تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ساقدوش کیست ؟ | وظیفه ساقدوش در مراسم عقد و عروسی چیست ؟
قایق‌سواری تالاب انزلی؛ تجربه‌ای متفاوت با چاشنی تخفیف
چگونه ویزای توریستی فرانسه را بگیریم؟
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1816376661
توافق نهایی هسته یی؛ خیلی دور، خیلی نزدیک
واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: گفت و گوی تفصیلی ایرنا با «اردشیر سنایی» تحلیلگر مسایل بین المللی توافق نهایی هسته یی؛ خیلی دور، خیلی نزدیک تهران-ایرنا-«اردشیر سنایی» مدرس دانشگاه و تحلیلگر مسایل بین المللی در گفت و گوی تفصیلی با ایرنا، به تشریح و تحلیل نقاط اشتراک و اختلاف میان ایران و گروه 1+5 در فرایند گفت و گوهای هسته یی و چشم انداز پیش روی آن پرداخت. وی تاکید کرد که برای توافق نهایی دو طرف باید از بخشی از خواسته های خود صرفنظر کنند.
اردشیر سنایی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز در رشته ی علوم سیاسی است. وی مقاله های مختلفی از جمله «سیاست امنیتی - دفاعی مشترک اتحادیه ی اروپا پس از یک دهه (1999-2009)» و «گفت و گوی تمدن ها و چگونگی تئوریزه کردن آن در روابط بین الملل» را در کارنامه ی خود دارد و گفتارها و نوشتارهای متعددی از وی در ارتباط با موضوع هسته یی منتشر شده است.
در این گفت و گو موضوع هایی چون دلایل تمدید چهارماهه ی گفت و گوهای هسته یی، آثار و پیامدهای تحریم ها بر وضعیت داخلی و بین المللی ایران، پیامدهای پیوستن ایران به پروتکل الحاقی، چگونگی توافق فراگیر و نهایی و الزام های آن و به طور کلی چشم انداز گفت و گوها ارزیابی شد.
سنایی در این گفت و گو ضمن اشاره به پیامدهای مثبت توافق ژنو برای دو طرف به عنوان توافقی برد - برد، پیوستن ایران به پروتکل الحاقی را مُهر تاییدی بر اصرارهای تهران بر فعالیت های هسته یی صلح آمیز خود دانست.
این استاد دانشگاه نقش رهبر معظم انقلاب را در پیشبرد گفت و گوها بسیار موثر دانست و تصریح کرد: بحث «نرمش قهرمانانه» از جانب رهبری در جمع فرماندهان سپاه و در آستانه ی سفر روحانی به مجمع عمومی سازمان ملل متحد به طور کامل و حساب شده مطرح شده بود.
این مدرس دانشگاه پیش بینی کرد که گفت و گوها در این مدت تعیین شده (چهار ماه آینده) به نتیجه خواهد رسید و توافق نهایی شکل خواهد گرفت.
در ادامه متن کامل گفت و گوی ایرنا با اردشیر سنایی آمده است؛
***ایرنا: در نشست وین 6، برخی اختلاف ها میان ایران و گروه 1+5 وجود داشت که باعث شد توافق نهایی در این دور از گفت و گوها شکل نگیرد و چهار ماه دیگر تمدید شود؛ ارزیابی شما از مهمترین موارد اختلافی میان دو طرف چیست؟
**سنایی: به نظر می رسد که روند کلی گفت و گوها به سمت حل و فصل موضوع هسته یی است و تفاهم میان ایران و آمریکا -به عنوان مهم ترین عضو گروه 1+5- به اندازه ی کافی شکل گرفته است. اما در این که رسیدگی به اختلاف ها در موارد جزیی تا کجا پیش رود، بستگی به میزان چانه زنی دو طرف دارد. البته دور از انتظار نبود که با وجود اختلاف های یک دهه یی که میان تهران و غرب بر سر برنامه ی هسته یی ایران ایجاد شده و با فراز و فرودهای زیادی نیز همراه بوده است، حل این موضوع به سرعت صورت نگیرد. اما حل موضوع هسته یی مدت هاست که در اولویت سیاست خارجی کشورمان قرار دارد.
نه تنها تعامل ها و روابط اقتصادی ایران با سایر کشورهای جهان به طور کامل زیر تاثیر موضوع هسته یی قرار دارد، بلکه زندگی روزمره ی مردم در داخل کشور نیز به شدت از این موضوع تاثیر پذیرفته و مردم را با مشکل های مختلفی دست در گریبان کرده است. اما باید در نظر داشت که موضوع هسته یی بحثی بسیار پیچیده است و شاید همین ویژگی مساله باعث می شود که حل زودهنگام آن، انتظاری خوشبینانه به نظر برسد. از زمان روی کار آمدن دولت جدید در ایران، هر دو طرف (ایران و آمریکا) با جدیت تمام حل پرونده ی هسته یی را در دستور کار خود قرار داده اند.
بنابراین، ایستگاه اول حل و فصل مسالمت آمیز توافق هسته یی، همان توافق اولیه ی ژنو بود و توافق جامع نیز به عنوان ایستگاه دوم یا نهایی خواهد بود. من امیدوارم که این توافق نهایی شکل بگیرد. هرچند گفت و گوها برای رسیدن به توافق نهایی در فرجه ی 6 ماهه ی اول با موانع و مشکل هایی رو به رو شد، اما به نظر من در نهایت این قضیه حل و فصل خواهد شد؛ چرا که هر دو طرف تمایل دارند به هر شکل ممکنی این قضیه را حل و فصل کنند.
***ایرنا: چه موانعی در رسیدن به توافق نهایی یا به اصطلاح شما ایستگاه دوم وجود دارد؟
**سنایی: درست است که دو طرف به دنبال حل این موضوع هستند و در این راه از خود جدیت نشان می دهند، اما به نظر می رسد یک سری از نکته ها و موضوع ها برای هر دو طرف مهم است. بنابراین، در برخی موارد هیچ یک از دو طرف راضی به دادن امتیاز و قانع به امتیازهای کم نیست. این اختلاف ها بیشتر در زمینه ی فنی و کارشناسی است که امروز به محل چالش تبدیل شده است.
