محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1826686930
جریان شناسی ادبیات معاصر ایران (3) ادوار مختلف ادبیات معاصر ایران
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: جریان شناسی ادبیات معاصر ایران (3)
ادوار مختلف ادبیات معاصر ایران
همان‌گونه که مدرنیته در ایران به صورتی ناقص و سطحی تحقق یافته و شبه‌مدرنیته نامیده شده است، ادبیات آن نیز در مقام ادبیات شبه‌مدرنیست، تجسم و نماینده‌ی ظهور مراتب، سطوح و شئونی ناقص از مدرنیته و ظهورات ادبی آن است.
ادبیات معاصر ایران (ادبیات شبه‌مدرنیست) از هنگام پدیدار شدن تا ظهور انقلاب اسلامی، مراحل و ادواری را گذرانده است. اگرچه برخی نشانه‌ها و وجوه ادبیات شبه‌مدرن، حتی از دهه‌های 1260 و 1270هـ.ق به‌صورت پراکنده و ظهورات آغازین و کم‌شمار پدیدار شده بود و در سال‌های دهه‌ی 1290 نیز می‌شد در برخی مطبوعات و آثار منثور، جلوه‌هایی از آن را دید، اما به نظر می‌رسد سال‌های آغازین قرن چهاردهم (1300هـ.ق) را باید به‌عنوان سرآغاز و مبدأ زمانی ادبیات معاصر شبه‌مدرنیست ایران لحاظ کرد. ادبیات معاصر شبه‌مدرنیست ایران، تجسم روح و جان مدرنیته است. منتها همان‌گونه که مدرنیته در ایران به‌صورتی ناقص و سطحی تحقق یافته و شبه‌مدرنیته نامیده شده است، ادبیات آن نیز در مقام ادبیات شبه‌مدرنیست، تجسم و نماینده‌ی ظهور مراتب، سطوح و شئونی ناقص از مدرنیته و ظهورات ادبی آن است و از این رو، ادبیات غرب‌زده‌ی شبه‌مدرنیست نامیده می‌شود. فرماسیون غرب‌زدگی شبه‌مدرن ایران ماهیتی مرکب دارد. حضور و سیطره‌ی استعمار غرب مدرن بر ایران در دوران قاجاریه سبب شد که مراتب، سطوح و شئونی ناقص از مدرنیته در مقام صورت، عالم تاریخی ایران پس از اسلام در قرن سیزدهم هـ.ق را ماده‌ی خود قرار دهد که حاصل آن، غرب‌زدگی شبه‌مدرن ایران بود که نوعی تقلید سطحی و نوعی ظهور ناقص و معیوب مدرنیته محسوب می‌شد. فرماسیون غرب‌زدگی شبه‌مدرن ایران، از لحظه‌ی تولد، موجودی معیوب، ناقص، مفلوک، بحران‌زده و تقلیدی بی‌پایه و بی‌مایه از مدرنیته و عالم غرب مدرن بود که معضلات، آفات، امراض و بحران‌های ذاتی مدرنیته و غرب مدرن را به‌گونه‌ای شدیدتر، عمیق‌تر و پیچیده‌تر با خود و در خود داشت. از این رو، فرماسیون غرب‌زدگی مدرن ایران و کاست روشنفکری همراه آن، از آغاز، بیمار، ناقص، مقلد، مفلوج و ناتوان متولد شد. ادبیات غرب‌زده‌ی شبه‌مدرنیست ایران نیز به‌تبع غرب‌زدگی شبه‌مدرن، جوهری سطحی، ناقص، معیوب، تقلیدی و فلک‌زده دارد. نسخه‌ای ناقص از برخی مراتب، وجوه و شئون ادبیات مدرن غرب، در مقام صورت، بر ماده‌ی میراث ادبی نهضت بازگشت و نثر ادبی قاجاری ما حمل می‌شود و به‌عنوان مقوم غرب‌زدگی شبه‌مدرن، استیلا و بسط می‌یابد و ادبیات غرب‌زده‌ی شبه‌مدرنیست ایران (که آن را مسامحتاً ادبیات معاصر ایران می‌نامیم) پدیدار