محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1826432377
وضعیت انتقاد در جامعه‌ی امروز ایران در گفت‌وگو با دکتر ابراهیم فیاض؛ پرخاشگری‌های سیاسی به‌جای انتقاد
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: وضعیت انتقاد در جامعه‌ی امروز ایران در گفت‌وگو با دکتر ابراهیم فیاض؛
پرخاشگری‌های سیاسی به‌جای انتقاد
متأسفانه در ایران اصلاً انتقادپذیری وجود ندارد، زیرا در جامعه‌ی ایران نوعی خودمحوری حاکم است که ریشه در فرهنگ تصوف دارد. استبداد شاهنشاهی نیز برگرفته از همین تصوف است.
مسئله‌ی انتقاد و انتقادپذیری، یکی از اساسی‌ترین محورهای هر جامعه جهت پویایی و روند رو به جلوی آن محسوب می‌شود. شرایط کنونی جامعه‌ی ایران نیز از این امر مستثنا نیست، اما باید دید که انتقاد و انتقادپذیری در ایران چه شرایطی دارد و آیا محقق می‌شود؟ با توجه به اهمیت این مسئله، گفت‌وگویی با دکتر ابراهیم فیاض، استاد علوم اجتماعی دانشگاه تهران، داشتیم. ایشان در این گفت‌و گو بیان کرد: «اگر عقلانیت حاکم بر جامعه فقهی باشد، انتقادپذیری بیشتر خواهد شد. امام علی (ع) و امام جعفر صادق (ع) انتقاد کردن مردم از خود را هدیه‌ای از جانب آن‌ها می‌دانستند. در امر به معروف و نهیازمنکر، عقلانیت امری فقهی است. از آنجا که بنیان امر به معروف و نهیازمنکر بر انتقاد کردن و انتقادپذیر بودن استوار است، این اصل، اصل فقهی بزرگی محسوب می‌شود.» مشروح این گفت‌و گو را در ادامه می‌خوانید.
ارزیابی شما از وضعیت انتقاد و انتقادپذیری در جامعه‌ی امروز ایران چیست؟
متأسفانه در ایران اصلاً انتقادپذیری وجود ندارد؛ چراکه در جامعه‌ی ایران نوعی خودمحوری حاکم است که البته ریشه در فرهنگ تصوف ایرانی دارد. استبداد شاهنشاهی نیز برگرفته از همین تصوف ایرانی بوده است. این عقلانیت است که باعث انتقادپذیری می‌شود؛ چراکه عقلانیت می‌پذیرد که رشد و پیشرفت بدون انتقادپذیری ایجاد نمی‌شود. بنابراین می‌توان گفت عقلانیت با مردم‌سالاری همراه است و تا زمانی که فضای کشور فضای خودمحوری باشد، استبداد و عدم انتقادپذیری به‌شدت غالب خواهد بود. در اینجا لازم به ذکر است که اگر عقلانیت حاکم بر جامعه‌ی فقهی باشد، انتقادپذیری بیشتر خواهد شد. امام علی (ع) و امام جعفر صادق (ع) انتقاد کردن مردم از خود را هدیه‌ای از جانب آن‌ها می‌دانستند.
در امر به معروف و نهیازمنکر، عقلانیت امری فقهی است. از آنجا که بنیان امر به معروف و نهیازمنکر بر انتقاد کردن و انتقادپذیر بودن استوار است، این اصل، اصل فقهی بزرگی محسوب می‌شود. به نظر بنده، در سطوح مختلف جامعه‌ی امروز ایران، چه در دولت و چه در جامعه، تحملِ پذیرش انتقاد وجود ندارد. افراد به‌جای پذیرش انتقاد، به پرخاشگری و توهین کردن به یکدیگر می‌پردازند. متأسفانه این امر تبدیل به یک رویه در جامعه شده است.
وضعیت انتقاد را در فضای علمی و دانشگاهی کشور چگونه ارزیابی می‌کنید؟
وضعیت انتقاد در فضای دانشگاهی نیز فاجعه‌آمیز است. اگر توجه کنید، متوجه می‌شوید که هیچ همکاری علمی و نقد منصفانه‌ای صورت نمی‌گیرد. کسی که نقد می‌کند، دشمن و کسی که نقد نمی‌کند، دوست پنداشته می‌شود. از بحث و کار گروهی در دانشگاه‌ها خبری نیست. در بحث علمی نیز هیچ مشورت و مشاوره‌ی علمی‌ای صورت نمی‌گیرد.