از جمله ی مسایل مورد اختلاف در زمینه ی فنی می توان به تعداد سانتریفیوژها، ظرفیت و میزان غنی سازی اورانیوم اشاره کرد. البته از قبل زمزمه هایی نیز در ارتباط با موشک های بالستیک کشورمان شنیده می شد که ممکن است این موضوع نیز مورد اختلاف میان ایران و گروه 1+5 باشد. این ها از جمله مواردی هستند که در پرانتز قرار گرفته اند و دو طرف در پی آن هستند که دیدگاه های خود را به یکدیگر نزدیک و اختلاف های موجود را برطرف کنند.
بنابراین، حل موارد اختلافی، بستگی به چانه زنی های دو طرف دارد و این یکی از ویژگی های گفت و گو است. دو طرف با استدلال و منطق و شاید هم با برخی ابزارهای دیگر به دنبال آن هستند تا طرف مقابل را وادار کنند تا بیشترین امتیاز را بدهد و کمترین میزان امتیاز را به دست آورد. البته همان طور که بیان شد این ویژگی دیپلماسی است و در همه ی گفت و گوهای دیپلماتیک به کار گرفته می شود. بنابراین، گفت و گوها و نشست هایی که به منظور حل موضوع هسته یی صورت می گیرد نیز از این امر مستثنا نیست.
***ایرنا: در آستانه ی نشست وین 6، رهبر معظم انقلاب موضوع «سو» (SWU) را در مساله ی غنی سازی مطرح کردند. طرح این مساله چه تاثیری بر فرایند گفت و گوها داشت؟
**سنایی: به نظر می رسد که بحث مطرح شدن سو به جای سانتریفیوژ راهکار جدید ایران است تا این که دست کم یکی از پرانتزها برداشته شود و هرچه زودتر به ایستگاه پایانی نزدیک شویم. امروز میان ایران و گروه 1+5 توافق شکل گرفته است و تیم مذاکره کننده ی کشورمان نباید روی تعداد سانتریفیوژ بیش از حد حساسیت نشان دهد.
بنابراین، خروجی و محصول (سو) که از دستگاه سانتریفیوژ به دست می آید به مراتب مهم تر از خود دستگاه است. با این بازتعریف، یک مشکل برداشته می شود و یک قدم به حل موضوع هسته یی نزدیک تر خواهیم شد. پس، انتظار می رود که اگر دو طرف در میزان و تعداد سانتریفیوژها به نتیجه نرسند، در محصول و خروجی از سانتریفیوژ به نتیجه خواهند رسید.
احساس من این است که بقیه ی موارد مورد اختلافی میان ایران و 6 قدرت بزرگ حل و فصل خواهد شد. در مورد فوردو و آب سنگین اراک نیز می توان با ارایه ی یک سری راهکارهایی، راهی میانه پیدا کرد که آن ها تعطیل نشوند و با اعمال تغییرهایی به کار خود ادامه دهند.
بنابراین، در حل و فصل مسایل مورد اختلاف در گفت و گوهای دیپلماتیک، دو طرف باید به دنبال پیدا کردن راه حلی میانی باشند تا هر کدام به بخشی از خواسته ی خود دست یابند. با این روش می توان مشکل های دیپلماتیک از جمله موارد مورد اختلاف میان ایران وغرب بر سر موضوع هسته یی را حل کرد.
***ایرنا: حدود یک هفته مانده به پایان نشست وین 6 وزیران امور خارجه ی برخی کشورهای عضو گروه 1+5 از طرف «کاترین اشتون» مسوول سیاست خارجی اتحادیه ی اروپا به وین دعوت شدند تا در این گفت و گوها شرکت کنند. به نظر شما حضور وزیران امور خارجه ی این کشورها در نشست گذشته به چه دلایلی بود؟
**سنایی: نگاهی به سابقه و پیشینه ی گفت و گوها نشان می دهد که تاکنون در دو مورد چنین اتفاقی روی داده است؛ هم مواقعی که کار گره خورده وزیران امور خارجه ی کشورهای 1+5 حضور یافته اند و هم زمانی که پیشرفت چشمگیری در گفت و گوها حاصل شده باز مسوولان بلندمرتبه حاضر شده اند. احساس من این است که گفت و گوها تا جایی پیش رفته بود که نیاز به اتخاذ تصمیم ها در سطح بالاتری به وجود آمده بود؛ بنابراین، لزوم حضور وزیران امور خارجه ی طرف غربی نیز بیش از پیش احساس می شد. بنابراین از وزیران کشورهای گروه 1+5 دعودت به عمل آمد تا در گفت و گوها شرکت کنند که البته «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه ی روسیه نتوانست در این نشست حضور یابد. اما به نظر می رسید که کار به درجه یی از پیشرفت رسیده بود که وزیران امور خارجه ی گروه 1+5 خود نیز تمایل داشتند تا در گفت و گوها شرکت و کار را تمام کنند.
***ایرنا: در ابتدا اشاره کردید که ایران و غرب -بخصوص آمریکا- به این نتیجه رسیده اند که باید موضوع هسته یی را حل و فصل کنند. به نظر شما چه عواملی باعث شده که به این جدیت برسند؟ به عبارتی دیگر، در فضای کنونی و در این برهه ی زمانی چه عواملی باعث چنین رویکردی از جانب دو طرف شده است؟
**سنایی: به نظر می رسد که راهبردی که در طول 8 سال یعنی بین سال های 1384 تا 1392 پیگیری شد، گرچه باعث شد ایران به لحاظ فنی به برخی فناوری ها دست یابد اما در عین حال باعث شد که در این مدت خسارت ها و مشکل های فراوانی نیز بر کشور تحمیل شود و نمی توان آن ها را نادیده گرفت.
