اين مسجد 16 گنبدي با طول و عرض 30×25 متر روي 9 ستون احداث شده است.

شش ستون اوليه آن از سنگ‌هاي آهكي تراشدار است و معمار اين مسجد مرحوم علي اصفهاني از معماران ماهر و چيره دست آن زمان است.

آذربايجان غربي سرزمين كليساهاي كهن

مسافري كه مسير گردشگري آذربايجان غربي را طي مي‌كند، علاوه بر زيبايي‌هاي طبيعي و فرهنگي و تاريخي استان‌آذربايجان غربي مي‌تواند با انواع كليساهاي موجود در اين مسير و همچنين سبك زندگي مسيحيان ايران آشنا شود.

كليساي ننه مريم اروميه: كليساهاي اروميه بيشتر شامل كليساهاي آشوري‌هاست، البته كليساي مربوط به ارامنه (كليساي قره باغ) هم در نزديكي اين شهر ديده مي‌شود. مهم‌ترين كليساهاي اروميه، كليساي حضرت مريم معروف به ننه مريم است.

اين كليسا در مركز شهر اروميه و در خيابان خيام قرار گرفته و بناي اوليه آن مربوط به قرن اول ميلادي است و از آن به عنوان كهن‌ترين كليساي ايران ياد مي‌شود، براي مسافري كه قصدش سفر در مسير كليساهاست، ديدار از نخستين كليساي ايران، جذابيتي خاص دارد.

از ديگر كليساهاي شهرستان اروميه مربوط به آشوري‌ها مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

كليساي ماريوحنا: در 24 كيلومتري شمال اروميه و در داخل روستاي آده واقع شده است كه بناي موجود، در سال 1901 ميلادي بر بقاياي كليسايي از دوران ايلخاني بنا شده است.

قابل ذكر است كه كليساي ديگري به نام كليساي ماريوحنا در 40 كيلومتري شمال اروميه بر بلندترين نقطه كوه و مشرف بر روستاي گويلان ساخته شده است.

كليساي ماردانيال: متعلق به دوران ساسانيان در 25 كيلومتري شمال اروميه و بر بالاي يك تپه باستاني متعلق به هزاره اول قبل از ميلاد بر ساحل رودخانه نازلوچاي بنا شده است.

كليساي مارصبر يشوع: در 30 كيلومتري شمال اروميه و در روستاي موشي‌آباد بر ساحل درياچه اروميه واقع شده است.

كليساي مارگيور كيس: در 35 كيلومتري شمال اروميه در روستاي سپرغان قرار دارد در نزديكي اين كليسا، كليساي حضرت مريم و كليساي حضرت سركيس نيز قرار دارند.

همچنين كليساي ديگري نيز به نام كليساي مارگيور كيس در هشت كيلومتري شرق اروميه و در روستاي گلپاشين ديده مي‌شود.

كليساي مارت خنه: در 45 كيلومتري شمال اروميه كليساي مارت خنه در روستاي جمال‌آباد واقع شده و متعلق به دوره ساسانيان است.

كليساي پطروسوپولس: در 10 كيلومتري جاده اروميه ـ بندر گلمخانه واقع شده و قدمت آن به قرن هشتم ميلادي مي‌رسد كه توسط مربختيشوع، از پزشكان معروف هارون‌الرشيد، خليفه عباسي، بنا شده است.

كليساي مار سركيس: در پنج كيلومتري جنوب شهر اروميه و در روستاي كليسا كندي قرار دارد.

كليساي مارتوما: در 30 كيلومتري غرب شهر اروميه در روستاي بالولان واقع شده و تاريخ آن مربوط به دوران ساسانيان است.

كليساي حضرت مريم: كليساي ديگري است كه در 32 كيلومتري غرب شهر اروميه در روستاي موانا قرار دارد.

كتيبه اي به خط آرامي، تاريخ بناي اين كليسا را به سال 1879 ميلادي نسبت مي‌دهد.

تنها كنيسه (كنيسه كليميان) استان آذربايجان غربي نيز در محله نجاران شهر اروميه و در كنار بازار قديمي واقع شده كه ديدارش خالي از لطف نيست.

كليساي هفتوان: در مسير اروميه به سلماس مي توان از برخي از كليساهايي كه در شمال شهر اروميه قرار دارند و نامشان را ذكر كرديم، ديدار كرد در سه كيلومتري جنوب شهر سلماس و در داخل روستاي هفتوان، كليسايي به همين نام قرار دارد كه اين كليساي ارامنه در زلزله سال 1930 ميلادي خسارات سنگيني ديد و پس از اين تاريخ بازسازي شد.

كليساي آشوري‌هاي سلماس: به نام كليساي مارگيور كيس در 6 كيلومتري غرب شهر و در روستاي خسروآباد واقع شده و بناي اوليه آن مربوط به دوره ساسانيان است و برخي عقيده دارند كه صليب مقدس حضرت مسيح كه توسط خسرو پرويز از اورشليم آورده شده بود، در اين كليسا نگهداري مي‌شد.

كليساي سورپ سركيس: يكي از دلايل اهميت شهر خوي براي كساني كه به اين شهر سفر مي‌كنند، وجود مقبره منسوب به شمس تبريزي و همچنين ميل شمس است اما وجود كليساي ارامنه سورپ سركيس كه در محله قديمي شهر خوي، معروف به كهنه محله قرار دارد و قدمت آن به قرن 12 ميلادي مي‌رسد، براي مسافر مسير سفر ما بسيار حايز اهميت است.

