ملكي درگفت‌وگو با ايسنا: تركيه در موضوع هسته‌يي ايران بازيگري مستقل نيست تصميم تركيه در استقرار سامانه رادار ناتو امنيت ملي ايران را هدف قرار داده است

واضح آرشیو وب فارسی:ايسنا: ملكي درگفت‌وگو با ايسنا: تركيه در موضوع هسته‌يي ايران بازيگري مستقل نيست تصميم تركيه در استقرار سامانه رادار ناتو امنيت ملي ايران را هدف قرار داده است

خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران
سرويس: سياسي خارجي - ايران

يك تحليل‌گر ارشد مسايل خاورميانه با بيان اين كه تركيه در تحولات كلان و راهبردي از جمله موضوع هسته‌يي ايران در زمين بازي آمريكا بازي مي‌كند و بازيگر مستقل نيست. آنكارا در مساله هسته‌يي ايران از ظرفيت و ويژگي‌هاي ايفاي نقش ميانجي‌گري چون بي‌طرفي، قابليت تاثيرگذاري در موضوع و حل آن برخودار نيست.

صادق ملكي در گفت‌وگو با خبرنگار سياسي خارجي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در مورد واكنش‌هاي ايران نسبت به استقرار نهايي رادار سپر موشكي ناتو در تركيه و اين كه چرا پذيرش استقرار اين سامانه توسط تركيه در ايران فارغ از اعتراض همراه بانوعي شوك بود، توضيح داد: اين شوك در بخش مهمي حاصل برداشت‌هاي سياسي سطحي بود، كه تا حدود زيادي از نگاه آرزومند به تركيه ناشي مي‌شد. ما معمولا با شرايط و تحليل‌هاي سهل و ساده‌اي كه با آرزوها و يا ذهن مقامات ما هم‌خواني داشته باشد سر و كار داشته و از آن زاويه به حوادث مي‌نگريم. اين در حالي است كه آرزوها جايي در صحنه سياست ندارند و اجازه به بروز و عمل بر مبناي آن خطاي استراتژيك بوده و در بسياري از اوقات غيرقابل جبران است.

او با بيان اين اعتقاد كه اسلام‌گرا تلقي كردن حزب عدالت و توسعه در تركيه از جمله تبلورهاي اين نگاه است، افزود: پرداختن به تحولات از دريچه آرزوها در نگاه به رويدادها، احساس را جانشين منطق و عقلانيت كرده و در نتيجه خبر استقرار سپر موشكي توسط آنكارا، شوك‌آور مي‌شود.

ملكي تاكيد كرد: ظهور حزب عدالت و توسعه به رهبري اردوغان در تركيه، حاصل عقلانيت متكي بر واقعيت، منافع و دوري از احساسي بود كه درك كرد براي رسيدن به قدرت بايد با توجه به قابليت‌ها، با نظام جهاني به تفاهم رسيد و بازي را با رعايت قواعد آن انجام داد. اين تلقي سبب شد حزب عدالت و توسعه لباس اسلام‌گرايي را از تن بيرون آورده و لباس محافظه‌كار ليبراسيم را بر تن كند. اقدام به پذيرش استقرار سپر موشكي از سوي آنكارا نيز از اين زاويه بايد تحليل شود.

اين تحليل‌گر مسايل سياسي يادآور شد: نگاه آرزومند در ايران، همكاري استراتژيك تركيه با نظام جهاني و به طور مشخص با آمريكا و عملكرد لاييك دولت حزب عدالت و توسعه با توجه به فشار گذشته به اسلام‌گرايان را بايد نوعي تقيه دانست و اقدامي چون استقرار رادار سپر موشكي و مواضع تركيه نسبت به تحولات سوريه و عراق تا حدودي سبب تغيير اين نگاه شد. اين اقدام نتيجه انتخاب استراتژيك آنكارا در مسائل راهبردي اين كشور است.

