محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1829859483
سید علی خمینی: هر اندازه جامعه انسانی تر باشد، شادتر است
واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: سید علی خمینی: هر اندازه جامعه انسانی تر باشد، شادتر است تهران - ایرنا -آنچه که در پی می آید؛ متن کامل یادداشتی است از حجت الاسلام و المسلمین سید علی خمینی که در پاسخ به مجموعه ای از پرسش های نسیم بیداری درباره شادی از منظر دینی و اخلاقی،به نگارش درآمده است.
به گزارش جماران: 1- شادی در اسلام چه مستنداتی دارد؟ آیا توصیه ها بیشتر به حزن و اندوه است یا شادمانی؟
2- شادی مورد توصیه در اسلام چه شاخصه ها و مولفه هایی دارد؟
3- این تلقی وجود دارد که دینی بودن جامعه ما، سبب ناشادمانی شده است. واقعیت دین چیست و اگر اسلام با حزن مخالف است، جاافتادن این تلقی را ناشی از چه کاستی هایی می دانید؟
4- ممکن است گفته شود ضعف و برداشت اشتباه مدیریت اجرایی در کشور، سبب این تلقی اشتباه درباره کارکردهای دین شده است. ضمن پذیرش این ضعف ها، این پرسش به صورت جدی وجود دارد که که چرا علما و روحانیون هم کمتر در این باره سخن و توصیه دارند.
5- عوامل و راه های به وجود آوردن شادی با حفظ اصول دینی چه می تواند باشد؟
6- نظر بنیان گذار جمهوری اسلامی درباره شادی چه بود؟ ایشان مرزهای شادی در جامعه را کجا می دانستند؟
به نظرم پاسخگویی به این سؤالات و سؤالات احتمالی دیگری که در این موضوع مطرح می شود نیازمند مقدمه ای است؛ مقدمه ای دینی- فلسفی که در آن هم نگاه اسلام را و هم نگاه عقل تنها را به مقولات این جهان توضیح بدهیم؛ البته آنچنان که به ذهن قاصر خودم می رسد و آن چنان که فهم کرده و اندیشیده ام.
اول باید به روح جاری در گزاره های اسلامی نظر پیدا کنیم. به نظر من مهم ترین کاری که اسلام کرده و مهم ترین کاری که پیامبر عظیم الشأن اسلام انجام داده، رنگ بخشیدن به رفتار و اعمال انسان است. این کار انقلاب های شگرفی را ایجاد کرده که من به چند نمونه اش اشاره می کنم؛ بعد روی بحث خودمان منطبق خواهم کرد.
البته تأکید هم دارم که این نگاه من فرادینی است، یعنی از دید فلسفه دین به این رویکردها نگاه خواهم کرد، لذا معتقدم مانند تمام گزاره های این چنینی پای سخنان من بر دوش تاریخ و تفلسف استوار است نه نقل و تعبد. لذا در پاسخ به سؤال شما که شاید جنبه درون دینی داشت من خواستم یک جنبه فلسفی به قصه بدهم تا پنجره ای باز شود و بعد می شود با نگاهی درون دینی بحث را کامل کرد، اما به هرصورت گمان من این است که اگر مطالبی که اینجا عرضه می دارم منقح شود و از پس نقدهای احتمالی بر آید، بحث را روشن تر می کند.
به هرصورت گفتم که رنگ بخشی به افعال بزرگترین کار پیامبر اسلام است و نمونه ای از این ها را ذکر می کنم: و آن انقلاب اخلاقی یاری مظلوم است. عرب جاهلی می گفت: «انصر اخاک ولو کان ظالما» برادرت را یاری کن ولو اینکه ظالم باشد. ببینید چقدر از رذالت و سخافت اخلاقی بهره مند است؟! یعنی عدل که گوهر هستی بشر است، زیر پای نسبت ها و روابط خرد می شود و این تنها در حیطه عمل نمی ماند که گزاره اخلاقی برایش درست می شود. انصر اخاک ولو کان ظالما. اساسا فرق جامعه جاهلی و جامعه زمان ما در این است که اگر چه ما هم رفتارمان خیلی وقت ها جنبه جاهلی دارد، اما این که به جامعه ما اطلاق جامعه جاهلی نمی شود، این است که ما حداقل در حیطه آرمان هایمان کمال گرا هستیم، اما جامعه جاهلی پیش از پیغمبر این رذیلانه ترین عمل را به صورت جمله آرمانی انصر اخاک ولو کان ظالما درمی آورد.
