واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
سیاستهای اشتباه اعراب؛ از صدام تا داعش ظهور گروههای مختلف عقیدتی و سیاسی در خاورمیانه ریشههای گوناگونی داشته است. بررسی پیشینه فعالیت این گروهها که امروز داعش، القاعده و طالبان خصمانهترین آنها هستند حاوی نکات بسیاری است، اما یک محور در جریان ظهور و فعالیت آنان نقش مهمی داشته و آن هم جنگ قدرت در خاورمیانه است.
این جنگ قدرت در نیم قرن اخیر پیچیدگی های بیشتری یافته که یکی از دلایل آن دخالت قدرت های فرامنطقه ای است. جذابیت هایی که در این منطقه برای قدرت های جهانی وجود دارد موجب تعمیق شکاف میان کشورهای منطقه نیز شده و در صف بندی های سیاسی خاورمیانه اثر گذاشته است. علاوه بر این، کشورهای منطقه نیز به دنبال کسب منافع بیشتر، نزاعی پنهان و آشکار را در دستور کار داشته اند که در مواقعی این کنش ها به جنگ افروزی در منطقه شده است. جنگ تحمیلی از سوی عراق به ایران و ماجراهای عراق و سوریه در سال های اخیر تنها دو نمونه از شدت گرفتن آتش اختلافات کشورهای منطقه است. به طور مشخص در این دو نمونه نقش اعراب در حمایت از نیروهای متخاصم به روشنی دیده می شود. حمایتی که دلایل متفاوتی برای هر یک از کشورهای عرب در منطقه دارد، ولی یک نقطه مشترک در آن خودنمایی می کند و آن، ایران هراسی القا شده به سران این کشورها پس از پیروزی انقلاب اسلامی است. افسار افراط گرایی عربی در دستان صدام سال 59 که صدام موقعیت را برای گسترش مرزهایش فراهم می دید با دمیدن در آتش جنگ، معادلات منطقه ای را دچار دگرگونی کرد. به دنبال آن کشورهای عربی بجز سوریه و لیبی در صف حامیان صدام برآمدند و این را واکنشی به پیروزی انقلاب اسلامی در منطقه قلمداد می کردند. به اعتقاد تحلیلگران، عصبیت یا به نوعی ناسیونالیسم عربی که صدام از آن برای کشاندن اعراب به جبهه خود نهایت استفاده را برد یکی از مهم ترین عواملی بود که باعث شد کشورهای منطقه به دور از آینده نگری پا در میدان جنگ افروزی های صدام بگذارند. شاید این تنها اردن بود که آشکارا در صف حامیان صدام درآمد و حمایت رسمی خود را به عنوان نخستین کشور عربی از اقدامات صدام در جنگ علیه ایران اعلام کرد، ولی حامیان به ظاهر بی طرف دیگر در این میدان نتوانستند نشانه های حمایت، طرفداری و کمک خود را به او پنهان کنند. قطر، عمان، امارات عربی متحده، بحرین، عربستان و حتی مصر و کویت کشورهایی بودند که در صف حامیان بغداد قرار گرفته و در برهه های مختلف به کمک این کشور شتافتند. مصر که تا آن روز به دلیل پشتیبانی اش از اسرائیل هیچ رابطه دیپلماتیکی با ایران و عراق نداشت به سبب احساس خطر از گسترش مدل انقلاب اسلامی و دستیابی به منافع اقتصادی در کنار عراق قرار گرفت. این کشورها با در اختیار داشتن منابع نفت و گاز، بیشترین کمک های مالی را به صدام کردند. اسیرانی که نیروهای ایرانی از جبهه عراق گرفتند نشان می داد کشورهای مختلف عربی علاوه بر کمک مالی از اعزام نیروی انسانی به جبهه بغداد نیز دریغ نکردند. این پشتیبانی به همین موارد ختم نشد و استفاده بغداد از آسمان کشورهای منطقه و پایگاه های هوایی آنها برای