تركيه در صف‌بندي نهايي ميان ايران و غرب، جهان غرب را انتخاب كرده است

ملكي اضافه كرد: درك مفاهيم راهبردي موضوعاتي مانند عضويت تركيه در ناتو و تلاش براي عضويت در اتحاديه اروپا به عنوان مهم‌ترين هدف سياست خارجي آنكارا، مي‌تواند تهران را از پيچيدگي‌هايي كه براي خود در اين زمينه ايجاد كرده است رهايي داده و سبب درك بهتر سياست‌هاي آن شود. تركيه با پذيرش استقرار سپر موشكي، آن هم در دوران حكومت اسلام‌گرايان به وضوح يادآور شد كه كماكان در صف‌بندي نهايي ميان ايران و غرب، جهان غرب را انتخاب كرده است. اين تصميم‌گيري، امنيت ملي ايران را هدف قرار داده و علت غايي آن كاهش و فلج كردن قدرت دفاع موشكي ايران در مقابله با خطرات احتمالي است.

او در تشريح شرايط داخلي تركيه به لحاظ سياسي اظهار كرد: اگر احزاب چپ و يا راست در تركيه با توجه به بستر اجتماعي اين كشور و نگاه سنتي ايران به آنان در تركيه بر مسند قدرت بودند اين اقدام عليه امنيت ملي ايران و تركيه به همان آساني كه در حكومت حزب عدالت وتوسعه انجام شد، نمي‌توانست صورت پذيرد. با اين وجود بايد توجه داشت، ظهور حزب عدالت و توسعه در بستر سياسي تركيه بيش از هر چيزي حاصل تحولات بين‌المللي ناشي از پايان جنگ سرد و همراه شدن نظام سياسي اين كشور با چهره‌هاي جديد و با زبان بومي با نظام جهاني بوده است. در بعد داخلي نيز حزب عدالت و توسعه نماينده قشر محافظه‌كار و متوسط شهري است كه در حال حاضر ضمن اين كه بستر اصلي اجتماعي تركيه را تشكيل مي‌دهند، داراي قدرت اقتصادي نيز شده و توانسته‌اند در اين كشور به نقطه تعادل در جريان چپ و راست تبديل شوند.

مهم‌ترين هدف تحولات اخير در تركيه تقويت الگوي حزب عدالت و توسعه در برابر الگوي ايران است

ملكي افزود: در واقع ظهور و به قدرت رسيدن حزب عدالت و توسعه، نتيجه يك همكاري داخلي و خارجي واقع‌بينانه از شرايط و قابليت‌هاي تركيه و غرب، بر اساس اصل منافع متقابل بوده است. شايد مهم‌ترين هدف اين تحول به چالش كشاندن ايران و تقويت الگوي حزب عدالت و توسعه در برابر الگوي ايران بوده است. در واقع تلاش براي پذيرش تلقي خاص از اسلام توسط نظام جهاني با مد نظر قرار دادن فاكتور تاثيرگذار واقعيتي به نام اسلام به عنوان مهم‌ترين فاكتور در تركيه و منطقه، سبب كمك به ظهور حزب عدالت و توسعه در تركيه شد. رسيدن به اين هدف با بهره‌گيري از اسلام براي حفظ و تامين منافع غرب با توجه به شرايط جديد و البته با موافقت و به خدمت‌گيري عوامل بومي بوده است.

راهبرد آنكارا را منطق منافع تعيين مي‌كند

اين كارشناس مسايل تركيه با بيان اين كه اين هدف تاثيرات خود را در تحولات يك سال گذشته و به‌خصوص در ارتباط با تحولات شمال آفريقا به خوبي نشان داده است، اضافه كرد: در اين منطقه بيش از هر الگويي، سخن از الگوي تركيه است. در اين رويكرد كلي، راهبرد آنكارا را منطق سياست كه منطق منافع است تعيين كرده و مي‌كند و بر خلاف انتظار برخي خوش‌باوران، در راهبرد حزب عدالت و توسعه، نگاه اعتقادي كه منطق آن، منطق ارزشي است جاي ندارد، مگر آن كه بنا بر ضرورت بخواهند از آن به عنوان يك عامل تاكتيكي بهره بگيرند. ترك‌ها در شرايط امروز جهان سعي دارند با تداوم تعامل با غرب و با استفاده از ادبيات نرم كه گفتمان غالب آن ارزش‌هايي چون حقوق بشر، دمكراسي و... است، تركيه را قدرت نرم منطقه كرده و جايگاه الگو را براي خود تعريف كرده و جا بياندازند.