در این مدت تنها منبع درآمدی ایران از فروش نفت به دست می آمد و وقتی کشور ما با تحریم فروش نفت رو به رو شد، روز به روز درآمدهای کشورمان کاهش یافت و به دنبال آن وقتی که با تحریم بانک مرکزی نیز رو به رو شدیم، امکان دستیابی به درآمد ناشی از همان فروش اندک نفت نیز با مشکل رو به رو شد.
از سال 1389 و 1390 به بعد، آثار و پیامدهای این مسایل در کشور به وضوح مشاهده شد. به طوری که ارزش پولی کشور به یک سوم کاهش پیدا کرد؛ درآمدهای ایران به زیر 40 درصد رسید؛ صادرات نفت در روزهای آخر دولت دهم به کمتر از 700 هزار بشکه در روز کاهش یافت؛ تولید و صادرات نیز به نوبه ی خود رو به سرازیری نهاد. بنابراین، فشارهای زیادی به جمهوری اسلامی ایران وارد شد. به نظر من این موارد باعث شد ایران با تغییری در راهبرد (استراتژی) هسته یی به سمت حل و فصل موضوع پیش رود.
نتیجه ی انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته ایران نیز به این تغییر نگرش و راهبرد کمک کرد. به هر حال، دیدگاهی در کشور رای آورد که در شعارهای انتخاباتی خود تاکید داشت مشکل ها و مسایل را باید با دیپلماسی و مذاکره حل و فصل کرد.
در ارتباط با حل موضوع هسته یی و رفع فشارها بر مردم نیز رییس جمهوری اشاره کرد که باید همزمان با این که چرخ سانتریفیوژها می چرخد، چرخ زندگی مردم نیز بچرخد. وقتی این تفکر رای اکثریت مردم ایران را به خود اختصاص می دهد، بدیهی است که جامعه متوجه این موضوع شده است که نیاز به تغییر روش و نگرش ضروری است. این موضوع کمک کرد تا دولت به فکر بازتعریفی از انرژی هسته یی کشورمان باشد.
***ایرنا: آیا مسایل منطقه یی و فرامنطقه یی نیز تاثیری در این تغییر راهبرد داشته اند؟
**سنایی: بله. مسایل منطقه یی از جمله بحران سوریه نیز در حل موضوع هسته یی بی تاثیر نیستند. بنابراین، مجموعه ی عوامل داخلی، منطقه یی و فرامنطقه یی دست به دست هم دادند تا کل نظام، به این نتیجه برسد که باید راهبرد خود را تغییر دهد. من معتقدم که نظام هم به این نتیجه رسیده بود که از سال 1384 به بعد باید راهبرد دیگری را در قبال مساله ی هسته یی در پیش بگیرد. پس لازم است به همه ی این عوامل در کنار هم توجه شود.
در طرف مقابل نیز همواره موضع اتحادیه ی اروپا در قبال مسایل خود با ایران، موضعی بر مبنای حل و فصل مسالمت آمیز مشکل ها بوده است. در طول حدود 36 سال که از عمر انقلاب اسلامی می گذرد هم جامعه ی اروپا و هم بعد از آن اتحادیه ی اروپا، بر این تلاش بودند تا به نوعی ایران را درگیر مسایل بین الملل کنند. آن ها بر این عقیده بودند که منزوی نگهداشتن ایران از نظام بین الملل، آن ها (اتحادیه ی اروپا) را به اهداف خود نمی رساند.
اما ایالات متحده در این میان استثنا بوده است. این کشور در زمان ریاست جمهوری «جورج بوش» پسر همواره در صدد تقابل و رفتار خشونت آمیز با ایران بود. در سال 1384 حتی وقتی که ایران با اتحادیه ی اروپا در زمینه موضوع هسته یی به یک توافقی اولیه دست یافت، ایالات متحده این اجازه را نداد که توافقی جامع حاصل شود. بنابراین، آمریکا به دنبال حل و فصل مسالمت آمیز اختلاف ها با ایران نبود و همواره از راه خشونت سعی در تقابل با ایران داشت.
در دوره ی بعد از نئوکان ها (محافظه کاران جدید) و جمهوری خواهان، هر چند که رویکرد جدیدی در ایالات متحده شکل گرفت و دموکرات ها با شعارهای جدید و رویکرد دیگری وارد کاخ سفید شدند، اما چون در داخل ایران همان دیدگاه افراط گرا و خشونت بار حاکم بود، پس طرف آمریکایی نیز هر چند لحن خود را تغییر داد اما همین رویکرد خشونت آمیز و تهدید کننده را پیشه ی خود قرار داد و می بینیم که بیشترین و وحشتناک ترین تحریم ها علیه ایران در دوره ی دموکرات ها و ریاست جمهوری اوباما شکل گرفت.
اما چند عامل باعث تغییر رویکرد آمریکا در قبال ایران شد. اول این که با انتخابات سال گذشته در ایران وقتی آمریکا احساس کرد که فضا در کشور ما تغییر کرده است و می توان با یک راهکار جدیدی موضوع هسته یی را حل و فصل کرد، روابط وارد مرحله ی جدیدی شد؛ دوم این که آمریکا نیز در آستانه ی انتخابات پارلمانی قرار دارد و یک سال دیگر نیز در فضای انتخابات ریاست جمهوری قرار خواهد گرفت. پس برای روی کار آمدن دوباره ی حزب دموکرات، حل و فصل موفقیت آمیز موضوع هسته یی ایران ضروری است. از این رو، آمریکا به دنبال رفع اختلاف های به وجود آمده در انتخابات افغانستان، بحران عراق، سوریه و اوکراین است تا بر کارامدی دولت خود بیفزاید. پس همان طور که اشاره شد حل موضوع هسته یی کشور ما نیز در اولویت برنامه های ایالات متحده قرار گرفته است.
