انضباط بدون اشك

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: انضباط بدون اشك
احمد نوروزي
آيا از بس چانه زده ايد كه چرا فرزندتان با شما راه نمي آيد خسته شده ايد آيا از اينكه فرزندتان حرمت شما را نگه نمي دارد عاجز شده ايد نگران نباشيد شما تنها نيستيد. ميليونها پدر مادر و مربي در غم شما شريكند. آنان شاهدند كه بچه ها روز به روز پرخاشجوتر مي شوند و نگران عدم امنيت در مدارس و جامعه هستند. آنان نفاق و جدايي در كلاسهاي درس را مي بينند و نگران كيفيت تعليم و تربيت دانش آموزانند. چه بر سر نظم و انضباط آمده است آيا تلويزيون و فيلمها تا بدين حد بر روي فرزندان ما تاثير گذاشته اند
تعريف انضباط بخشي
انضباط بخشيدن به كودك عبارتست از آموزشي كه به وسيله پدر و مادر و افرادي كه با كودك تماس دارند داده مي شود تا كودك بتواند در دنياي جديدي كه وارد شده است زندگي كند. در اين آموزش كودك ارشاد و راهنمايي خواهد شد كه تمام قدرت ها و احساس هاي غيرعادي خود را از دوران كودكي كنترل و حتي دور سازد تا در نتيجه رفتار و اعمال كودك مطلوب اجتماعي گردد كه در آن زندگي مي كند.
رفتار كودك بي انضباط
اگر به كودكي ديسيپلين آموزش داده نشود عادات ناپسنديده را مي آموزد و آنچه را مي خواهد با خشونت و بدخلقي به دست مي آورد. چنين كودكي با كودكان ديگر با خشونت رفتار مي كند و كودكان ديگر از چنين كودكي گريزان هستند و او هميشه تنهاست . غير از پدر و مادر افراد ديگر از چنين كودكي ترس و وحشت دارند. پدر و مادر كودكان ديگر مايل نيستند فرزندانشان با چنين كودكي تماس داشته باشند و هم بازي شوند زيرا از آن ترس دارند كه كودكشان رفتار و حركات چنين كودكي را ياد بگيرند. كودكي كه انضباط را نياموخته است اگر با پدر و مادرخود به ميهماني رفت اعمال و رفتار ناپسند او بيشتر مشخص خواهد شد. در اين شرايط است كه ميزبان انتظار آن را مي كشد كه پدر و مادر كودك ميهمان هر چه زودتر از خانه آنها خارج شوند.
اگر كودكان باانضباط خو نگيرند در سنين بالاتر و در دوران جواني مرتكب غفلت هاي جواني قصور و جرائم جواني خواهند شد. چنين كودكاني در فعاليت هاي اجتماعي آينده خود معمولا موفق نمي شوند زيرا به آنچه در كودكي يادگرفته اند غالبا عمل مي كنند.
زندگي زناشويي و آينده چنين كودكاني نيز توام با سعادت و خوشبختي و كاميابي نيست زيرا روح صلح و صفا و همكاري و سازش از كودك به آنان آموخته نشده است و ناسازگاري سبب از هم گسيختگي و پاشيدگي خانواده آنها مي گردد.
سن آموزش انضباط
براي آموزش انضباط بايد كودك به حد كافي رشد كرده باشد. اگر چنين آموزشي زود شروع شود بي نتيجه است . به كودك يك ساله اي كه تازه معني كلمه « نه » را فهميده است نمي توان آموزش انضباط داد ولي كودك سه ساله مي تواند آموزش ببيند. از طرف ديگر شروع آموزش بايد بر مبناي قدرت درك و هوش كودك باشد . به طور كلي سن 2 سالگي زماني است كه مي شود آموزش انضباط را شروع كرده و آداب و سنت هاي خوب را به كودك ياد داد. اگر كودك از نظر سني و قدرت درك به حد كافي رشد نكرده باشد آموزش توام با گريه و زاري خواهد بود زيرا كودك نمي تواند درك كند كه از او چه خواسته مي شود.
چطور انضباط را به كودك بياموزيم
كودك انضباط را از راه ديدن نمونه ها و از راه صحبت كردن با او و نشان دادن به او ياد مي گيرد. او رفتار شايسته و ادب را به سرعت مي آموزد. اگر پدر و مادر خود نسبت به كودك مودب و نمونه اي براي كودك باشند او همان رفتار را ياد خواهد گرفت . تنها خواستن از كودك كه رفتار و اعمال خوب داشته باشد و خود را كنترل كند ولي پدر و مادر و اطرافيان چنين رفتاري نداشته باشد انتظار بيجائي است .