تركيه منافع خود را در همراهي با غرب تعريف كرده است

وي تصريح كرد: اگر جايگاه تعريفي تركيه از سوي غرب در دوران جنگ سرد، ايفاي نقش جبهه جنوبي مقابله غرب با شوروي بود، هدف عمده امروز غرب در بخش مهمي از ترسيم چهره جديد از تركيه، براي مقابله با الگوي مستقل ايران در برابر غرب است. دولت تركيه دولت نفتي نيست و مواضع و سياست‌هاي تركيه در قبال غرب معناي سرسپردگي نداشته و حاصل درك شرايط جهاني و مجموعه قابليت‌هاي تركيه از سوي دولت مردان اين كشور است. در واقع تركيه منافع خود را در همراهي با غرب تعريف كرده و بر اساس آن حركت مي‌كند. رشد جهشي تركيه در يك دهه گذشته نيز فارغ از اين كه مديون مديران لايق اين كشور است، حاصل درك شرايط جهاني و شرايط خود و تطبيق و سياست‌گذاري بر مبناي آن بوده است.

ملكي افزود: در تحليل رفتار تركيه در قبال كشورهاي مختلف بايد دقت كرد كه اين رفتار مبتني بر منافع و سياست خارجي چند وجهي است و در آن نگاه ارزشي، اساس نيست.

وي در پاسخ به اين پرسش كه آنكارا مدعي است پذيرش سپر موشكي از الزامات ناتو است و اقدامي عليه ايران نيست؟ گفت: كلنتون به عنوان وزير خارجه بزرگ‌ترين و مهم‌ترين كشور عضو ناتو و موسس آن به صراحت اعلام كرد كه هدف اين سامانه ايران است. پذيرش استقرار سپر موشكي در سال گذشته در اجلاس سران ناتو در بروكسل توسط تركيه و استقرار رسمي آن در استان مالاتياي تركيه حاكي از خطاي استراتژيكي است كه به هيچ وجه قابل اغماض نبوده و اعتراض با تاخير نسبت به آن قابل تعمق است. به نظر نمي‌رسد توجيهاتي چون الزامات ناشي از عضويت تركيه در ناتو و تعهدات سازماني براي پذيرش اين موضوع نيز فراتر از مجموعه الزامات ناشي از همسايه‌گي و پيوندهاي گسترده ايران و تركيه باشد.

اين كارشناس مسايل تركيه توضيح داد: تهران با درك استراتژيك از تحولات پيراموني بايد به اين نكته توجه كند كه در منطقه و كشورهاي آن، فقط و فقط، منافع عامل تعيين كننده جايگاه كشورها در معادلات است. تعريف مصاديق اين منافع براي كشورها نيز از نگاه آنان تعيين شده و در بسياري از موارد اين مصاديق با نگاه ارزشي هم‌خواني ندارد. با اين وجود، بايد در ارتباط با اين موضوع از اظهارات احساسي دوري كرد. بخشي از نگاه آرزومند ديروز، امروز باز در اقدامي احساسي در مواجهه با استقرار سپر موشكي در تركيه از زبان تهديد سخن مي‌راند. اين در حالي است كه هنوز آنكارا با وجود روشن شدن هدف بودن ايران در سپر موشكي، در سياست اعلامي اظهار مي‌كند كه در هيچ اقدامي عليه ايران مشاركت نخواهد داشت.

او با تاكيد بر اين كه تركيه استقرار سپر دفاعي موشكي را هنگامي كه با ناتو و آمريكا درباره سپر موشكي مذاكره مي‌كرد و قبل از اجلاس ليسبون پذيرفته بود، گفت: تركيه آن زمان استقرار سپر موشكي را پذيرفته بود و در اجلاس ليسبون صرفا امتيازگيري مي‌كرد.