در مجموع، اعتقاد من بر این است که همه ی عوامل و موضوع ها چه در زمینه ی داخلی و چه در سطح منطقه یی و جهانی هم در قبال ایران و هم در قبال آمریکا، این دو کشور را به این نتیجه رساند که باید مشکل خود را به هر شکل ممکنی حل و فصل کرده و به حداقلی از خواسته های طرف مقابل پاسخ دهند تا طرف مقابل نیز حداقلی از خواسته هایش تامین شود.
البته نقش برخی از کشورهای میانجی نیز در این قضیه بی تاثیر نبوده است. آن ها بر این تلاش بودند تا بتوانند این راه ارتباطی را برای نزدیکی دو طرف هموار و دو طرف را راضی کنند تا به یک شکلی از این فرایند خطرناک عبور کنند و پشت میز مذاکره حضور یابند.
***ایرنا: اگر بدون بهبود روابط میان ایران و آمریکا، فقط روابط ایران با اتحادیه ی اروپا بهبود و سروسامان پیدا می کرد، آیا باز هم گفت و گوها تا این جا پیش می رفت و امروز در این مرحله از توافق هسته یی قرار داشتیم؟
**سنایی: نمی توانیم بگوییم که روابط ایران و آمریکا بهبود پیدا کرده است؛ بلکه دست کم این روابط در همان سطح قبلی باقی مانده و تنش ها افزایش پیدا نکرده است. پس، این موضوع کمک کرد تا دو طرف به سمت حل موضوع هسته یی حرکت کنند و با یکدیگر به مذاکره و رایزنی بپردازند. بدیهی است که اگر روابط میان ایران و آمریکا متشنج باقی می ماند یا این که میزان تنش ها افزایش می یافت، به نظر می رسید که گره ی پرونده ی هسته یی در حال گشودن نبود و تهران نمی توانست در این عرصه اقدامی صورت دهد.
***ایرنا: شما گفتید که روابط ایران و آمریکا بهبود پیدا نکرد و در همان سطح قبلی باقی ماند. اما بعد از انقلاب – در حدود 35 سال- هیچ زمانی دو رییس جمهوری ایران و آمریکا با یکدیگر صحبت نکرده بودند و مسوولان این دو کشور نیز از گفت و گو و مذاکره با یکدیگر خودداری می کردند. در دولت روحانی بود که با صحبت های تلفنی بین دو رییس جمهوری این تابو شکسته شد؛ به طوری که امروز نشست و گفت و گوهای روزانه و پی در پی مقام های دو کشور به امری عادی تبدیل شده است. آیا این موارد حاکی از آن نیست که تغییر روابط تهران – واشنگتن در جهت مثبت بوده است؟
**سنایی: بله، درست است. این روابط از سطح حداقل که تنش و ستیزش میان دو طرف وجود داشت به طور قابل ملاحظه یی بهبود یافت تا جایی که امروز شاهد فروکش کردن این تنش ها هستیم. من نیز بر این باورم که مکالمه ی تلفنی دو رییس جمهوری یا گفت و گوهای ظریف با «جان کری» وزیر امور خارجه ی آمریکا چه در سازمان ملل و چه در گفت و گوهای هسته یی در ژنو و وین تا به امروز، این روابط را به امری عادی تبدیل کرده است؛ در حالی که پیش از این، بسیار عجیب به نظر می رسید.
بنابراین، اگر این روابط اولیه و گفت و گوهای میان مقام های دو طرف شکل نمی گرفت، امروز به هیچ وجه در این مرحله از مذاکره های هسته یی قرار نداشتیم. به نظر می رسد که دو طرف به این نتیجه رسیده اند که گفت و گوهای مستقیم راه رسیدن به توافق هسته یی را بیش از پیش هموار خواهد کرد. هر چند برخی از خط قرمزهایی در این گفت و گوها مطرح می شود؛ به عنوان مثال ما تنها در ارتباط با موضوع هسته یی گفت و گو می کنیم و در ارتباط با مسایل دیگر از جمله بحث حقوق بشر و غیره مذاکره یی انجام نخواهیم داد. امروز حل موضوع هسته یی نسبت به سایر موضوع ها در اولویت قرار گرفته است و به نظر می رسد که بعد از حل و فصل این موضوع، گفت و گو بر سر سایر موضوع ها می تواند زمینه را برای بهبود بیشتر روابط فراهم کند.
***ایرنا: پس آیا اعتقاد دارید که این توافق می تواند به عنوان الگویی برای بهبود روابط در سایر زمینه ها مورد توجه قرار گیرد؟
**سنایی: اگر این روابط خارجی امروزی به قوت خود باقی بماند، همین طور به نظر می رسد. دولت روحانی تمایل دارد بدون تکیه بر دشمن تراشی و شعارهای آن چنانی در سیاست خارجی، روابط خود با سایر کشورها را بهبود بخشد. بنابراین، در فضای کنونی اگر دو طرف به توافقی در زمینه ی موضوع هسته یی دست یابند و پرونده ی 10 ساله با موفقیت بسته شود، می تواند مقدمه یی برای حل سایر مسایل و مشکل ها با آمریکا باشد.
البته باید به این نکته نیز توجه داشت که بخشی از حل مسایل نیز به طرف آمریکایی بر می گردد. باید به تغییرها در انتخابات آمریکا نگاهی داشته باشیم تا ببینیم چه گروهی و طرز تفکری انتخابات آتی را از آن خود خواهند کرد. این در حالی است که در آمریکا مخالفان از قدرت بالایی نیز برخوردارند. در این کشور قدرت و میزان نفوذ لابی ها بسیار بالا است. بنابراین، بهبود مناسبات میان تهران-واشنگتن به این امر بر می گردد که آیا دیدگاه و نگرش فعلی در ایالات متحده تداوم خواهد یافت یا این که دوباره تفکر غالب تغییر خواهد کرد.
