واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: فرهنگ > تجسمی - در سالهای آغازین دهه سوم بعد از دفاع مقدس، با اینکه جریانهایی به نام هنر دفاع مقدس در شاخههای مختلف فرهنگی و هنری به وجود آمده، اما هنر دفاع مقدس هنوز هم با مشکلات متعددی روبروست. حسین ذوقی - آذر مهاجر: در سالهای جنگ و بعد از آن؛ هنر وسیلهای بود برای ثبت و انتقال رشادت رزمندگان به نسلی که از نزدیک جنگ را ندیده و نسلهای بعدی که نمیدانند هشت سال مقدس دفاع چگونه گذشت. شاید رسالت هنر دفاع مقدس بیش از سالهای پیش و از هر زمان دیگری اهمیت بیشتری پیدا کرده باشد. دهههای گذشته به آنچه در جنگ گذشت نزدیکتر بودند و نسلهای بعد که امروز جمعیت جوان را تشکیل میدهند چنانکه باید روحیه رسالتمدار و ظفرمندانه دهه اول انقلاب را به خاطر نمیآورند. ارائه تصویر درست نسلی که انقلاب کرد و خونش را پای انقلاب گذاشت مهمترین رسالت هنرمند انقلابی است.مطمئناً اگر چنین بود؛ امروز دیگر عدهای درصدد حذف نیروهای انقلاب برنمیآمدند. رسمی است مرسوم در همه جای جهان؛ که میراث هر جنگ حفظ میشود تا برای نسلهای بعدی قسمتی از تاریخ باشد. هنوز هم دیده میشود که در کشورهای مختلف آثار مهمی درباره جنگها خلق میشود. در سینما این جریان تبدیل به ژانر میشود و هنر جنگ یا ضد جنگ تبدیل به شاخهای مهم از هنر شده است. همواره آثار مهمی در موسیقی، سینما، تئاتر و هنرهای تجسمی خلق و تولید میشود که به گونهای ارتباطی مستقیم یا غیرمستقیم با جنگ دارد. هرچند پدیده جنگ موجب برانگیختن عکسالعملهای همه افراد جامعه میشود، اما طبیعی است که میزان این برانگیختگی در بین هنرمندان بیشتر از سایر اقشار باشد و انبوه آثار هنری خلق شده بر اساس جنگ گواه خوبی بر این مدعا است که اندیشه و خلاقیت هنرمند مرزهای محدود جغرافیای جنگ را به قلمرو نامحدود روح انسانها پیوند میزند و تصویری دیگر از آن را بر پرده تاریخ نقش میزند؛ تصویری که گاه دهشتناکتر، سهمگینتر و تأثیرگذارتر از واقعیت کالبدی جنگ است. در ایران نیز به واسطه وقوع انقلاب اسلامی هنر انقلابی شکل گرفت و گسترش پیدا کرد و با گذر از یک دهه و پشت سر گذاشتن سالهای دفاع مقدس؛ هنر دفاع مقدس شکل گرفت و تا به امروز ادامه پیدا کرده است. آنچه در هنر در خلال سالهای جنگ در ایران خلق شد با واسطه همزمانی و وجود روحیه دفاع مقدس در بین مردم و هنرمندان آثار خلق شده در تمامی هنرها شاید به لحاظ کیفیت هنری از سطح بالایی برخوردار نبودند، اما با توجه به همان روحیه آثاری ماندگار شدند. مثالهایی از این دست بسیار است. چنانکه مثلاً در سینما، اثار آن دوره و در خلال سالهای جنگ هنوز در خاطرهها مانده ولی فیلمهای ساخته شده در سالهای اخیر حتی با صرف بودجههای کلان و میلیاردی نمیتواند ماندگاری آن فیلمها را به دست بیاورد. در تئاتر هم و علیالخصوص در موسیقی. موسیقی از مهمترین هنرهای سالهای دفاع مقدس بود. هنوز هم نوای ترانهها و سرودهای انقلاب و جنگ در خاطر خیلیها مانده و با شنیدن دوباره آنها تجسم آن فضا سهل و آسان است. طی سالهای اخیر عملاً شاهد کارهای جدی در عرصه جنگ نبودهایم، بنابراین همواره نیاز به یک جهش بزرگ برای حفظ این ارزشها و انتقال آن به نسل آینده حس میشود. آنچه هنرمندان و هنر جنگ بدان نیازمندند و برای زنده نگهداشتن آن باید بکوشند، ابعاد وجودی و عمق باور مبارزان مسلمان ایرانی و منش آنها است، تجلی این ویژگیها در عالم هنر بسیار دشوار است، چرا که ورود به عالم درونی رزمندگان صادق، جز با ادراک ژرفنگر و همدلی کامل و عمیق میسر نمیشود. پرداختن به