ملكي خاطرنشان كرد: اين در حالي بود كه در همان زمان، ديپلماسي وقت كشور به خاطر نگاه خوش‌بينانه ناشي از آرزومندي به تركيه، ازكنار پذيرش سپر موشكي توسط اين كشور به سادگي گذشت و بعضا نيز كه بيش‌تر به يك شوخي و طنز تلخ مي‌ماند، از تلاش تركيه در اين‌باره تشكر نيز كرد. ما امروز، نسبت به موضوعي كه به هنگام تصميم‌سازي نسبت به آن سكوت كرده‌ايم با غلبه احساس، از زبان تهديد سخن مي‌رانيم.

وي ادامه داد: دولت‌ها قبل از تصميم‌سازي عليه خود در كشورها و مجامع بين‌المللي بايد نسبت به جلوگيري از آن تلاش كنند و تدابير لازم را بينديشند. پس از تصميم‌گيري، اظهارات بدون محاسبه مي‌تواند دامنه بحران را جدي‌تر كند. اين اصلي است كه در هر بحران و موضوع سياسي بايد رعايت شود. سپر موشكي اقدامي نظامي است، اما مديريت اين موضوع نظامي در تركيه در دست سياسيون است.

ملكي تاكيد كرد: بي‌شك اهمال ناشي از برخي ملاحظات گفته و ناگفته متصديان اصلي سياست در موضوع سپر موشكي سبب شد كه كشور از خطرات ناشي از سامانه سپر موشكي تا حدود زيادي غافل شده و علت اصلي ورود عناصر غيرسياسي نيز، اين غفلت و شايد كوتاهي است.

راهكار تهديدهاي دور، طرح تهديدهاي نزديك نيست

نبايد صحنه سياسيت را وارد بن‌بست آخرين گزينه‌ها كرد

اين كارشناس ارشد مسايل سياسي خاطرنشان كرد: در شرايط جاري راهكار تهديدهاي دور، طرح تهديدهاي نزديك نيست. اظهارات كلينتون مبني بر هدف بودن ايران در موضوع استقرار سپر موشكي در تركيه گر چه اشاره به واقعيتي است كه در گذشته راسموسن و ساركوزي نيز به آن اشاره كرده‌اند، اما نبايد از اين نكته غافل ماند كه بعضا طرح يك واقعيت براي ايجاد تحريك جهت رسيدن به هدف خاص است. ايجاد فضا براي درگيري‌هاي كوچك به هدف درگيري‌هاي بزرگ، تاكتيكي است كه نبايد فريب آن را خورد. خودداري در ورود به منازعه‌اي كه از آن نتوان پيروز خارج شد، عين عقلانيت است. نبايد صحنه سياسيت را وارد بن‌بست آخرين گزينه‌ها كرد. طبيعي است كه اگر ايران در هر شرايطي با تهديد مواجه شود، مطابق با آن تهديد عمل خواهد كرد، اما آشكار كردن سياست‌هاي اعمالي، مي‌تواند از يك سو بحران‌آفرين باشد و از سوي ديگر بر مسير اعمال آن سياست‌ها، مشكلاتي جدي ايجاد كند.

او افزود: نظاميان نبايد وارد صحنه سياسي شوند، ليكن اگر صحنه سياست نتواند تجلي عزت ملي باشد، نظاميان با غروري كه تبلور جايگاه آنان است، با زبان تهديد و تعارض وارد صحنه‌اي مي‌شوند كه زبان آن در بدترين شرايط نيز بايد، زبان تعامل باشد. تحقق سياست مبتني بر عزت، حكمت و مصلحت در ميداني قابل دستيابي است كه عقلانيت دور از احساس در هر شرايطي بر آن حاكم باشد.

وي خاطرنشان كرد: تركيه عضو ناتو تا ديروز پيش‌قراول غرب در برخورد با روس‌ها بود.آنكارا با پذيرش سپر موشكي اين ذهنيت را ايجاد كرده است كه هم‌چنان دوست دارد پيش‌قراول منافع غرب بماند، با اين تفاوت كه اين بار مي‌خواهد براي اثبات وفاداري خود به مصاف برادراني برود كه به همراه او، قرباني مطامع غرب بوده‌اند.