خوب حالا پیغمبر با این جمله چه کرد؟ با این نگاه و شیوه و رسم زندگی جاهلی چه کرد؟ پیغمبر آمد و رنگ این گزاره را گرفت و رنگ دیگری بدان بخشید. فرمود: بله، من هم قبول دارم که باید برادر ظالم را یاری کرد! اما یاری برادر ظالم به این است که جلوی ظلم او را بگیری و نگذاری ظلم کند!
می بینید! با یک اصلاح اخلاقی رذیلانه ترین گزاره اخلاقی را به گزاره ای گوهرین و درخشان تحویل برد و تبدیل کرد. رنگ این نگاه را از سیاه به سپید مبدل ساخت. صبغة الله بدان بخشید. (در قرآن هم صبغة الله داریم؛ به معنای رنگ خدا)
من این یک مورد به ذهنم رسیده بود و در چند جا که بحث داشتم و یک جا که در مورد اخلاق بحثی داشتم، مطرح کردم و همان جا گفتم که روش پیامبر در مورد برخی از رسوم جاهلی، انقلابی بود، در مورد برخی دیگر اصلاحی و بعد به نمونه هایی از برخوردهای انقلابی او نیز اشاره کردم.
بعدها دیدم جناب آقای حکیمی بزرگوار هم در الحیاة مواردی را ذکر کرده و عنوان انقلاب های اخلاقی پیامبر را رویش گذاشته که از حیث محتوا چیزهایی را شمرده که من در حیطه اصلاحات اخلاقی پیامبر می شمرم. حالا بحث در لفظ نیست، ولی ایشان هم چند مورد را ذکر کرده، اگرچه به گمانم این بحث انصر اخاک را آن جا نیاورده است، ولی به هرحال موارد متعددی را ذکر کرده که علاقه مندان می توانند به آنجا هم مراجعه کنند.[منظور نویسنده محترم کتاب ارزشمند الحیاة است که از مجموعه ای از احادیث توسط استاد محمد رضا حکیمی جمع آوری و تدوین شده است]
خلاصه آنچه تا اینجا می خواستم عرض کنم اشاره ای به تغییر رنگ و محتوایی است که پیامبر با اعجاز فکر و اندیشه اش در رفتار و افکار آدمیان ایجاد کرده است.
حالا با این نگاه به سراغ شادی می آییم. من معتقدم شادی هم رنگ دارد، می تواند رنگ انسانی داشته باشد و می تواند رنگ جاهلی داشته باشد. آنچه انسان "بما هو انسان" باید به دنبالش باشد شادی انسانی است؛ شادی ای که چه بسا با غم عجین باشد، شادی ای که به وضوح با سرخوشی جاهلانه متفاوت است!
دغدغه من در این نوشته، بیان همین نکته است و امیدوارم بتوانم حس درونی خودم را به شما و خوانندگانی که از طریق کلمات حرف های مرا می خوانند منتقل کنم. لذا می خواهم در این زمینه کمی بسط سخن دهم و حرف هایی که می زنم اندیشه هایی است که بدان معتقدم و بارها به آن ها اندیشیده ام. امیدوارم این افکار پراکنده را بتوانم در بیان منسجم القا کنم.
در این زمینه می باید چندین مطلب روشن شود که پازل سخن من کامل گردد.
یکی از این ها، بحث لبخند و گریه است و رابطه آن ها با شادی و غم. لبخند و گریه شادی و غم نیستند، بلکه مبرز آن ها هستند، آن هم مبرز مشترک یعنی گاهی در شادی به کار می آیند و گاه در غم. همه خنده ها از شادی نیست که: "ای بسا خنده که از گریه غم انگیزتر است". یا به قول شاعر:
پشت این نقاب خنده پشت این نگاه شاد،
چهره خموش مرد دیگری است،
مرد دیگری که سال های سال ناامید ناامید ناامید زیسته،
مرد دیگری که پشت این نقاب خنده،
هر زمان به هر بهانه با تمام قلب خود گریسته.
همین طور است گریه؛ مگر ما گریه شوق نداریم، اشک است اما اشک شادی.