جنگ و حماسههای آن در قالب هنر از آن روست که مخاطب بتواند در تکرار نگاه و تعمق در آثار و یا انس با آنها به لایههای پنهان این واقعه بزرگ دست پیدا کنند. سه دوره در سه دههجنگ ایران و عراق در حوزة فرهنگ و هنر از جمله فیلم و سینما بازتابهای متفاوتی داشته است که در یک جمعبندی کلی شاید بشود گفت که جز موارد نادری از تولیدات تصویری و سینمایی، بیشتر آثار تولید شده بر محور مضامین دفاع مقدس از اصالت و قوت چندانی برخوردار نیستند. با توجه به اینکه هنر دفاع مقدس در مقطع بسیار حساس تاریخی در ایران شکل گرفت میتوانیم آن را در دید اول به سه دوره متفاوت تقسیمبندی کنیم؛ دوره اول به زمانی بازمیگردد که جنگ تازه شروع شده بود و هنوز برای کارهای فرهنگی و بازتاب وقایع جنگ از طریق هنر برای مردم برنامهریزی مشخصی وجود نداشت و عمده فعالیتهای صورت گرفته در این دوره حرکتهای خودجوشی بود که توسط هنرمندان صورت میگرفت و تا اوایل سال 1369 نیز ادامه داشت. بعد از این سال دوره دوم فعالیتهای هنری در زمینه دفاع مقدس شکل میگیرد که براساس آن مسئولان و هنرمندان آرام آرام به صرافت این امر افتادند که در مورد تولید آثار هنری براساس آرمانهای دفاع مقدس برنامهریزی منسجمی را طرحریزی کنند و آغاز مرحله سوم هنر دفاع مقدس را نیز میتوان از دوران دوم خرداد به بعد در نظر گرفت که مشخصا دوره اول به واسطه شرایط هنر نوستالژیک دوران ماست. دوره دوم هم در شرایط نزدیکی زمان با جنگ است. دوره سوم به عنوان مهمترین دوره هنر دفاع مقدس از اواسط دهه 70 آغاز شد که سالهای تحول هنر دفاع مقدس به حساب میآید و آثار درخشان هنر دفاع مقدس بیشتر در این دوره خلق شده است. اما متأسفانه با گذر زمان و از اوایل دهه 80 این جریان کمرنگ میشود و توجه مسئولین به هنر ناب دفاع مقدس شکل کاملاً سفارشی میگیرد. امروزه هنر دفاع مقدس با مشکلات جدی همراه است. به جز تکستارههایی در حوزههای مختلف هنری دیگر شاید یک موج قدرتمند در حوزه هنر دفاع مقدس نیستیم. در حوزه هنرهای تجسمی و موسیقی؛ عملاً اتفاق خاصی نمیافتد. مگر موسیقی که آنهم آثار دست چندم به لحاظ کیفیت با تکرار مکررات به اجرا در میآیند. ادبیات هم طی تمام این سالها با اینکه فعالترین حوزه به نظر میآید اما آثار شاخص بسیار محدود هستند و به غیر از آثار چند نویسنده شاخص عملاً اثر قابل توجهی به چاپ نمیرسد. ادا نشدن حق مطلبفیروز زنوزی جلالی نویسنده و منتقد درباره ادبیات دفاع مقدس و جایگاه آن در دوران حاضر به «خبر» میگوید: «با توجه به طول 8 سال دفاع مقدس و رخدادهای متنوعی که در این سالها داشتهایم، ادبیات دفاع مقدس نتوانسته حق این مطلب را ادا کند. آثار ادبی و رمانهای دفاع مقدس با جرح و تعدیل منتشر شدهاند و نتیجه آنها آثاری متوسط و ضعیف و در بهترین حالت آثار خوبی بودهاند که حتی به لحاظ کمی و آماری هم در اندازههای دفاع مقدس نیستند.» وی در ادامه میگوید: «هشت سال دفاع مقدس و مستندات و خاطرات به جا مانده از آن، مواد خام قابل توجه و البته بسیار متنوعی در اختیار قرار میدهد که همگی قابلیت داستانی شدن را دارند و باید از آنها بهره بیشتری ببریم. هرچند در زمینه کیفی نیز اتفاق قابل توجهی رخ نداده و اثری یا آثاری نیست که بتوان آنها را شاهکار دفاع مقدس نام داد.» البته زنوزی معتقد است که اتفاقات خوبی هم افتاده است که البته مربوط به همان تکستارههاست: «خوشبختانه این اواخر اتفاقات خوبی در زمینه کیفیت رمانها و داستانهای دفاع مقدس رخ داده است. قلم نویسندگان این حوزه به پختگی رسیده و دیگر شاهد آثار سطحی، شعاری و احساسی