متأسفانه ایران، از نظر بحث علمی در علوم انسانی به‌شدت ضعیف است، زیرا خودمحوری حاکم است. در رشته‌های فنی نیز به‌شکل بدی فضای سلسله‌مراتبی حاکم است. به همین دلیل است که هنوز خلاقیت عمومی در کشور رشد نکرده است. شاید در ظاهر، به نظر برسد گروهی یا گروه‌هایی خلاقیت‌هایی از خود بروز می‌دهند، اما در واقعیت چنین چیزی وجود ندارد. تا زمانی که خودمحوری‌ها و تکروی‌ها برطرف نشود و عقلانیت فقهی بر جامعه حاکم نشود، این مشکل وجود خواهد داشت.
آقای دکتر، وضعیت انتقاد را مشخصاً در ساحت سیاست‌ورزی ایران چگونه می‌بینید؟
مقام معظم رهبری که بالاترین مقام معنوی و فکری کشور هستند، بحث انتقاد را مطرح کرده‌اند. قاعدتاً همه باید از ایشان پیروی می‌کردند، اما متأسفانه شاهد چنین چیزی در کشور نبوده‌ایم. این پرخاشگری‌های سیاسی و دروغ‌پردازی‌های عجیب‌و غریب، در این وضعیت نامناسب اقتصادی، مردم را نیز به‌شدت عصبانی کرده است. متأسفانه این پرخاشگری‌ها باعث می‌شود بحث‌ها به‌جای اینکه نقادانه و علمی باشند، صرفاً به لفاظی‌های طرفین برای منکوب کردن یکدیگر محدود شوند.
به نظر بنده، مشکل ایران در بُعد سیاست این است که عقلانیت در قدرت تعیین‌کننده نیست، بلکه پرخاشگری و فرصت‌طلبی تعیین‌کننده است. می‌توان گفت علت آن نیز این است که متأسفانه دانش و تئوری کشور هم‌جهت با قدرت نیست. بنده کسی را، چه بین اصلاح‌طلبان و چه بین اصول‌گرایان، ندیده‌ام که برای به قدرت رسیدن، چارچوب‌های تئوریک منطبق بر دانش داشته باشد. دلیل آن نیز نبودن تئوری است. مسلماً در نبود تئوری، فرصت‌طلبی و پرخاشگری حاکم می‌شود. این بحث بسیار مهم است. در دانشگاه‌ها مخصوصاً در رشته‌ی علوم انسانی، به دنبال ایجاد رابطه بین دانش و قدرت نیستند. به همین دلیل است که دانشگاه‌ها سرگشته هستند.
متأسفانه حدود حکومت و قدرت در ایران نامشخص است. لازم است این نکته را ذکر کنم که منظور بنده از قدرت، بیشتر اقتدار است؛ یعنی اقتدار اقتصادی، سیاسی، معنوی و فرهنگی. اقتدار فرهنگی باعث می‌شود آثار غربی در کشور پذیرفته نشوند، اما بعضی از مسئولان جامعه‌ی ایران، اقتدار فرهنگی غرب را پذیرفته‌اند.
به نظر بنده، مشکل از دانش است. حتی در دانشگاه تهران نیز آثار ابتدایی غربی ترجمه می‌شوند. این ساختار واقعاً مصیبت‌زاست. در زمینه‌ی دانش و قدرت مشکل وجود دارد، زیرا متأسفانه اقتدار فرهنگیِ غرب بر اقتدار فرهنگیِ ایران غالب است. اگر با ساختار علمی، نقد علمی و فکر علمی چارچوب معرفت در ایران شکل بگیرد، در دانشگاه‌های کشور نیز اقتدار فرهنگی، معرفتی، دانشی و سیاسی حاکم می‌شود.