بنابراین خنده و گریه دو مبرزند؛ آن هم مبرز مشترک مثل اشتراک لفظی در الفاظ و وضع آن ها. با این تفاوت که دلالت مشترک لفظی بر مدلول خود وضعی است، اما دلالت این دو علامت و دال بر مدلول خود طبعی است، هم چنان که علمای منطق اصل این تقسیم بندی را دارند که دال یا عقلی است یا طبعی است و یا وضعی.
نکته دیگری که باید بدان بیندیشیم، این است که انسان بما هو انسان در این جهان مادی که از در و دیوارش حوادث غم آلود می بارد چگونه می تواند شاد باشد؟ شما از من بخواهید که سیاهی های این دنیا را به شما نشان دهم. مگر کم است؟! انسان اگر انسان باشد وقتی از در خانه بیرون می آید صحنه های رقت آور را می بیند؛ از کودک کار، از معلول رها شده، از آسمان تیره، از خبرهای ناگوار قتل و غارت و تجاوز، از غزه و عراق، از دریای آبی سابق و سیاه امروز! از دوری از معبود، از یلگی و رهایی استبداد و استعمار. این ها از در و دیوار این جهان می ریزد! این ها که گفتم کافی است که انسان بما هو انسان غم بر غم بیفزاید؛ اضافه کنید غم عزیزان را که چون کوه انباشته می شود و کاه کاه فراموش می گردد! غم فقدان پدر، مادر، برادر سهل است که حتی مرگ هرکس انسان و روحیه انسانی را غم اندود می کند!
حالا شادی چه؟.... شادی چه؟ باید فکر کنیم پیدا کنیم. یک تحقیق میدانی کنید؛ بروید از مردم بپرسید چند خبر غمبار بگویند و چند خبر خوشحال کننده؟ می ترسم خوشحالی هایمان به برد تیم ملی والیبال و امثال آن محدود شود!
این ها که من دارم می گویم طرح مسأله است. پاسخش را هم خواهم داد، شادی و غم را هم تعریف خواهم کرد.
از طرف دیگر؛ از میان شاعران حکیم، مگر خیام معروف به شادی و شادخواری و دم غنیمت دانی نیست؟ مگر صدا نمی زند که: می نوش که جاودانی این است. یا نمی گوید:
ساقی غم فردای حریفان چه خوری
پیش آر پیاله را که شب می گذرد
اما همین خیام حکیم در همین منظومه شعری اش سرخوش نیست؛ به دنبال شادی است، به دنبال خوشی است. می گوید:
من در پی آن دمم که ساقی گوید
یک جام دگر بگیر و من نتوانم
می گوید من در پی آنم یعنی فاقد آن است. اساسا آقایان! زندگی بشر مالامال از غم انسانی است. این مقدمه را هم حفظ کنید تا در نتیجه گیری از آن استفاده کنم.
نکته دیگری که برای تنقیح بحث لازم می دانم مورد اشاره قرار دهم بحث غم انسانی و غم غیر انسانی و نیز شادی انسانی و شادی غیر انسانی است. یا بگو شادی و غم متعالی و شادی و غم غیر متعالی.
ادعای من در این گفتار که تلاش می کنم آن را تبیین کنم و از دل این پراکنده گویی ها بدان نائل شوم، بحث این همانی شادی و غم انسانی و این همانی شادی و غم غیر انسانی است.
می خواهم بگویم که غم انسانی، همان شادی است و شادی غیر انسانی همان غم است. ممکن است اشک غم متعالی از دیده کسی جاری باشد، اما من او را شادی می نامم نه آن که لبخند جهل می زند و با قرص روان گردان قهقهه سر می دهد.
کلمه غم در آثار شرعی و ادبی، بسیار است. من ادعا می کنم که قاطبه غم هایی که در دیوان حافظ شما می بینید عین شادی است و غم نیست. غم انسانی همان شادی است. آزادی همان شادی است، اشک جاری به خاطر مظلوم اگرچه تلخ است، اما شادی چیزی غیر آن نیست.
از این منظر، هرچه جامعه انسانی تر شود شادتر می شود و هرچه جامعه حیوانی تر شود غمناک تر می شود. غم حقیقی غم دوری از انسانیت است. اشک برخاسته از انسانیت، عین شادی است.
دقت کنید! من نمی خواهم بگویم غم های انسانی به شادی منجر می شود، من نمی خواهم بگویم این دنیا را در غم بسر ببر تا در دنیای دیگر شادی را تجربه کنی، نه؛ حرف من این است که اصلا شادی و غم اگر انسانی باشند یکی هستند. حرف من این است که همان طور که وقتی می بینی کودکی دارد به زمین می خورد و ناگاه به کمک دست پدرش نجات می یابد شاد می شوی و این شادی حقیقی است، می گویم اگر آن کودک زمین خورد و تو از سر انسانیت گریستی این هم شادی است؛ شادی انسانی و شادی انسان بودن.