دهه اول انقلاب در این حوزه نیستیم. نویسندگان این حوزه به بلوغ قلمی رسیدهاند وآثارشان باورپذیرتر شدهاند. اما هوز نیاز داریم نویسندگان وقت بیشتری بگذارند و مسئولین فرهنگی هم در این باره برنامههای متنوعتر داشته باشند. بستن قرارداد با نویسندگان خوب و جذب اهالی قلم به این حوزه از جمله کارهایی است که مدیران فرهنگی باید به آن توجه بیشتر داشته باشند.» زنوزی درباره تأثیر و همراهی مدیران در حوزه هنر دفاع مقدس میگوید: «نویسنده به هر حال مینویسد اما مدیران فرهنگی میتوانند با آماده کردن زمینه مناسب، ارائه فراخوان و دعوت، اهالی قلم را به نوشتن در زمینه دفاع مقدس تشویق کنند و به سمت ایجاد بسیج قلمی گام بردارند. ادبیات در مقایسه با سایر هنرها از جمله تئاتر، نقاشی، عکاسی و. . . جایگاه بدی در زمینه انعکاس رخدادهای دفاع مقدس ندارد اما اگر در هنرهای دیگر بتوان آثار شاخصی را در این زمینه نام برد در حوزه ادبیات چنین اثری هنوز نوشته نشده است.» آفت بیبرنامگیحسین مسافر آستانه، کارگردان تئاتر معتقد است: «عدم برنامهریزی مدون و منسجم بزرگترین آسیب تئاتر دفاع مقدس به شمار میرود که به دنبال خود آفتهای دیگری را نیز به بدنه اینگونه تئاتری وارد میسازد که شاید شاخصترین آنها عدم استمرار تولید و اجرای نمایش دفاع مقدس در طول سال باشد. آسیب دیگر موجود در جریان نمایش دفاع مقدس مربوط به ضعف بارز و آشکار متون نمایش اینگونه تئاتری است. نمایشنامهنویسان دفاع مقدس از منابع لازم برای تولید آثار قوی و مستحکم برخوردار نیستند. به عبارت دیگر نمایشنامهنویسان و بخصوص جوانان این عرصه باید برای اثر تولیدیشان منابعی را در اختیار داشته باشند تا بتوانند نسبت به درج دقیق مباحثی که دو دهه قبل اتفاق افتاده و آنها در آن زمان در بطن اتفاقات حضور نداشتند آشنایی کاملی را به دست آورند.» مسافر آستانه در ادامه درباره انتقال فرهنگ دفاع مقدس و رسالت آن بر دوش هنرمندان به «خبر» میگوید: «باید بپذیریم که جنبههای فرهنگی مقاومت و دفاع مقدس به نسل بعد از جنگ خوب معرفی نشده است. از میان انبوه آثار تولیدی نمیتوانیم اثری را نام ببریم که به صورت جامع و کامل به بازتاب اهداف فرهنگی دوران دفاع مقدس پرداخته باشد در حالی که هنر تئاتر بهترین بستر برای روایت حماسه هشت سال دفاع مقدس میتواند باشد.» مظلومیت هنر دفاع مقدسکاظم چلیپا که سالها در حوزه نقاشی انقلاب و دفاع مقدس فعالیت کرده است، میگوید: «متأسفانه هنر دفاع مقدس نیز مانند بچههای جنگ مظلوم واقع شده است.» کاظم چلیپا درباره موقعیت هنر دفاع مقدس نیز میگوید: «: هنرمندان هنرهای تجسمی مانند دیگر هنرمندان عرصههای مختلف در طول سالهای متمادی، چه در سالهای دفاع مقدس و چه بعد از آن، به سراغ سوژههای مربوط به هشت سال پایمردی و استقامت جوانان و مردم ایران در برابر دشمن رفتهاند.» وی در گفت و گو با «فارس» تأکید میکند: «آثار بسیاری در این زمینه خلق شده است، اما در اینجا باید این پرسش را مطرح کنم که مسئولان فرهنگی و متولیان امور فرهنگی در کشور با این آثار چه کردهاند؟ حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی محور خلق آثار هنرمندان با سوژههای جنگ و دفاع مقدس بود و من به شخصه، بیش از صد اثر درباره دفاع مقدس خلق کردهام، اما متأسفانه همه این آثار در انبارهای حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی قرار گرفتهاند و گویا هیچ برنامهای برای این آثار که مدتهاست در انبارهای مختلف قرار گرفتهاند، وجود ندارد.»
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 590]