***ایرنا: موضوعی که در این ماه مطرح شد، موضوع پیوستن یا نپیوستن ایران به «پروتکل الحاقی» بود که بر اساس آن آژانس بین المللی انرژی اتمی اجازه ی قانونی می یابد برای بازرسی های گسترده تر و سرزده از کشورهای عضو پیمان منع گسترش سلاح های هسته یی(NPT) اقدام کند. بسیاری از تحلیل گران آن را گامی در جهت اعتمادسازی میان دو طرف می دانند و تا کنون 120 کشور جهان آن را پذیرفته اند؛ این موضوع تاکنون موافقان و مخالفانی در داخل کشورمان داشته است. شما در کدام گروه قرار دارید؟
**سنایی: به نظر می رسد یکی از راهکارهایی که می تواند اعتمادسازی را تقویت کند و به طرف مقابل اطمینان لازم را بدهد، پیوستن ایران به این پروتکل است. کشور ما می تواند با این اقدام، حُسن نیت خود را به طرف غربی و حتی جهانیان نشان دهد و اعلام دارد که در ایران مخفی سازی در زمینه ی موضوع هسته یی وجود ندارد. پیوستن ایران به پروتکل الحاقی می تواند مُهر تاییدی بر اصرارهای تهران بر فعالیت های هسته یی صلح آمیز نیز باشد که فعالیت های هسته یی ایران در چارچوب مقررات آژانس، پادمان های موجود و اساسنامه ی «ان پی تی» است.
همان طور که اشاره کردید 120 کشور در دنیا این پروتکل را پذیرفته اند و به نظر نمی رسد که این موضوع پیچیده و مبهمی باشد. برخی تمایل دارند آن را به عنوان نقض حاکمیت، از بین رفتن استقلال کشور و نقض ارزش ها و اصول انقلاب اسلامی تلقی کنند؛ اما به راستی این طور نیست. این تنها یک پروتکلی بین المللی است که کار سخت و غیرممکنی را از کشورهای عضو نمی خواهد و تنها با این اقدام، به جامعه ی جهانی اطمینان خاطری مبنی بر فعالیت های صلح آمیز هسته یی داده می شود. این اقدام آژانس نشان می دهد که هیچ فعالیتی مخفی در هیچ یک از کشورهای جهان وجود ندارد.
پیش بینی من این است که جمهوری اسلامی ایران پروتکل الحاقی را به عنوان راهکاری برای اثبات کردن فعالیت های صلح آمیز خود خواهد پذیرفت. اگر سخنرانی آخر مقام معظم رهبری را نیز در نظر بگیریم، این موضوع مشخص می شود. رهبری اشاره کرد برای این که به طرف مقابل اطمینان خاطر داده شود که فعالیت های خلافی صورت نمی گیرد، این موضوع ضوابط و استانداردهای خاص خود را دارد. بنابراین یکی از ضوابط و استانداردهایی که می توان در این زمینه از آن استفاده کرد، پذیرفتن همین پروتکل الحاقی است. از این رو، احساس من این است که نظام این موضوع را به عنوان امتیازی که ایران به طرف مقابل می دهد، خواهد پذیرفت.
همان طور که ایران در این گفت و گوها به دنبال کسب امتیاز از طرف مقابل است، بنابراین طرف غربی نیز از ایران امتیازهایی را طلب می کند. اگر ایران به راستی در فعالیت های هسته یی خود هیچ سوء نیتی ندارد و این گونه نیز به نظر می رسد، پس پیوستن به پروتکل الحاقی مشکلی را ایجاد نخواهد کرد.
***ایرنا: بی شک پذیرش پروتکل الحاقی نیازمند موافقت مجلس شورای اسلامی است؛ به نظر شما در صورت تصویب نشدن آن از جانب مجلس چه اتفاقی خواهد افتاد؟
**سنایی: احساس من بر این است که اگر نمایندگان مجلس نیز توجیه شوند که این موضوع، تصمیم نظام است و کلیت نظام آن را درخواست می کند، خواهند پذیرفت. این موضوع مانند داستان دلواپسان است. در ابتدا مخالفت های داخلی –چه در داخل مجلس و چه در میان گروه های سیاسی- علیه سیاست های دولت اوج گرفت تا جایی که به برگزاری همایشی بوسیله ی این گروه منجر شد. اما این اعتراض و مخالفت ها به یک باره فروکش کرد؛ به طوری که امروز مخالفتی از جانب آن ها –جز در مواردی چون حجاب، وزارت علوم و موضوع هایی از این قبیل- وجود ندارد.
من بر این باورم که به یک نحوی به دوستان دلواپس این موضوع انتقال داده شد که نظام به دنبال حل و فصل موضوع هسته یی است و شما بالاتر از مجموعه ی نظام نیستید که با تجمع، به فرافکنی و شعارهایی چون به خطر افتادن استقلال ملی و پایمال شدن خون شهدا و غیره بپردازید. پس در مجلس نیز می توان همین دیدگاه را منتقل کرد تا این عزیزان جلوتر از مجموعه ی نظام حرکت نکنند.
***ایرنا: چندی پیش در آستانه ی نشست وین 6، رهبر معظم انقلاب در جمع مسوولان نظام به دفاع از تیم هسته یی کشورمان پرداخت و اظهار داشت که به آن ها اعتماد دارد و از این تیم حمایت می کند. این در حالی است که بارها شاهد چنین موضعی از جانب رهبری بوده ایم. به نظر شما این موضع گیری رهبری چه تاثیری بر گفت و گوهای هسته یی در نشست های پیش رو در مهلت تعیین شده ی چهار ماهه خواهد داشت؟
**سنایی: این سخنان بیانگر آن است که مجموعه ی نظام جمهوری اسلامی ایران به دنبال حل و فصل موضوع هسته یی است. این قضیه از آن جایی شروع شد که رهبر معظم انقلاب بحث «نرمش قهرمانانه» را مطرح کرد و به نظر من به طور کامل و حساب شده این موضوع در جمع فرماندهان سپاه و در آستانه ی سفر روحانی به مجمع عمومی سازمان ملل متحد مطرح شد.