این غم ها منجر به شادی نمی شود، بلکه اصلا شادی چیزی غیر از این غم ها نیست. غم واقعی غم پوچی است. ببینید! هرکس در زندگی اش ممکن است لحظه ای به سرش بزند و فکر خودکشی کند، بعضی از این ها صرف تصور است. عصبانیتی زودگذر است، اما وقتی غم حقیقی باشد و دست در دست پوچی بدهد، خودکشی از روی عصبانیت به سراغ آدم نمی آید بلکه در شکل عاقلانه اش رخ می نمایاند.
این نکته را در کتاب خاطرات جناب سایه دیدم که او بدان اشاره کرده، نکته درستی است. آقای ابتهاج می گوید فرایند خودکشی صادق هدایت ساعت ها طول کشیده، چون خانه اش خیلی منفذ داشته و او سر فرصت با دقت فراوان آمده و تمام این منفذها را بسته، بعد گاز را روشن کرده و خودکشی کرده است. غم او، بله غم است که به پوچی می انجامد، به نیستی می رسد و به عدم می خواند، اما غمی که در میان شاعران قرون گذشته هست، من ادعا می کنم قاطبه اش عین شادی است. غم عشق چیست؟ غیر از شادی است؟ به این نکته دقت کرده اید که شادی خیام عین غم حافظ است؟ چون هردو یکی است. به تعبیری خیام هم انسان غمناکی است اتفاقا چون انسان است غم انسانی دارد (البته در پرانتز بگویم که وقتی می گویم خیام یا حافظ اصلا کاری به این دو فردی که در یک تاریخی زیسته اند ندارم، بلکه این ها در آثارشان متولد شده اند و یک حقیقت اندیشه ای دارند، لذا می بینیم ویتگنشتاین که یک نفر بوده، در تاریخ اندیشه مبدل به دو نفر می شود: ویتگنشتاین اول و ویتگنشتاین دوم! درحالی که جسم او یک نفر بوده و ما در بحث از اندیشه نام را برکسی می گذاریم که از دل مجموع اندیشه هایی متولد شده است، لذا شادی و غم حافظ را من نمی روم تاریخ بخوانم تا استخراج کنم شاید آدم بی خیالی بوده باشد، من حافظ پساآثار را می گویم).
نمی دانم چقدر توانستم مراد خود را و فهم خود را تبیین کنم، اما من معتقدم که با برنامه طنز و با لباس قرمز و آبی و در شکل پست تر با قرص و افیون نمی توان شادی آورد و گفت این کشور شاد است یا نه.
در جمع بندی عرایضم تا اینجا می گویم که اسلام با آن رویکرد رنگ بخشی و متعالی خود - با نگاه فلسفه دینی عرض می کنم- به دنبال شادی و غم متعالی است. دنبال انسانیت است که همان شادی است، به دنبال غمی است که همان شادی است. به دنبال هویتی است که همان شادی است. این انقلاب معنایی است که به شادی و غم رنگ می دهد. ما بارها و بارها شنیده ایم که امام حسین(ع) هرچقدر به ظهر عاشورا نزدیک تر می شد برافروخته تر می شد. یعنی چه؟ این شادی انسانیت است. تأکید می کنم غمی نیست که به شادی منجر شود، بلکه شادی چیزی نیست غیر از همین انسان شدن؛ انسان بودن و فهم انسان بودن شادی است. آزادی شادی است، آزادی بله، اما آزادی آویخته، آزادی از دل لاجبر و لاتفویض بیرون آمده، آزادی همان سان که حاجی سبزواری می گوید «لکن کما الوجود منسوب لنا، الفعل فعل الله و هو فعلنا.» یا شعری ساخته بودم:
مجبور مخوان ما را، ما سایه مختاریم ما سایه مختاریم مختار مخوان ما را.
از جام جم ار پرسی، انجام جمت گویم همخانه اسکندر، همسایه با دارا!
حالا با این ترسیم من می گویم حکومت دینی حکومت شادی متعالی است و از نگاه معلول به علت: اگر شادی متعالی در جامعه ای هست آن جامعه، جامعه اسلامی است و الا آن جامعه، جامعه کفر است.