می‌شود. ادبیات معاصر ایران، از هنگام تولد تا ظهور انقلاب اسلامی ایران، یک سیر تطور را طی کرده است و آثار و چهره‌های بسیاری را تولید و ظاهر کرده است. قصد ما در این رساله همانا بررسی ظهورات و سیر تطور ادبیات معاصر در ادوار مختلف حیات و تطور آن، از منظر چهره‌ها و آثاری است که پدیدار کرده است. ادوار حیات و تطور ادبیات معاصر ایران، از هنگام تولد تا سال 1375هـ.ش را می‌توان این‌گونه تقسیم‌بندی کرد: 1. دوره‌ی اول که آن را «ادبیات زمینه‌ساز مشروطه» نامیده‌ایم و از حدود 1300هـ.ق (برابر با 1261هـ.ش) آغاز می‌شود و تا مقطع مشروطه ادامه دارد: از 1300هـ.ق تا 1324هـ.ق (برابر با 1261هـ.ش تا 1285هـ.ش). 2. دوره‌ی دوم، «ادبیات مشروطه» یا به تعبیر دقیق‌تر، «ادبیات برآمده از مشروطه» است که از حدود 1324هـ.ق (1285هـ.ش) آغاز می‌شود و تا سال 1340هـ.ق (برابر با حدود 1300هـ.ش) ادامه دارد. 3. دوره‌ی سوم ادبیات شبه‌مدرنیست ایران را می‌توان «ادبیات دوران رضاشاهی» یا «ادبیات دوران پهلوی اول» نامید. این دوران از سال 1300هـ.ش آغاز می‌شود و تا 1320هـ.ش تداوم می‌یابد. 4. دوره‌ی چهارم، که می‌توان آن را «ادبیات دوره‌ی پهلوی دوم» نامید، از سال 1320هـ.ش آغاز می‌شود و تا سال 1357هـ.ش و ظهور انقلاب اسلامی ایران، تداوم دارد. این دوره در متن خود، دارای مقاطع و تقسیم‌بندی‌های فرعی مختلفی است. در دوره‌ی ادبیات زمینه‌ساز مشروطه، نخستین وجوه ادبیات شبه‌مدرنیست ایران ظاهر می‌شود. در این دوره است که با نخستین ظهورات ادبی منثور، که به تقلید از رمان‌های غربی نوشته می‌شود و می‌توان آن‌ها را «رمان‌واره» نامید، روبه‌رو می‌شویم. در این دوران، روشن‌فکران سکولار-مدرنیستی مثل میرزا فتحعلی آخوندزاده، زین‌العابدین مراغه‌ای و میرزا عبدالرحیم طالبوف تبریزی، نخستین آثار منثور مدرنیستی را می‌نویسند. در همین دوره است که نطفه‌ی نوعی ادبیات ژورنالیستی روشن‌فکرانه بسته می‌شود و در مواردی با چهره‌هایی روبه‌رو می‌شویم که آثار منثور و داستانی با مضامین مدرنیستی ارائه می‌دهند و در عین حال، در روزنامه‌ها، نشریات و عرصه‌ی مطبوعات فعال‌اند و در هر دو عرصه، به ترویج مشهورات مدرنیستی و فرهنگ شبه‌مدرن و زمینه‌سازی برای بسط و تحکیم فرماسیون غرب‌زده‌ی شبه‌مدرن مشغول‌اند. جریان موسوم به «اصلاحات» میرزا جعفر مشیرالدوله، که از سال 1275هـ.ق آغاز شد و میرزا ملکم‌خان ناظم‌الدوله «کتابچه‌ی غیبی» را به‌عنوان راهنمای عمل خطاب به میرزا جعفر به نگارش درآورد، نقش مؤثری در بسط حال‌وهوای نیست‌انگارانه‌ی شبه‌مدرنیستی در میان دولتمردان و حلقه‌های شاعران و نویسندگان مرتبط با دولت و دربار داشت در همین دوره است که شاعرانی ظهور می‌کنند که اگرچه به قواعد عروضی، اوزان و قوافی شعر فارسی متعهدند، اما مضامینی بعضاً سکولار-اومانیستی را در آثار خود