این موضوع به عنوان یک اصل مورد نظر است که در هر گفت و گوی دیپلماتیکی اگر کل حاکمیت آن کشور حامی مذاکره کننده ها نباشد، گفت و گوها راه به جایی نخواهد برد. به نظر من سخنان رهبری و حمایت قاطع وی از تیم گفت و گو کننده ی هسته یی کشورمان به حل این قضیه کمک خواهد کرد. از این رو، تیم مذاکره کننده ی ایران با خیالی آسوده تر و اطمینانی بیشتر می تواند مذاکره ها را پیش ببرد. از طرف دیگر، سخنان رهبری به گروه های سیاسی منتقد و ناراضی خواهد فهماند این تصمیمی است که در سطح کلان گرفته شده است و موضوع هسته یی فراتر از تصمیم گیری وزارت امور خارجه است.
***ایرنا: تاکنون بارها وزیر امور خارجه، مقام های غربی را به غیرواقع بینی و زیاده خواهی متهم کرده است. فکر می کنید این موضع گیری، ریشه در یک واقعیت دارد یا اقدامی برای گرفتن امتیاز از طرف مقابل است.
**سنایی: می تواند هر دو مورد باشد. در گفت و گوها این موضوع به عنوان اصل محسوب می شود که بیشترین خواسته مطرح شود تا کمترین خواسته به دست آید. اگر هر یک از دو طرف مذاکره کننده در ابتدا درخواست اصلی خود را مطرح کند، طبیعی است که به آن هرگز دست نخواهد یافت. بنابراین، این که طرف مقابل خواسته های زیادی داشته و توقعات بالایی دارد، هوشمندانه و واقع بینانه به نظر می رسد.
به نظر من وقتی وزیر امور خارجه ی کشورمان این موضوع را به طور علنی مطرح می کند نشان از زیر فشار قرار دادن طرف غربی دارد. پس این مساله یک امر تبلیغاتی-رسانه یی در حاشیه ی گفت و گوهاست تا این که طرف غربی در ادامه ی گفت و گوها از این حرکت ها و بیان خواسته های فزاینده خودداری کند. این موضوع در مذاکره ها قابل قبول است.
ایران و گروه 1+5 دو طرف میز مذاکره یی نشسته اند که طرف مقابل یک زمانی درخواست توقف کامل فعالیت های هسته یی ما را داشت و غنی سازی اورانیوم به عنوان خط قرمز آن ها قلمداد می شد و این طرف میز مذاکره نیز ایران است که زمانی به هیچ عنوان حاضر به گفت و گو در این زمینه با گروه 1+5 نبود.
در بسته ی پیشنهادی ایران که در نشست «آلماتی یک و دو» ارایه شد جز موضوع هسته یی هر موضوع دیگری در آن وجود داشت. در این بسته در مورد بحرین، سوریه، مشارکت در مدیریت مسایل جهانی و غیره پیشنهادهایی داده شده بود. از این بسته ی پیشنهادی طوری برداشت می شد که در مورد موضوع هسته یی ایران با غرب حرفی برای گفتن ندارد.
امروز تهران راضی شده است تا در مورد تعداد دقیق سانتریفیوژها ریز به ریز به بحث و گفت و گو بنشیند. این موضوع حاکی از آن است که هر دو طرف از یک سری خواسته های حداکثری خود پایین تر آمده و به خواسته های حداقلی رسیده اند. همان طور که عرض کردم چنین امری مورد قبول است و اگر چنین نباشد مذاکره به نتیجه نخواهد رسید. این نوع اقدام ها را می توان به این صورت تلقی کرد که ایران قصد دارد جو روانی مذاکره را به نفع خود مدیریت کند و طرف مقابل را راضی کند تا بر خواسته های خود زیاد پافشاری و اصرار نکند و سطح توقع خود را کاهش دهد.
البته آن چه از غربی ها و قدرت های بزرگ در طول تاریخ دیده شده نشان می دهد که این کشورها زیاد از موضع خود کوتاه نخواهند آمد. چون طرف غربی در موضع بالاتری قرار دارد، تمایل دارد تا خواسته های حداکثری را مطرح کند و تا جایی که امکان دارد بر آن ها جامه ی عمل بپوشاند. به هر حال این نکته یی است که امروز نیز وجود دارد. اما این را نیز باید در نظر داشت که مذاکره و گفت و گو تعیین می کند که کدام طرف بیشترین امتیازها را برده و چه میزان امتیازی به طرف مقابل داده است.
***ایرنا: به نظر شما در توافق ژنو با توجه به امتیازهایی که دو طرف بدست آوردند، آیا برد-برد بوده است یا خیر؟
**سنایی: به نظر من این توافق برد-برد بوده و جمهوری اسلامی ایران نیز همانند گروه 1+5 در این توافق از میزانی امتیاز برخوردار شده است. همین که طرف مقابل راضی شد سطح تحریم های شکل گرفته علیه کشور ما را افزایش ندهد خود امتیازی است که از آنِ کشور ما شده است. یا همین که طرف غربی حاضر شد پول های ناشی از فروش نفت ایران را که در بانک های جهان مسدود شده بود مسترد کند، خود امتیازی برای ایران به حساب می آید.