سه كليساي ديگر در خوي وجود دارند كه همگي از كليساهاي ارامنه به شمار مي‌روند، كليساي فنايي مربوط به دوران صفويه است و در حومه شهر خوي قرار دارد.

كليساي مهلذان: در 10 كيلومتري جاده خوي ـ ايواوغلي در روستايي به نام مهلذان واقع شده است. مسافري كه قصد دارد از خوي به سمت چالدران برود، مي تواند از كليساي قريس در 40 كيلومتري جاده خوي ـ فيرورق ـ چالدران، واقع شده در روستاي قريس ديدار كند.

قره ‌كليسا: كليساي تادئوس (طاطاووس) معروف به قره‌كليسا در نزديكي شهر چالدران از توابع استان آذربايجان غربي در روستايي به همين نام قرار گرفته و برخي منابع از آن به عنوان نخستين بناي مسيحي جهان ياد كرده‌اند به همين خاطر حضور و تجمع ارامنه در اين محل براي انجام مناسك عبادي، با توجه به تقدس اين محل و ارتباط آن به يكي از حواريون مسيح (طاطاووس) چهره ويژه‌اي به اين مكان مي‌دهد.

مراسم آييني عبادي قره ‌كليسا كه با توجه به سالگرد طاطاووس يكي از حواريون مسيح در اين منطقه برگزار مي‌شود از جمله مراسم اقليت‌هاي مذهبي ارامنه است كه از جهت‌هاي گوناگون داراي ويژگي‌هاي مختص به خود است.

زمان برگزاري اين مراسم بر اساس تقويم شمسي ممكن است هر ساله از 25 تير تا هفته نخست مرداد ماه متغير باشد.

مراسم اين ايام طي روزهاي پنجشنبه، جمعه و شنبه به اجرا در مي‌آيد، با ذكر اين نكته كه زائران و مسافران از يك روز قبل براي حضور در مراسم و اتراق در چادرهايي كه از سوي شوراي خليفه‌گري ارامنه برپا شده و يا چادرهاي شخصي از دور و نزديك خود را به محل مي‌رسانند.

حضور در مراسم براي ارامنه اجباري نيست و هر كسي تمايل داشته باشد مي‌تواند براي انجام فرايض ديني به صورت گروهي يا فردي در كليسا حضور داشته باشد

آذربايجان غربي مدفن امامزادگان و اولاد پيامبر(ع)

امامزاده بركشلو: اين مقبره مدفن امامزادگان محمد و ابراهيم از نوادگان امام موسي الكاظم (ع) است و در روستاي بركشلو در 10 كيلومتري شرق شهرستان اروميه قرار دارد.

امامزاده بركشلو از بزرگ‌ترين و مهم‌ترين زيارتگاه‌هاي مردم استان محسوب مي‌شود و بناي آن مربوط به دوره زنديه و اوايل قاجار است.

اين مقبره به شكل مستطيل با يك گنبد مركزي ـ مانند چهار طاقي‌هاي دوره ساساني است و چهار جرز قوس‌دار دارد و به وسيله گوشواره‌هايي طاق آن به هشت ضلع تقسيم شده است.

در هر ضلع از مقبره يك ورودي با قوس جناقي ديده مي‌شود و در طرفين آن پنجره‌هايي با قوس هلالي وجود دارد.

امامزاده سيد بهلول (ع): مقبره سيد بهلول در محله امامزاده در فاصله 3 كيلومتري مركزي شهر خوي قرار دارد و مدفن يكي از نوادگان امام علي‌النقي (ع) است.

در سنگ قبر مزار آن آمده است: يا مونس الوحيد هذا المرقد المرحوم السعيد بهلول طيب الله مثواه في ... متأسفانه بقيه مطالب و تاريخ روي سنگ از بين رفته و خوانده نمي‌شود.

در فروردين ماه سال 1376 شمسي در حياط مجاور اين امامزاده، سنگ مزاري از جنس مرمر كرم رنگ از زير خاك به دست آمد و اين عبارت روي آن نوشته شده بود: المرحوم المغفور سلاله السادات العظام آقا سيد مير جلال ابن آقا علي النقي ابن سيد محمد ابن سيد علي سنه 327 ساختمان اين امامزاده شامل صحن، شبستان و حسينه است.

امامزاده داراي تزيينات داخلي زيبا، گچبري، كاشي‌كاري، آينه‌كاري‌هاي متعدد و گلدسته زيبايي است.

طي سالهاي اخير نيز به همت يكي از خيران، درهاي زيباي آن با آيات قرآن كريم، طلاكاري و منبت‌كاري مزين شده است.

امامزاده تازه شهر: اين امامزاده در پنج كيلومتري شهر سلماس قرار دارد و مدفن چهار تن از فرزندان حضرت علي النقي (ع) به اسامي اسحق بن محمود، ابراهيم بن محمد، محمود بن عمر و جعفربن محمد و زيارتگاه عاشقان اهل بيت عصمت و طهارت است.

اين امامزاده از سده هاي گذشته زيارتگاه مردم تازه شهر و سلماس بود و پس از زلزله سال 1309 شمسي دوباره بازسازي شد.

به هر روي آذربايجان غربي با پيشينه تاريخي و آثار فراوان پذيراي مسافران، گردشگران و قوميتهاي مختلف هست تا با بازديد از اين آثار به تاريخ گذشته، معماري و آيينهاي نگاهي دوباره بياندازيم.

© 2003 Mehr News Agency .

جمعه|ا|11|ا|فروردين|ا|1391

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 202]