عنوان می‌کنند. بعضی اشعار ادیب‌الممالک فراهانی و میرزا آقاخان کرمانی را می‌توان آثاری این‌گونه دانست. اگرچه پیش از این‌ها می‌توان نمونه‌هایی از تعلق خاطر به شبه‌مدرنیته و مضامین شبه‌مدرنیستی را در لابه‌لای اشعار قره‌العین و برخی اشعار دساتیری یغمای جندقی و فتح‌الله‌خان شیبانی و میرزا علی‌اکبر طاهرزاده صابر مشاهده کرد، اما با ادیب‌الممالک و میزرا آقاخان کرمانی و پس از آن‌هاست که ادبیات معاصر ایران به‌صورت یک جریان پیوسته‌ی مستمر ظهور می‌کند. از این رو، آغاز شعر شبه‌مدرنیستی فارسی را در سال‌های پس از 1300هـ.ق و با اشعار ادیب‌الممالک و میرزا آقاخان کرمانی می‌دانیم. این به‌اصطلاح اصلاحات مدرنیستی اگرچه تداوم و استمرار نیافت، اما در دگرگون کردن حال‌وهوای عمومی دربار و جریان‌های تأثیرگذار فرهنگی و سیاسی در دولت، نقش زیادی داشت و از عوامل مؤثر در پدیداری ادبیات شبه‌مدرن ایران در دو سه دهه‌ی بعد بود. البته وضع فلاکت‌بار رژیم قاجاری در آن ایام سبب گردیده بود که ماسون‌های مدرنیستِ نفوذی در دربار و دولت قاجاری، به طرق مختلف، مقاصد خود را دنبال نمایند. پس از به‌اصطلاح اصلاحات میرزا جعفرخان مشیرالدوله و به فاصله‌ای در حدود یک دهه بعد، موجی قوی‌تر از این برنامه‌های مدرنیستی به‌اصطلاح اصلاحی را میرزا حسین‌خان سپهسالارِ فراماسون دنبال می‌کند و این فشارهای مدرنیستی آنقدر ادامه می‌یابد تا روشن‌فکران و ماسون‌های درون و بیرون حکومت، با وقایع مشروطه و آنچه پس از آن گذشت، سرانجام به مقصود خود می‌رسند. در جریان کوشش برای به قدرت رساندن فرماسیون غرب‌زدگی شبه‌مدرن در ایران، شاعران و نویسندگان ادبیات زمینه‌ساز مشروطه، نقش بسیار مؤثری بازی می‌کنند. با وقوع مشروطه، «ادبیات برآمده از مشروطه» ظهور می‌کند و ترویج مشهورات مدرنیستی گسترش بسیاری می‌یابد. در این دوره (از 1285هـ.ش تا 1300هـ.ش) است که نخستین رمان‌های زبان فارسی نوشته می‌شود و جوانه‌های «شعر نو» به موازات رواج گسترده‌ی اشعاری با اوزان عروضی و مضامین شبه‌مدرنیستی، در قلمرو شعر خودنمایی می‌کند. در دوره‌ی سوم ادبیات شبه‌مدرن ایران، این ادبیات عمدتاً در خدمت و پیوند با رژیم پهلوی اول قرار می‌گیرد. در این دوره است که شعر نو بسط می‌یابد و داستان کوتاه و رمان در عرصه‌ی نثر فارسی، از تنوع و پیچیدگی بیشتری در ظهور، برخوردار می‌شود. دوره‌ی ادبیات پهلوی دوم، واپسین دوره‌ی ادبیات غرب‌زده‌ی ایران پیش از انقلاب اسلامی است و ماجرایی طولانی دارد که ان‌شاءالله در جای خود، بدان می‌پردازیم. ادبیات معاصر شبه‌مدرن ایران در این دوره به نهایت بسط خود می‌رسد و از کثرت و تنوع بسیاری در نثر و نظم برخوردار می‌شود.(*) شهریار زرشناس منبع: برهان انتهای متن/
93/07/01 - 03:03
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 40]
-
گوناگون
پربازدیدترینها