او گفت: غرب 400 سال است كه تلاش مي‌كند با بزرگ‌نمايي اختلافات ديدگاهي ميان ايران و تركيه، ميان اين دو كشور چالش و درگيري ايجاد كرده و به اهداف خود با هزينه‌هاي كشورهاي منطقه دست يابد. عقلانيت حكم مي‌كند، بيش از هر ملاحظه‌اي در تنظيم منافع، به ملاحظات ناشي از روابط تاريخي و الزامات برخواسته از جبر جغرافيا توجه كرد.

وي در پاسخ به اين پرسش كه چرا با وجود اين تحولات تركيه آمادگي خود را براي ايفاي نقش مجدد ميانجي‌گري در موضوع هسته‌يي اعلام كرده است؟ خاطرنشان كرد: در شرايط جاري تركيه با محور قرار دادن تمايل خويش براي ايفاي نقش ميانجي‌گري عملا بر نگراني‌هاي ايران خصوصا در مورد سپر موشكي سايه انداخته است. پذيرش ايفاي نقش ميانجي‌گري تركيه توسط ايران، از يك سو عدول تلويحي از حساسيت‌هاي اعلام شده در مورد سپر موشكي بوده و از سوي ديگر كمك به ارتقاي موقعيت برتر تركيه خواهد بود. وجاهت ناشي از پذيرش ايفاي نقش ميانجي‌گري در موضوع هسته‌يي از سوي ايران در نزد افكار عمومي ايران و تركيه نيز خود عامل مهمي است كه كمك مي‌كند آنكارا از اصلاح رفتار خود نسبت به اقدامي كه امنيت ملي ايران را مورد هدف قرار داده است، شانه خالي كند.

تركيه در موضوع هسته‌يي ايران بازيگر مستقل نيست

ملكي يادآور شد: تركيه در تحولات كلان و راهبردي از جمله موضوع هسته‌يي ايران در زمين بازي آمريكا بازي مي‌كند و بازيگر مستقل نيست. آنكارا در مساله هسته‌يي ايران از ظرفيت و ويژگي‌هاي ايفاي نقش ميانجي‌گري چون بي‌طرفي، قابليت تاثيرگذاري در موضوع و حل آن برخودار نيست. از سوي ديگر بازي ايران در موضوع هسته‌يي، بازي با كشورهايي است كه تركيه سال‌هاست تلاش مي‌كند از سوي آنان (اتحاديه اروپا) پذيرفته شود در حالي كه اين كشورها حتي موقعيت بازيكن ذخيره را نيز براي اين كشور قائل نشده‌اند.

وي گفت: ميانجي‌گري شايد بتواند به تلاش تركيه در رسيدن به اين هدف كمك كند. طنز تلخ پذيرش ميانجي‌گري تركيه توسط ايران، هماهنگي ناخواسته با نظام بين‌المللي و به‌خصوص آمريكايي است كه ايران با آن چالشي جدي دارد. به راستي چرا بايد براي دلالان منطقه‌يي ميدان در موضوعي داد كه نسبت به آن مواضع شفافي ندارد. به هر حال به نظر مي‌رسد ما هنوز ميان سياست‌هاي اعلامي و اعمالي آنكارا تفاوتي قائل نيستيم. دغدغه تركيه در موضوع هسته‌يي ايران، جلوگيري از گسترش دامنه بحران نيست، بلكه مانع تراشي در امكان دستيابي ايران به تكنولوژي است كه مي‌تواند موازنه قدرت را به زيان اين كشور تغيير دهد. در تنظيم روابط با آنكارا بايد فقط و فقط، به منافعي انديشيد كه تهران براي خود در چارچوب عزت، حكمت و مصلحت تعريف كرده است.

انتهاي پيام

چهارشنبه|ا|28|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايسنا]

[مشاهده در: www.isna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 236]