محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1831619342
- بن‌بست نقدناپذیری
واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
بن‌بست نقدناپذیری تعاریف ما از نیکی متفاوت است و اگر مبلغ تعریف خاصی باشیم که فردا ممکن است تغییر کند، رفتارمان چندان عاقلانه نیست. یعنی چاره‌ای از موقتی بودن باورها و رفتارهایمان نیست، ولی ناگزیر نیستیم دیگران را هم به این متغیرهای بی‌ثبات شخصی‌مان دعوت کنیم.
با این حال روشنفکری این نیست که نظر مطلق نداشته باشیم به این بهانه که همه چیز نسبی است. نسبیت تفکر فقط در حیثیت جمعی معنا دارد، نه در منظومه فکری هر شخص. یعنی هر عقیده ای که داریم تا زمانی که خلافش ثابت نشده، برایمان اطلاق دارد و باید داشته باشد؛ ولی فقط برای ما نه برای دیگران. نظر مطلقی که بر دیگری تحمیل نشود منافاتی با نسبیت شناخت انسان از حقیقت ندارد. پرسش و پاسخ با این وصف جایگاه نقد در مناسبات اجتماعی مشخص تر می شود. انتقاد پرسش است، نه ادعای فهم و در نتیجه نه تحمیل عقیده ای در میان خواهد بود و نه ایراد اتهامی که واکنش تدافعی مخاطب را اقتضا داشته باشد، اما این درست است و گریزی هم از آن نیست که نقد نیش دارد و بالاخره به یکی برمی خورد. برای نسوختن سیخ و کباب با هم یا باید نگفت یا تعارف تکه پاره کرد. قضاوت، لازمه نقد واقعی است. قضاوت حتی درباره رفتار و گفتار آدم ها. چیزی که مذموم است داوری درباره شخصیت انسان ها و نیات پنهانشان است و نیز دریغ کردن امکان دفاع و فرصت پاسخ از کسی که مورد انتقاد قرار گرفته است . شهید بهشتی در این خصوص سخنی قابل تأمل دارد: «آزادی بیان در مطبوعات به حدی باید باشد که مرد یا زن، پیر یا جوان، باسواد یا بی سواد، مسلمان یا کافر، آزادانه حق انتقاد و حتی ایجاد شبهه داشته باشند به شرطی که متقابلا کسی که می خواهد این شبهه را پاسخ بگوید آزادانه ابراز عقیده کند.» این شرط اساسی یعنی مجال دفاع و پاسخ را می توان پادزهر نقد و حتی شبهه دانست البته فقط در صورتی که پاسخ دهنده از شناخت کافی برخوردار بوده و مجهز به قدرت استدلال و مهارت انتقال صحیح باورهای خود به دیگران باشد. به بیان دیگر، تنها زمانی می توان از نقد هراسید که فاقد امکان دفاع از خویشتن باشیم؛ حال این فقدان می تواند ریشه در ناعادلانگی مناسبات اجتماعی داشته باشد و این که تریبونی برای پاسخ گفتن در اختیار نداریم یا این که از وجود نقص و کاستی در قوای شناختی و عقلی مان نشأت گرفته باشد یا اصلا می تواند حاکی از غیرقابل دفاع بودن موضعمان و در نتیجه حقانیت نقد وارده باشد. پس به طور خلاصه می توان گفت نقد سه ویژگی اساسی دارد: 1 ـ در مقام طرح سوال مطرح می شود. 2 ـ متضمن قضاوت درباره دیگری است. 3 ـ فرصت و مجال دفاع را به دیگری می دهد. واکنش عقلانی انصاف در نقد با محافظه کاری یکی نیست. همچنان که صراحت نیز با توهین یکی نیست. پس ضرورتی ندارد اول و وسط و آخر هر جمله ای «به نظر من» اضافه کنیم تا به نسبیت تفکر اذعان کرده باشیم. مخاطب اگر مخاطب باشد مخالفت صریح را ترجیح می دهد به مخالفت عذرخواهانه یا از آن بدتر هم رأیی و موافقت ریاکارانه. از این گذشته معقول بودن موضوع مورد نقد نیز اهمیت دارد. هر چقدر نقد محسوسات سلیقه ای است، نقد معقولات حساب و کتاب دارد و بر چارچوب مشخص مبتنی است. وقتی معقولات را با حس ادراک کنیم نه با عقل، پیداست که نتیجه ای جز تحریک هیجانی عایدمان نخواهد شد . سنجش میزان عصبیت و خشم در مناسبات روزمره ، سنجه ای برای شناخت میزان اهلیت است . اهلیت به هر دو معنا؛ هم متخلق بودن به خلق نیک و هم مبرا بودن از توح‍ش. اهل ها کم اند چون شرط اهلیت صلح خویی است و بهایش قناعت. همان قناعتی که تن جاه طلبی را می لرزاند و خار چشم طمع است. همان که آغازش خودبسندگی است و انجامش استغنا. جنگ خویی ولی با وَلَع مرز مشترک دارد و نه فقط در فرآیند که در فرجام هم قرین با خودفریبی است و فریب، پیداست که با امانت نمی سازد. برخورداری از آستانه تحمل بالا و شرح صدر در مواجهه با انتقاد دیگران چنین اهلیتی می طلبد همچنان که نقطه مقابل یعنی جنگ خویان را هم می شود با هول و ولای در هنگامه و کور و کرختی در ادامه بازشناخت. شاید اشاره کافکا رساتر باشد که می گوید: «از موثرترین نیرنگ های شر، دعوت به جنگ است؛ همچون جنگ با زنان که به تسلیم می انجامد.» ذهن باز پوپر در مقاله ارزشمند «اسطوره چارچوب» اشاراتی در باب لزوم گفت وگوی نقادانه برای تقریب به حقیقت دارد که موضوعاتی همچون نسبیت دریافت انسانی، پرهیز از جزم اندیشی و تعصب و در نتیجه نقدپذیری و گوش شنوا داشتن در برابر حرف مخالف را بخوبی مورد تأمل قرار داده است. او بر آن است که جزم گرایی مرگ معرفت است، زیرا رشد معرفت به طور کامل به وجود آرا و نظرات بستگی دارد. اسطوره چارچوب را می توان در یک جمله به این صورت بازگو کرد: بحث عقلانی یا مثمرثمر تنها در صورتی امکان پذیر است که شرکت کنندگان در بحث در یک چارچوب مشترک از مفروضات اساسی شریک باشند یا لااقل به این شرط که برای ادامه بحث بر سر چنین چارچوبی توافق کرده باشند. این اسطوره ای است که مقاله مذکور قصد نقد آن را دارد. این گرایش از نوعی سرخوردگی ناشی از امیدواری بیش از حد به قدرت عقل ناشی می شود. یعنی انتظار بیش از حد خوشبینانه داشتن نسبت به نتیجه یک بحث که بحث باید به یک پیروزی فکری قاطع و شایسته به نفع حقیقت ـ که به وسیله یکی از دو طرف عرضه می شود ـ و علیه خطا ـ که به وسیله طرف دیگر ارائه می گردد ـ منجر شود. وقتی این نکته دریافته می شود که نتیجه ای که معمولا از یک بحث به دست می آید این نیست، آن گاه این سرخوردگی موجب می شود روحیه انتظار بیش از حد خوشبینانه به نوعی یأس کلی درخصوص مفید بودن بحث مبدل شود. اشاره دیگر این که اساسا هیچ یک از کسانی که درون چارچوب های بسته زیست می کنند هیچ گاه درباره دیدگاهشان در مورد عالم دچار تردید نمی شوند. هر استدلالی را علیه چارچوبی که به آن وابسته است چنان تفسیر می کنند که با چارچوب هماهنگ شود و اگر انجام این کار با دشواری روبه رو شود، آن گاه همواره این امکان وجود دارد که تحلیلی روان شناسانه یا جامعه شناسانه از کسی که استدلال را ارائه کرده، عرضه کنند. نگارنده مقاله در این خصوص می گوید: «اهمیت بسیار دارد که خود را از خطر معتاد شدن به هر نظریه خاص مصون نگاه داریم: نباید اجازه دهیم در یک زندان فکری گرفتار گردیم... زندانی که هر کس ممکن است در هر لحظه از زندگی به نحو ناخودآگاه در آن گرفتار شود... بسیار واضح است که این اندیشه خود ـ آزادسازی و فرار از زندان کنونی، ممکن است به بخشی از یک چارچوب یا زندان مبدل شود ـ یا به عبارت دیگر، ممکن است ما هیچ گاه به نحو مطلق نتوانیم رها شویم، اما می توانیم زندان خود را فراخ تر سازیم و لااقل می توانیم از تنگی و محدودیت اندیشی کسی که به زنجیر خود معتاد است، رهایی یابیم.» (اسطوره چارچوب: در دفاع از علم و عقلانیت، کارل ریموند پوپر، ترجمه علی پایا، طرح نو، 1384) گفت وگو و بالاخره این که گاهی مخالفت با نقد، خود را در لباس ناامیدی از مباحثه عقلی نمایان می سازد و نیز قائل شدن به این نظریه که لازم نیست یکی از دو رویکرد متناقض، حتما نادرست باشد چراکه حقیقت می تواند اجتماع نقیضین باشد، اما علمای علم روش شناسی بحث و گفت وگو در پاسخ به این اشکال گفته اند که اگر لزومی به اجتناب از تناقض نباشد، هر گونه بحث و انتقاد در شمار محالات درمی آید، زیرا انتقاد اساسا جز این نیست که یا به تناقضی در ذات فلان نظریه اشاره شود یا به تناقضی که بین آن نظریه و بعضی از واقعیت های تجربی موجود است. چنان که وضع روانکاوی هم به همین منوال است: برای روانکاو همیشه میسر است ایرادهایی را که منتقد می گیرد ناشی از امیال سرکوفته او قلمداد کند و از این راه، هر اشکالی را با دلیل تراشی کنار بگذارد. به همین سان، فلاسفه اهل تحلیل معانی الفاظ نیز فقط کافی است گوشزد کنند آنچه طرف مقابل به آن قائل است بی معناست، زیرا بی معنا بودن را می توانند طوری تعریف کنند که هر بحثی درباره آن، بنا به تعریف، مهمل و بی معنا از کار دربیاید. همین طورند مارکسیست ها که عادت دارند هر عقیده مخالفی را که حریف ابراز می کند به حساب تمایل یا تعصب طبقاتی اش بگذارند و همچنین جامعه شناسان معرفت که اختلاف نظر را به پای ایدئولوژی تام او می نویسند. روشی از این قسم، هم کاربرد آسان دارد و هم وسیله تفریح محسوب می شود، اما به وضوح اساس عقلی مباحثه را نابود می کند و سرانجام ناگزیر به مسلک غیرعقلانی و عرفان می انجامد. (پوپر، جامعه باز و دشمنان آن، ترجمه عزت الله فولادوند، صفحه ۱۰۴۸) آزاد جعفری / جام جم
چهارشنبه 26 فروردین 1394 ساعت 02:00
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 23]
-
گوناگون
پربازدیدترینها