از سوی دیگر پذیرفتن غنی سازی پنج درصد برای کشور ما امتیاز بزرگی محسوب می شد؛ زیرا تا آن وقت کشورهای غربی به هیچ وجه حق هیچ غنی سازیی را برای ایران قایل نبوده و خواسته ی آن ها توقف کامل غنی سازی در ایران بود. این پذیرش تلویحی و ضمنی حق غنی سازی از جانب گروه 1+5 بود که تیم مذاکره کننده ی کشور ما به دست آورد. همه ی این ها از دستاوردهای خوب مذاکره کنندگان کشور ما حکایت دارد. اما امتیاز دیگری که کشور ما به دست آورد و برخی آن را نادیده می گیرند این است که مذاکره ها باعث شد تا حدود هشت ماه یک فضای آرام و باثبات در بحث هسته یی کشور ما به وجود آید که فضا را برای مذاکره های فنی تر، دقیق تر و جامع تر در آینده فراهم کند. با این نگاه من معتقدم که توافق ژنو دستاورد مثبتی برای جمهوری اسلامی ایران داشت.
این در حالی است که برای طرف مقابل نیز دستاوردهای مثبتی داشته است. یکی از امتیازهایی که طرف غربی به دست آورد کاهش سطح غنی سازی ایران از 20 درصد به پنج درصد بود. دوم این که گروه 1+5 بخشی از اورانیوم غنی شده ی ایران را خنثی، بخشی را اکسید و بخش دیگری را از بین برد. امتیاز سوم این که تعداد سانتریفیوژهای ایران در همان سطح قبلی باقی ماند و افزایش پیدا نکرد. نکته ی چهارم نیز این که ایران پذیرفت مذاکره و گفت و گو کند؛ زیرا احساس کرد بدون رایزنی نخواهد توانست کار خود را به پیش ببرد. بنابراین از هر بعدی که نگاه کنیم مشاهده خواهیم کرد که توافق هسته یی ژنو دستاوردهای مثبتی برای هر دو طرف داشت و به عبارتی این توافق برد – برد بوده است.
***ایرنا: مهمترین دستاورد نشست وین 6 برای ایران چه بود؟
**سنایی: از مهم ترین دستاوردهای نشست وین 6 برای کشور ما این بود که خلاف خواسته ی مخالفان و دشمنان جمهوری اسلامی از جمله اسراییل و همچنین مخالفان کشور ما در ایالات متحده، روند بهبود موضوع هسته یی ایران ادامه پیدا کرد و متوقف نشد. دو طرف در ارتباط با حل و فصل موضوع هسته یی به اجماع دست یافته اند؛ اما آن چنان که انتظار می رفت مسیری طولانی برای حل این موضوع وجود دارد که 10 سال اولویت سیاست خارجی ایران را به خود اختصاص داده است. بنابراین لازم است که این مسیر هر چند طولانی پیموده شود و تمدید توافق هسته یی نیز مهم ترین دستاوردی بود که نصیب کشورمان شد.
جدا از تمدید گفت و گوها که خود امتیازی بزرگ محسوب می شود، دستیابی ایران به مقدار 2 میلیارد و 800 میلیون دلار از درآمدهای ایران که بلوکه شده بود و از طرف دیگر در مدت تعیین شده هیچ تحریم جدیدی علیه ما وضع نخواهد شد، از امتیازهای دیگری است که تیم مذاکره کننده ی کشورمان آن ها را به دست آورد.
***ایرنا: صحبت هایی که مقام های دو طرف ایراد می کنند دلالت بر این امر دارد که دو طرف خواستار حل موضوع هسته یی در کمترین زمان ممکن هستند، اما می بینیم که از برخی خواسته ها و مواضع خود نیز کوتاه نمی آیند. به نظر شما گذشت زمان یا بی نتیجه ماندن گفت و گوها بیشتر به ضرر کدام طرف است؟
**سنایی: اگر موضوع هسته یی سرانجام به نتیجه برسد، این تمدید چهار ماهه مشکلی ایجاد نخواهد کرد و آن وقت است که زمان برای دو طرف یکسان خواهد بود. صحبت هایی که هم اوباما و هم کری در تاکید بر به نتیجه رسیدن مذاکره ها بیان کردند، حاکی از اهمیت رسیدن به توافق جامع است. آن ها این مذاکره ها را با جدیت دنبال می کنند و اعتقاد دارند در صورت نرسیدن به توافق، مشکل های زیادی به وجود خواهد آمد؛ بنابراین آن ها باور ندارند که می توان مذاکره ها را به راحتی تمدید کرد؛ پس می توان گفت آمریکا پیامدهای ناخوشایند گذشت زمان را حس کرده است.
من بر این عقیده ام که طرف مقابل به چند دلیل به دنبال تمدید دوباره ی مدت زمان مذاکره بعد از این چهار ماه تعیین شده نیست؛ دلیل اول این که لابی ها و فشارهای زیادی در داخل آمریکا علیه سیاست هسته یی اوباما وجود دارد؛ دوم این که در منطقه، طرف هایی از جمله عربستان و حتی جلوتر از آن اسراییل به شدت مخالف این روند هستند. از ابتدا نیز اسراییلی ها تمام توان خود را به کار بستند تا به هیچ وجه توافقی میان ایران و گروه 1+5 شکل نگیرد.
بنابراین به نظر من، اگر ایالات متحده اجازه دهد تا مدت گفت و گوها بعد از این چهار ماه بار دیگر تمدید شود کار سختی در پیش خواهد داشت. پس تلاش آن ها بر این است تا با سخنان و مواضع خود این پیام را به مقام های ایرانی انتقال دهند که در این مهلت چهار ماهه، توافق جامع شکل بگیرد. به نظر من در چالش میان ایران و غرب تاکنون کشور ما بیشتر متضرر شده است و برای طرف مقابل شدت بخشیدن بر میزان تحریم ها کار سختی نخواهد بود. همین که هفت میلیارد دلار از اموال خودِ ایران طبق توافق ژنو آزاد شده و در اختیار ما قرار می گیرد همه ی مردم احساس خوشی و رضایت می کنند. این موضوع حاکی از آن است که ما نسبت به غرب زیر فشار بیشتری بوده ایم. بنابراین، به نظر من گذشت زمان می تواند به ضرر جمهوری اسلامی ایران باشد.
