واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
ماشین حسابهای دوره پارینه سنگی + عکس در شمارههای قبل «دنده عقب»سراغ مکانها و وسایل نوستالژیکی رفتیم که ایرانیان هموطن، خاطرات خوبی از آن داشتند. در این شماره میخواهیم درباره یک خاطره بینالمللی صحبت کنیم. این هفته سراغ وسیلهای میرویم که تاریخچهاش به پیش از میلاد مسیح برمیگردد و سومریان، مصریان، ایرانیان، یونانیان، چینیان، رومیان و هندیان هر یک در دورهای از تاریخ از آن استفاده میکردهاند.
این وسیله بین المللی که جواب سوالات ریاضی را در لابه لای مهره هایش پنهان کرده، «چرتکه» نام دارد؛ چرتکه ای که تا همین چند دهه پیش یار دیرین کسبه قدیمی بود. تا قبل از آمدن ماشین حساب مغازه داران ایرانی چهار عمل اصلی ضرب، تقسیم، جمع و تفریق را با این وسیله سنتی انجام می دادند. چرتکه شکل پیچیده ای ندارد. یک قاب چوبی، چند سیم موازی فلزی و چند مهره که روی سیم ها بالا و پایین می روند. کودکان دهه 60 خیلی نمی توانستند با این وسیله ارتباط برقرار کنند. آنها نمی دانستند که مهره های قهوه ای و سیاه رنگ هر کدام چه نقشی دارند. یا این که چرا مخترع چرتکه در برخی از ردیف ها مهره های کمتری گنجانده است. کودکان فقط می دیدند که پدربزرگ هایشان ساعت ها سرگرم این وسیله می شوند و پس از هر بار بالا و پایین کردن مهره ها، اعدادی را در دفتر سررسید یادداشت می کنند. برخی از پدربزرگ های مهربان، کار با چرتکه را به نوه های دلبندشان آموزش دادند، اما نوه هایی که می توانستند در چشم به هم زدنی محاسباتشان را با ماشین حساب انجام دهند، خیلی علاقه ای به آموختن رموز این وسیله مستطیلی شکل نشان نمی دادند.
وفاداری برخی کسبه ایرانی به سنت «چرتکه» چرتکه هنوز هم در مغازه برخی کسبه ایرانی حضورش را حفظ کرده است. روی میز آنها چرتکه رنگ و رو رفته ای دیده می شود که با آن دخل و خرجشان را محاسبه می کنند. این گروه از مغازه داران در برابر پدیده های جدید مثل «ماشین حساب» مقاومت می کنند و تغییرات را نمی پذیرند. شاید هم می خواهند با این کارشان به سنت های قدیمی احترام بگذارند و با قرار دادن یک چرتکه، اصالت و قدمتشان را به رخ مشتریان بکشند. حتما تا به حال برای شما هم پیش آمده که وارد فروشگاهی شده اید و صاحب آنجا هنگام دریافت پول اعلام کرده که ما دستگاه کارتخوان نداریم. این مغازه داران توجیه های متنوعی برای استفاده نکردنشان از فناوری روز می آورند. آنها می ترسند که دستگاه اشتباه کند و پولی به حسابشان واریز نشود. خیلی هایشان هم کار با دستگاه کارتخوان را بلد نیستند و خیلی هم علاقه ای ندارند که یاد بگیرند. برخی از کسبه هم می گویند ما از لمس پول در دستمان و شمردنش لذت می بریم و حاضر نیستیم این لذت را با هیچ چیز دیگری عوض کنیم. خیلی از مغازه داران برای ثبت فروش و دریافتی و پرداختی شان از نرم افزارهای رایانه ای استفاده نمی کنند. آنها دفتری قدیمی دارند که همه اتفاقات را در آنجا یادداشت می کنند؛ با خودکاری که یک سرش با نخ به گوشه میز متصل شده است! آخر سال که می شود همه برگ های این دفتر را ورق می زنند تا ببینند در 12 ماه گذشته چقدر سود کرده اند. بنابراین مقابله برخی کسبه با پیشرفت های علمی فقط محدود به چرتکه و ماشین حساب نمی شود و قصه اش سر درازی دارد. چرتکه اندازی ده انگشتی برای استفاده از چرتکه شما باید مهارت های ویژه ای داشته باشید. بدون داشتن این مهارت ها نمی توانید از پس محاسبات خودتان بربیایید، ولی آموختن شیوه کار با چرتکه، سرعت تان را بسیار بالا می برد. از این نظر می توان چرتکه انداختن را به تایپ کردن شبیه دانست. کسی که تایپ ده انگشتی را بلد است، بسرعت کلمات و جملات را به صفحه نمایشگر رایانه تقدیم می کند؛ اما کسی که در تایپ ضعف دارد، چند دقیقه ای روی صفحه کلید دنبال هر حرف می گردد. تایپیست های حرفه ای می دانند که انگشتشان را چگونه روی صفحه کلید قرار دهند تا راحت تر به حروف دسترسی پیدا کنند. در چرتکه اندازی هم هر انگشت وظیفه خاصی دارد. انگشت وسط و نشانه و شصت باید در جایگاه مخصوص خودشان قرار گیرند تا سریع تر مهره ها را بالا و پایین کنند. به عنوان مثال اضافه و کم کردن مهره های بالا توسط انگشت وسط انجام می شود و کار اضافه کردن مهره های پایین را انگشت شصت انجام می دهد. چرتکه انداز ماهر کسی است که چرتکه را از روی میز بلند نکند. بعضی وقت ها لازم است شما چرتکه را به حالت صفر کامل دربیاورید. این اتفاق تقریبا شبیه ری استارت کردن رایانه است! برای انجام دادن صفر کامل باید چرتکه را با انگشت شصت و دو انگشت آخر با زاویه تقریبا ۴۵ درجه بلند کرده و مجددا پایین بیاورید، بدون آن که چرتکه از سطح میز جدا شود. بیشتر از 10 میلیون را از چرتکه نخواهید جالب است بدانید که هم اکنون بسیاری از تجار و کسبه ژاپنی محاسباتشان را با چرتکه انجام می دهند. این در حالی است که ژاپن خودش یکی از مهم ترین تولید کنند گان لوازم الکترونیکی و فناوری نوین است. همچنین در بسیاری از مدارس جهان از روش UCMAS برای فعال کردن و پرورش ذهن کودکان استفاده می کنند. در این روش چرتکه ای به دست دانش آموز می دهند و از او می خواهند محاسباتی را انجام دهد. چرتکه ذهن را فعال می کند و قدرت خلاقیت آدم ها را بالا می برد. البته استفاده از چرتکه به کسبه ایرانی خیلی توصیه نمی شود، چون با چرتکه های قدیمی فقط می توان محاسبات زیر ده میلیون تومان را انجام داد. مخترعان قدیمی چرتکه پیش بینی نکرده اند که ممکن است روزی ایرانی ها ثروتشان خیلی زیاد شود و همگی میلیونر باشند! احسان رحیم زاده / چمدان (ضمیمه آخر هفته روزنامه جام جم)
 
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 21]