واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
تحول مغز انسان؛ از دوران جنینی تا سالمندی به نظر میرسد هر آنچه به مغز انسان مربوط است دنیایی از رمز و راز در خود دارد. از تفاوتهای حیرتانگیز در عملکرد مغز مردان و زنان گرفته تا فرآیند رشد این عضو بسیار مهم و حساس، میتوان گفت در مرکز فرماندهی بدن ما مجموعهای از پیچیدهترین فرآیندها در حال انجام است.
در این میان وجود نظرات مختلف و گاه متناقض درخصوص فرآیند رشد مغز در انسان بیش از دیگر موارد خودنمایی می کند. این اختلاف دیدگاه ها موجب شده تا تحقیقات درباره فرآیند رشد مغز در زمره اصلی ترین مطالعات جهانی مربوط به حوزه مغز انسان باشد. دانشمندان دریافته اند حدود چهار هفته پس از انجام عمل لقاح و درادامه آن بارور شدن تخم یکی از سریع ترین فرآیندهای طبیعی در مسیر شکل گیری جنین آغاز می شود و آن تولید نخستین سلول های مغزی یعنی نورون هاست. مطالعات نشان می دهد سرعت تولید این سلول ها بسیار سریع و شگفت انگیز است: تولید نزدیک به 250 هزار نورون در هر دقیقه! این سلول ها مدام در حال رشد و تکثیر شدن هستند؛ به طوری که در ماه دوم قشر مخ تولید شده و در ماه سوم ارتباط میان سلول های جدید مغزی به طرز باورنکردنی گسترش می یابد. این فرآیند همچنان ادامه پیدا می کند به طوری که در ماه نهم بارداری، مغز جنین از حیث وزن و اندازه حدود یک چهارم مغز افراد بزرگسال است. پس از به دنیا آمدن نوزاد، فرآیند توسعه مغز وارد مرحله جدیدی می شود که انگار با تجهیز شدن به موتوری جدید، شتاب مضاعفی می گیرد. نگاهی دقیق به فرآیند تکاملی حرکت کودکان نشان از فرآیند پنهان تکامل مغز در آنها دارد. آغاز حرکت از چهار دست و پا زدن تا راه رفتن ناموزون و در نهایت دویدن، نمایشی هیجان انگیز از فرآیند تکامل اعضای بدن و در رأس آنها مغز محسوب می شود. مطالعات دقیق دانشمندان از مغز کودکان که با تصویربرداری های دقیق همراه بوده نشان می دهد در دو سال ابتدایی زندگی شاهد بیشترین رشد کیفی سلول های مغزی هستیم که این فرآیند با شکل گیری ارتباطات نورونی همراه است. این تحقیقات نشان می دهد حدود 70 درصد از این ارتباطات تا شش سالگی شکل و شمایل اصلی خود را پیدا می کند. از این رو تأکید می شود که در این سال ها و با توجه به این که مغز به کودک دستور می دهد که فکر کند از عقل و شعور در حال رشد خود استفاده کند و از همه مهم تر به اطراف توجه کرده و خود را برای آموختن نکات تازه آماده نگاه دارد، به تمام عوامل تأثیرگذار در رشد بهتر مغز کودک توجه خاصی شود، مثلا نوع غذایی که خورده می شود یا محیط زندگی که دور بودن از آلاینده های کربنی یکی از شاخصه های کیفی آن به شمار می آید. یکی از نکات جالب توجه در فرآیند رشد مغزی در انسان مشخص نبودن مرز عملکرد دو نیمکره چپ و راست در مغز کودکان است. در حقیقت در این سنین مغز کودکان همچنان کمتر تخصصی بوده و قسمت های مختلف آن برای انجام عملکردهای گوناگون تفکیک بندی نشده است. به عنوان مثال می توان گفت تمام قسمت های مغز کودک یکساله برای یادگیری زبان و تکلم فرمان می دهد و این در حالی است که در یک فرد بزرگسال این فرآیند صرفا از نیمکره چپ مغز ناشی می شود. همزمان با رشد کودک شرح وظایف بخش های مختلف مغز نیز روشن تر می شود. به عقیده دانشمندان ترشح یکسری هورمون ها در مغز، مهم ترین بخش از فرآیند رشد مرکز فرماندهی بدن در دوران نوجوانی و جوانی به شمار می آید. ترشح این هورمون ها بر کل عملکرد بدن تأثیر می گذارد. رشد بخش پیشین مخ در این سنین همچنان ادامه دارد و به همین دلیل دو فرآیند غلیان احساسات و اختلالات خواب در نوجوانان و حتی جوانان را می توان به این نکته مربوط دانست. هنوز نحوه دقیق این ارتباط مشخص نشده، اما دانشمندان درصدد پیداکردن جوابی برای این پل ارتباطی هستند. در ادامه این فرآیند و زمانی که فرد وارد دوران پختگی بزرگسالی می شود شاهد کنترل تفکر و همچنین احساسات از سوی مغز هستیم. در حقیقت می توان مغز یک فرد بزرگسال را نمایشی شگفت انگیز از تکامل یک ساختار کاملا مهندسی شده و بی نقص از ارتباطات نورونی دانست. در اینجا مرکز احساسات و عواطف مختلف کاملا جایگاه خود را دارند و گذشته از آن مغز به گونه ای رشد و نمو کرده که تمام حس های پنج گانه را در آن درک می کنیم. یکی از مهم ترین اختلاف نظرها درباره رشد مغز به دوران پیری مربوط می شود. در حالی که پیشتر تصور می شد تولید سلول های مغزی در دوران پیری تحلیل می رود اکنون ثابت شده که حتی تا هشتاد سالگی هم مغز می تواند از عملکرد خوبی برخوردار باشد و حتی شاهد تولید نورون های جدید در آن باشیم. دانشمندان ضمن اشاره به توسعه بیماری های عقلی نظیر آلزایمر در این سنین به واقعیت مهم تری اشاره می کنند و آن افزایش قدرت تعقل و درک مسائل است که این نکته می تواند به حفظ کیفیت زندگی فرد کمک شایانی کند.
 
سه شنبه 14 بهمن 1393 ساعت 05:40
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 79]