***ایرنا:یکی از مشکلاتی که طی سال های اخیر به شدت جامعه ی ایران را زیر تاثیر قرار داده است، مساله ی تحریم هاست. آیا چندین تحریم پیچیده یی که از طرف اتحادیه ی اروپا و آمریکا علیه کشور ما وضع شده با یک دوره ی زمانی میان مدت قابل رفع خواهد بود؟
**سنایی: بله. به نظر من، یک دوره ی زمانی کوتاه مدت یا حداقل میان مدت را برای حذف تحریم ها می توان در نظر گرفت. البته سه نوع تحریمی که علیه ایران وضع شده است نیز در این گفت و گوها مطرح خواهد شد؛ دسته ی نخست، تحریم های اتحادیه اروپاست که برداشتن آن ها کار دشواری نیست؛ بدین معنی که شورای اتحادیه می تواند به راحتی تصویب کند که تحریم ها برداشته شود. چنان چه در توافق ژنو نیز بخشی از تحریم ها به همین سبک برداشته شد.
دسته ی دوم؛ تحریم هایی است که ایالات متحده علیه ایران وضع کرده است که خود به دو بخش قابل تقسیم است؛ بخش اول، تحریم هایی که کنگره وضع کرده و برداشتن آن ها نیز با تصویب خود کنگره امکان پذیر است. برداشتن تحریم های کنگره تا حدی دشوار است؛ چرا که در کنگره، مخالفان جمهوری اسلامی نسبت به موافقان آن بسیار بیشتر هستند و به نظر می رسد که در این زمینه، کاخ سفید باید زمان و انرژی بیشتری را صرف قانع کردن آن ها با هدف برداشتن تحریم ها کند. چنان چه بعد از توافق ژنو نیز گاهی اوقات مجلس سنای این کشور به دنبال افزایش و تصویب تحریم های جدید علیه ایران بود که در آخر، اوباما از اختیارهای قانونی خود استفاده و اعلام کرد که اگر تحریم های جدید تصویب شود آن ها را رد (وتو) می کند و اجازه نخواهد داد که به مرحله ی اجرا برسد؛ بخش دوم تحریم هایی است که از طرف شخص اوباما وضع شده اند و برداشتن آن ها کار دشواری نیست؛ زیرا که وی به شخصه نیز می تواند این تحریم ها را لغو کند.
اما دسته ی سوم تحریم هایی هستند که از طرف شورای امنیت سازمان ملل به تصویب رسیده اند و به نظر می رسد که این تحریم، سخت ترین نوع تحریم هاست؛ زیرا که برای برداشتن آن ها نیاز به رای مثبت 15 عضو آن است و کار بسیار سختی است که ایران بتواند فضایی را ایجاد کند تا این تعداد به برداشتن تحریم ها راضی شوند. لازم به ذکر است برخی تحریم هایی که از طرف شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه عراق تصویب شده بود-با وجود این که عراق زیر اشغال آمریکا بود و همچنین مشکلی نیز با جامعه ی جهانی نداشت- حدود 13 سال طول کشید تا این شورا تحریم ها را برداشت؛ بنابراین بغداد توانست از فصل هفتم منشور خارج شود.
با این اوصاف، ایران نیز باید بپذیرد که درگیر یک فرایند پیچیده یی است و طرف مقابل اگر هم بخواهد نمی تواند به صورت یکجا و یکسان همه ی تحریم ها را بردارد. ای کاش آن زمانی ما تحریم ها را کاغذپاره می خواندیم، فکر این زمان را می کردیم و می دانستیم وقتی تحریمی به راحتی در شورای امنیت علیه ما به تصویب برسد، دیگر به راحتی قابل برداشتن نخواهد بود.
***ایرنا: به نظر شما چه تضمینی وجود دارد که طرف غربی در آینده، برداشتن تحریم ها را منوط به مسایل دیگری چون حقوق بشر، تروریسم و غیره نکند؟
**سنایی: پس راهکار چیست؟ آیا آن هایی که می گویند چون نمی توانیم به غرب اعتماد کنیم پس مذاکره نکنیم، به نتیجه رسیده اند؟ اگر این راهکار مطلوب بود، پس به طور قطعی بین سال های 1384 تا 1392 به نتیجه می رسید و همان دیدگاه هایی نیز که در انتخابات ریاست جمهوری معتقد به مقاومت در برابر غرب بود، رای می آورد. بنابراین، به نظر می رسد تنها این که بگوییم ما به غرب اعتماد نداریم دردی را دوا نمی کند. ایران باید به دنبال یک سری راهکارهایی باشد تا بتواند طرف مقابل را راضی کند؛ همان طور که ما از برخی خواسته های خود صرف نظر کرده ایم آن ها نیز باید کمی در این مساله کوتاه آمده و برخی خواسته های خود را تعدیل کنند. به نظر من راهی جز این مهم وجود نخواهد داشت.
***ایرنا: با توجه به این که مهلت 6 ماهه ی نخست پایان یافته است و مهلتی چهار ماهه برای رسیدن به توافق نهایی در نظر گرفته شده است، ارزیابی شما از آینده ی گفت و گوها چیست؟ آیا در این مدت اندک، توافق جامع شکل خواهد گرفت؟
**سنایی: من بر این باورم که ممکن است روند مذاکره ها تا چهار ماه نیز به طول نیانجامد و زودتر به توافق نهایی بیانجامد. پیش بینی من این است که سرانجام در طول این چهار ماه، توافق جامع شکل خواهد گرفت؛ پس احتمال تمدید مجدد این توافق را بسیار ضعیف می دانم.
* گفت و گو از: حسن شکوهی نسب (گروه پژوهش های خبری)
پژوهشم**ح.ش**2054
11/05/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 102]
-
سیاسی
پربازدیدترینها