فرض بفرمایید صد سال است که اقتصاد ایران، اقتصادی نفتی است، اما هنوز چارچوبی تئوریک و مکتبی اقتصادی برای آن وجود ندارد. این فاجعه است که ساختار جامعه برپایه‌ی نفت باشد، اما چون دانش لازم برای مدیریت آن وجود ندارد، نفت بلای جان ما بشود. مضحک است، نفت خرج می‌شود که دود تولید شود، آب‌های زیرزمینی از بین برود و دریاچه‌های کشور خشک شود.
در فضای نقد و بررسی، پیشرفتی به وجود نیامده است، چون آن دانشی که باید باعث اقتدار می‌شد، وجود نداشته است. فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بیکار هستند. درس خواندن و مدرک گرفتن کاری عبث است، زیرا هیچ‌گونه مهارتی کسب نمی‌شود. تأکید بنده بر موضوع امر به معروف و نهیازمنکر به دلیل ساختار آن است. در واقع، اولین کار دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه، امر‌به‌معروف و نهیازمنکر یا همان نقدپذیری بوده است. این امر نیز باید براساس دانش و عقلانیت شکل بگیرد. براساس دانشی که قدرت‌ساز باشد، نه براساس دانش‌های سمبلیک موجود.
با توجه به آنچه تاکنون فرمودید، آسیب‌های شرایط فعلی حاکم بر فضای انتقاد در جامعه چیست؟
بدون‌شک در چنین شرایطی، پیشرفت و تکامل در جامعه به وجود نخواهد آمد. در واقع جامعه‌ای که باید پیشرفت کند، به‌سوی غرب‌زدگی پیش می‌رود. فضایی نیز برای نقد اجتماعیِ بومی و مکاتب فقهی وجود نخواهد داشت.
شاید بهتر باشد بگویم که اگر نقد به وجود می‌آمد، بسیاری از آسیب‌های اجتماعی از بین می‌رفت. آمار مربوط به اعتیاد، طلاق، عدم ازدواج و حتی روابط آزاد جنسی، روزافزون است. افزایش رقم این آمارها هشداردهنده است. بنابراین رشد علمی مبنای اساسیِ نقد اجتماعی است که متأسفانه در کشور وجود ندارد. همان‌طور که اشاره شد، برای از بین بردن آسیب‌های اجتماعی، به نقد اجتماعی نیازمند هستیم.
همان‌طور که مستحضر هستید، انتقاد دو وجه دارد. یکی کسی است که انتقاد می‌کند و دیگری کسی که از او انتقاد می‌شود. به نظر شما، این دو، چه ویژگی‌هایی باید داشته باشند؟
کسی که انتقاد می‌کند، باید انتقادش از سر انصاف باشد. این بدیهی‌ترین شرط است. کسی که نسبت به او انتقاد منصفانه صورت می‌گیرد نیز باید آن انتقاد را بپذیرد. متأسفانه وجود گونه‌ای خودمحوری در ایران باعث می‌شود که انتقاد منصفانه صورت نگیرد. با پرخاشگری و منکوب کردن، واضح است که طرف مقابل پذیرای آن انتقاد نخواهد بود.
به نظر شما، انتقادِ ثمربخش و تأثیرگذاری که باعث پیشرفت جامعه شود باید از چه ویژگی‌هایی برخوردار باشد؟
انتقاد ثمربخش و تأثیرگذار حتماً باید این دو ویژگی را داشته باشد: از یک‌سو باید دانش‌محور و از دیگر سو باید اخلاق‌محور باشد. دانش‌محور بودن نقد را دقیق و راهگشا می‌کند و اخلاق‌محور بودن، شیوه‌ی این انتقاد را ثمربخش می‌نمایید. باید سعی شود انتقادات صورت‌گرفته در جامعه‌ی ایرانی حتماً این دو ویژگی را داشته باشند. بدان معنا که هم دانش‌محور و هم اخلاق‌محور باشند. در پایان، لازم به ذکر می‌دانم که بسط عقلانیت فقهی در جامعه در ارتقای شرایط حاکم بر فضای نقد کشور، می‌تواند دارای اهمیت باشد.
منبع: برهان انتهای متن/
93/12/05 - 00:20
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 64]
-
گوناگون
پربازدیدترینها