تعدادي از والدين كودكان در يك موقع بسيار سخت گير هستند و در وقت ديگر كودك را كاملا آزاد مي گذارند كه هر چه مي خواهد بكند هيچ رفتاري زيان آورتر ازاين نيست زيرا درمقابل سخت گيري حالت كج خلقي ازكودك سرخواهد زد. به طور استثتائي و اتفاقي اجازه دادن به كودك مشكلي به وجود نخواهد آورد ولي اگر اجازه دادن تكرار شود انظباط ازهم گسيخته خواهد شد. به طور مثال : اگر براي جشن تولد يكي از كودكان كودكي استثنائا دير خوابيد مشكلي به وجود نخواهد آورد. ولي اگرتكرار شد و خواه ناخواه مشكلي در خواب كودك به وجود خواهد آمد.
ساختار انضباط
اولين بخش از انضباط « تعليم و تربيت » است . كودكان در سالهاي اول زندگي از روي انگيزه آني عمل مي كنند و خود محور هستند. آنان مي خواهند بي درنگ به خواسته هاي خود برسند و از اينكه « نه » بشنوند متنفرند. اگر آنان اجازه داشته باشند چنين رفتارهايي را ادامه دهند در دوران بزرگسالي با مشكلات متعددي روبرو مي شوند. براي اجتناب از اين مشكلات بايد به آنان ياد داد از دستور بزرگترها اطاعت كنند. به آنان احترام بگذارند و قوانين و محدوديتها را بپذيرند. دومين عنصر ساختاري انضباط آموزش مهارتهاست . تنها راهي كه بچه ها با پيمودن آن مسئول و مشاركت جو بار مي آيد.
بچه ها بايد ياد بگيرند چگونه ناسازگاري ها را حل و فصل كنند. چگونه باديگران كارو بازي كنند و چگونه اهداف شخصي خود راتحقق بخشند همچين بايد از اهميت انضباط شخص آگاه شوند تا آمادگي پذيرش مسئوليت را پيدا كنند.
سومين عنصر ساختاري انضباط اقدام به انتخاب است . اگر بنا باشد بچه ها در آينده بزرگسالي مسئول باشد لازم است هر چه بزرگتر مي شوند بيشتر آزادي داشته باشند در اينجاست كه مي تواند خود تصميم گيري كنند و از تجارب شخصي خود ياد بگيرند بزرگترها فقط بايد راهنماي آنان باشند و در نتيجه بچه ها ياد مي گيرند كه چگونه حقوق و احتياجات ديگران را به حساب آورد.
پاداشهاي برنامه ريزي شده
مي توانيم ازپاداش دادن براي ترغيب فرزندانمان به انجام دادن كار درست و خويش رفتاري استفاده كنيم . اگر فرزند ما رفتار مناسبي را به نمايشي مي گذراند و مابه او پاداش بدهيم تشويق مي شود كه آن رفتار را تكرار كند. البته بايد توجه داشت كه پاداش زياد توليد اعتياد مي كند وكودك شرطي بار مي آيد.
در انتخاب پاداش بايد مراقب بود تا نوع پاداش با شرايط موجود و سن كودك و همچنين اينكه چه پاداشي درنظر گرفته مي شود در نظر گرفته شود.
تنبيه و انضباط
اكثر تنبيه هايي كه در مورد كودكان انجام مي شود ناروا و بي جاست و نتيجه مشكلات خود پدر و مادرها و حاصل از دست دادن تحمل آن هاست . اگر پدر و مادري دچار كمي تحمل شده است علت را بايد جستجو كند در حقيقت رفتار كودك نتيجه آموزشي است كه او از طرز رفتار پدر و مادر در محيط داخلي خود به دست آورده است . در اواخر قرن 17 جان لاك معتقد بود كه نبايد به تمايلات طبيعي كودك توجه كرد بلكه بايد عادات لازم را با فشار و سرسختي در او ايجاد نمود. نيم قرن بعد ژان ژاك روسو در كتاب اميل خود نظريه اي عكس جان لاك را ارائه داد و گفت : « نبايد در تربيت طفل اعمال نفوذ كرد. اگر تنبيه سخت بدني را به منزله محرك به كار ببريم . زيان هاي ديگري چون ترس و درهم شكستن شخصيت طفل پيش خواهد آمد و منجر به حالات عصبي و ناراحتيهاي عاطفي خواهد گرديد. »
منابع و ماخذ
1 ـ رموز انضباط . رونالدچي . موريش . مترجم نفيسه معتكف . نشرقو 1379 صص 9 19 20 21 174
2 ـ گفتارهاي درباره تربيت فرزندان . آنتوان سيمونويچ ماكارنكو . مترجم ابوتراب باقرزاده انتشارات چاپخش . ص 32
3 ـ نظم آموزي به كودكان دكتر مريلين گوتمن . مترجم مهدي قراچرداغي ـ ناشر پيك بهار 1381 ص 41 56 57 58
4 ـ روانشناس كودك و بالغ ترجمه و تدوين ; پروين قائمي . انتشارات حسام 1375 صص 97 ـ 109
5 ـ رفتار من با كودك من ـ تاليف دكتر جواد فيض . نشر اساطيري 1377 ص 103 104 118 112 105
دوشنبه 4 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 275]