حمله به اهداف خود در خاک ایران بخش دیگری از این حمایت ها بود. علاوه بر این ارسال سلاح به جبهه صدام و ارائه مشاوره های نظامی به او روی دیگری از همکاری های کشورهای عربی با عراق بود. عربستان نیز با فروش نیابتی نفت عراق و در اختیارگذاشتن لوله های انتقال نفت و گاز خود کمک های شایانی به صدام کرد. همه اینها گواه حمایت هایی است که حدود یک دهه به افراط گرایی در منطقه به سردمداری صدام دامن زد. این تندروی حتی دامن برخی کشورهای عربی را نیز گرفت که حمله صدام به کویت یکی از نمونه های آن است. استمرار حمایت اعراب از تندروی در منطقه سکوت اعراب در برابر افراط گرایی و پشتیبانی از آن آتشی را در منطقه روشن نگه داشته است که مردم این کشورها نخستین قربانی آن بوده اند. داعش نمونه دیگری از این دست است؛ گروهکی که در سکوت کشورهای عربی شکل گرفت و با دلارهای نفتی آنها رشد کرد و حالا مهم ترین عامل برهم خوردن ثبات و گسترش ناآرامی در خاورمیانه شده است. سکوت و حمایت کشورهای عربی از پدیده داعش در ادامه همان سیاست هایی تحلیل می شود که به پشتیبانی اعراب از صدام ختم شد. داعش در سایه رقابت های استراتژیک کشورهای منطقه قد کشید و به نظر می رسد تا این رقابت ها به بلوغ دیپلماتیک نرسد میدان فعالیت چنین گروه های تندرویی فراهم خواهد بود. عربستان و قطر نقش زیادی در قدرت گرفتن داعش ایفا کردند. آنها که گمان می کردند اقدامات این گروهک به تغییر معادلات منطقه ای به نفع آنان می انجامد با سکوت خود در شروع فعالیت داعش در سوریه و بعد عراق، زمینه را برای توسعه دامنه اقدامات آنها فراهم ساختند. توجه دادن مسئولیت بحران سوریه و عراق به شخص اسد و مالکی به جای اعلام موضع در برابر کشتار مردم این دو کشور و اقدامات وحشیانه تکفیری های داعش این فرصت را به این گروهک داد تا جای پای محکم تری را در منطقه برای خود دست و پا کند. عقبه فکری عقیدتی داعش با سلفیگری پشتیبانی می شود که پایگاهی جدی در کشورهای عربی منطقه دارد. این موضوع جذب نیرو از اعراب را توسط این گروهک سرعت بخشید و حاشیه امنی را در خاورمیانه برای داعشی ها رقم زد. حاشیه امنی که البته برای اعراب نیز بی فایده نخواهد بود و تضعیف عراق و سوریه را به دنبال خواهد داشت. بحران این دو کشور از سوی اعراب در راستای منافعشان ارزیابی می شود و به همین دلیل از تندروی داعش استقبال کردند. *** تندروی کشورها و گروهک های مختلف در خاورمیانه ریشه های متفاوتی دارد، ولی آنچه به این موضوع دامن می زند سکوت و همراهی کشورهای منطقه است. ناگفته پیداست تندروی و جنگ افروزی، حتی اگر در کوتاه مدت به تامین منافع برخی کشورها بینجامد در درازمدت به نفع هیچ یک از کشورهای منطقه نیست. تجربه نشان داده است ثبات و امنیت در خاورمیانه مهم ترین پارامتری است که در مناسبات منطقه ای و فرامنطقه ای برای کشورها امتیاز می آفریند، غفلت از این اصل همواره پیچیدگی غیرقابل پیش بینی در معادلات منطقه ای به وجود آورده که مشکلات آن دامن اعراب را نیز گرفته است. حسین اسماعیلی / جامجم
چهارشنبه 02 مهر 1393 4:15 بازدید:0
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 39]