در اینجا می خواهم پنجره دیگری را باز کنم و مربوط به بحث خودمان نمایم. قبلا گفته بودم که به عقیده من، ملاک جامعه مطلوب میزان رضایتمندی جامعه است. نه آزادی است، نه اقتصاد است، بلکه معجونی است که آن را میزان رضایتمندی جامعه نامیده بودم.
ببینید در تاریخ اندیشه سیاسی، لیبرال ها تمام نظرشان به آزادی بود یا بهتر بگویم وجه غالب نظرشان آزادی تضمین شده بود و کمونیست ها بر مساوات و خلق و توده ممحض شده بودند یا اقتصاد سوسیالیستی در دوره ای ملاک رسیدن به جامعه مطلوب تصور می شد، اما این ها هیچ یک جامعه آرمانی نیست. جامعه آرمانی معجونی است که در آن میزان رضایتمندی مردم بالاتر است. در همان بحث گفتم که بیایید، دو مقطع را باهم بسنجیم: چند سال قبل از انقلاب و چند سال بعد از انقلاب را. از نظر اقتصادی آمارها گویای این است که دوران قبل از انقلاب با همه مشکلات اقتصادی و غیره که بود، وضع کشور از نظر اقتصادی بهتر از مثلا سال 60 است که کشور تازه تأسیس شده و با مشکلات اقتصادی عدیده روبرو است و با جنگی تمام عیار دست به گریبان است، اما میزان رضایتمندی قاطبه مردم، چیز دیگری است.
مردم به هردلیل و صد دلیل در دوران پهلوی راضی نبودند، ولذا انقلاب کردند. اما در سال 60 مثلا میزان رضایتمندی مردم به مراتب بالاتر است. حالا نمی خواهم بحث را مفصل کنم و تفصیل دهم، بلکه به نظرم می رسد در تکمیل آن سخن و اندیشه اینجا بگویم که رضایتمندی، فرع شادی انسانی و شادی متعالی است؛ لذا هرچقدر جامعه انسانی تر باشد شادتر است ولو یک برنامه طنز هم از صداوسیمایش پخش نشود، ولی هرچقدر جامعه از انسانیت دور شود و به منیت شیطانی دچار شود غم بارتر شده و رضایتمندی مردم هم از آن پایین تر می آید. حال هرچه می خواهید فیلم طنز بسازید و شعر طنز چاپ کنید و لباس رنگی را در میان مردم رواج دهید.
لذا هنر امام این بود که نگاه ها را عوض کرد، دل ها را دگرگون کرد، غم خود و دیگران داشتن را به ما آموخت؛ همین پدیده پردامنه صدور انقلاب برخاسته از روح حاکم بر مردم آن دوران است. این چقدر شریف است که مردمی خود، بدون زور و پول حکومت، دغدغه کشورهای غریبه دیگر را داشته باشند. این چقدر نجیبانه است که مردم یک کشور بدون آن که داعیه استکباری و استعماری داشته باشند به دنبال اشتراک گذاشتن فهم نوین خود از زندگی باشند. لذا به شدت معتقدم انقلاب ما یک انقلاب اسلامی و انسانی بود. انسان متعالی در آن پررنگ بود. هنر امام، بخشیدن نگاه انسانی جدید به مردم بود یا بهتر بگویم بسیج انسان ها بود. امام به دنبال انسان بود، به دنبال ساختن انسان و چه خوشبخت بود که توانست در دوره ای، ثمره تلاش خود را ببیند و آدم هایی را ببیند که به مرز انسانیت نائل شده بودند، خود را نمی دیدند انسانیت را می دیدند. حالا ببینید چقدر مرده است و غم بار و غم افزاست اندیشه ای که در پی شکم خود و خانواده و محله و استان و کشور خویش است. من گمان نمی کنم سیاست نظام که کمک به فلسطین و لبنان و تمام مظلومان عالم باشد مورد قبول ملت نباشد، بلکه ممکن است برخی انتقاد داشته باشند که برخی شعار می دهند و عمل نمی کنند و مقاصد دیگری دارند و الا اصل غم انسانی داشتن و با نداری به کمک مظلوم رفتن، از بالاترین مصادیق انسانیت است که ملت ما در جای جای تاریخ خود آن را اثبات کرده است.
اول ** 1521
24/06/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 21]
-
گوناگون
پربازدیدترینها